Eisspeedway

Cyraneczka nowogwinejska

Cyraneczka nowogwinejska
Anas waigiuensis
(Rothschild & Hartert, 1894)
Ilustracja
Holotypowy samiec na rysunku z czasopisma „Novitates Zoologicae” (1895)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

kaczki

Plemię

Anatini

Rodzaj

Anas

Gatunek

cyraneczka nowogwinejska

Synonimy
  • Salvadorina waigiuensis Rothschild & Hartert, 1894[1]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Cyraneczka nowogwinejska[3], nowogwinejka[4] (Anas waigiuensis) – gatunek średniej wielkości ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), którego pierwotne występowanie ogranicza się do Nowej Gwinei. To jedyny endemiczny gatunek kaczki na tej wyspie. Nie jest zagrożony wyginięciem[2].

Systematyka

Gatunek ten jako pierwsi opisali w 1894 roku Walter Rothschild i Ernst Hartert na łamach czasopisma „Novitates Zoologicae” na podstawie pojedynczego okazu samca. Autorzy nadali ptakowi nazwę Salvadorina waigiuensis, tworząc dla niego nowy rodzaj Salvadorina. Jako miejsce typowe wskazali wyspę Waigeo na północny zachód od Nowej Gwinei[5], jednak istnieją co do tego wątpliwości (ptak ten tam nie występuje[6]); Ernst Mayr stwierdził w 1941 roku, że bardziej prawdopodobnym miejscem typowym są góry na półwyspie Ptasia Głowa[7].

Obecnie większość autorów nadal umieszcza gatunek w rodzaju Salvadorina[2][6][8], niektórzy zaliczają go jednak do rodzaju Anas[3], co sugerował Mayr już w 1931 roku[7].

Nie wyróżnia się podgatunków[6][8].

Etymologia

Oryginalna nazwa rodzajowa oraz angielska nazwa ptaka, Salvadori’s Teal, jest uczczeniem włoskiego lekarza i badacza historii naturalnej Tommaso Salvadoriego[9].

Epitet gatunkowy pochodzi od wyspy Waigeo położonej w pobliżu Nowej Gwinei[10].

Morfologia

Cyraneczka nowogwinejska ma ciemnobrązową głowę i szyję, a jej upierzenie jest pręgowane i bogate w ciemnobrązowe plamki na białym tle. Nogi mają pomarańczową barwę, a dziób żółtą[2].

Długość ciała 38–43 cm; masa ciała 420–525 g[6].

Środowisko

To skryty mieszkaniec strumieni o wartkim nurcie oraz jezior typu alpejskiego leżących od 500 do 3700 metrów n.p.m. w górach. To jeden z zaledwie czterech gatunków blaszkodziobych, które przystosowały się do życia nad szybko płynącymi rzekami, pozostałe to zbrojówki, krzywonosy i kamieniuszki.

Zachowanie

Nowogwinejka jest wszystkożerna. Swoje gniazdo lokuje w pobliżu wody. W porze suchej składa w nim od 2 do 4 jaj[2].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2021 roku uznaje nowogwinejkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern); wcześniej, od 1994 roku klasyfikowana była jako gatunek narażony (VU – Vulnerable). Organizacja BirdLife International uznaje liczebność populacji oraz jej trend jako nieznane (stan w 2021 roku). Ptak ten jest rzadki poniżej 600 m n.p.m., a najpospolitszy na dużych wysokościach. Lokalne spadki liczebności aż po całkowite wytępienie przypisuje się polowaniom, drapieżnictwu psów i degradacji siedlisk spowodowanej presją ze strony ludzi i zamulaniem wód (projekty hydroelektryczne, górnictwo i wycinka lasów). Potencjalnym zagrożeniem dla źródeł pożywienia nowogwinejki może być zarybianie górskich rzek egzotycznymi gatunkami pstrąga[2][11].

Przypisy

  1. ↑ Anas waigiuensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-10] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Anas waigiuensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Anatidae Leach, 1819 - kaczkowate - Ducks, Geese, Swans (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-10].
  4. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 37, 1999. 
  5. ↑ W. Rothschild, E. Hartert, Salvadorina waigiuensis gen. nov. et sp. nov., „Novitates Zoologicae”, 1, 1894, s. 683 (ang.).
  6. ↑ a b c d Carboneras, C. and G. M. Kirwan: Salvadori's Teal (Salvadorina waigiuensis), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-07-19]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  7. ↑ a b J. Kear, Salvadori's Duck of New Guinea, „Wildfowl”, 26, 1975, s. 104–111 [zarchiwizowane z adresu 2020-07-24] (ang.).
  8. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-12-10]. (ang.).
  9. ↑ Salvadorina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  10. ↑ waigiuensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  11. ↑ Species factsheet: Salvadorina waigiuensis. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-01-09]. (ang.).

Bibliografia

  • Beehler, Bruce M., Pratt, Thane K. & Zimmerman, Dale A. (1986): Birds of New Guinea. Princeton University Press, New Jersey. ISBN 0-691-02394-8.
  • Jared M. Diamond: AviBirds of the Eastern Highlands of New Guinea. T. 12. 1972, seria: Publications of the Nuttall Ornithological Club. ISBN 978-1877973222. (ang.).
  • J. Kear. Salvadori's Duck of New Guinea. „Wildfowl”. 26, s. 104–111, 1975. (ang.). 

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowogwinejka