Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1 czerwca 1924 |
| Zakończenie działalności |
1939 |
| Profil działalności | |
| Prezes | |
| Członkowie |
25 000 |
Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce (niem. Deutscher Volksverband in Polen, DVV) – stowarzyszenie utworzone w 1924 w byłym zaborze rosyjskim. Przywódcami Volksverbandu byli: do 1931 Josef Spickermann, a później Ludwig Wolff i w latach 1924–1938 August Utta[1]. Organizacja najbardziej aktywna była na terenie Łodzi, Pabianic oraz Tomaszowa Mazowieckiego[2].
Historia
Stowarzyszenie zostało założone 1 czerwca 1924 roku w Łodzi, przez Augusta Uttę, Josefa Spickermanna, Juliana Willa i Eduarda von Behrensa[3]. Zaliczana była do tzw. ruchu staroniemieckiego i była w opozycji do jawnie hitlerowskiej Partii Młodoniemieckiej w Polsce (Jungdeutsche Partei), ale podobnie jak tamta była finansowana przez Ministerstwo Finansów III Rzeszy[4]. Organizacja stopniowo przejmowała ideologię narodowosocjalistyczną[5].
W latach 30. organizacja wspierana finansowo przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy rozrosła się w 1937 do 25 000 członków[6]. Jej działalność w tym okresie była koordynowana przez agendę SS zwaną Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle powołaną do utrzymywania kontaktów z organizacjami Volksdeutschów działających za granicą III Rzeszy. Z Niemiec do przedstawicieli organizacji przybywali emisariusze Abwehry z planami utworzenia w Polsce V kolumny[7], która miałaby zająć się sabotażem, działalnością dywersyjną oraz partyzantką[8]. Członkowie Niemieckiego Stowarzyszenia Ludowego po wybuchu kampanii wrześniowej masowo zaangażowali się w działalność partyzancką oraz w szeregach paramilitarnego „Volksdeutscher Selbstschutz”, a później Sonderdienstu stanowili integralną część sił policyjnych w okupowanej Polsce[9][10].
Bezpośrednio przed wybuchem wojny członkowie Deutscher Volksverband dowodzeni przez niemieckiego agenta Aleksa Nipie prowadziły na terenie Powiśla agitację mającą na celu skłanianie młodych Polaków do wstąpienia do Wehrmachtu[potrzebny przypis], a także proponowali wpisanie na volkslistę z potwierdzeniem świadków, bez udowodnienia pochodzenia dokumentami. Członkowie organizacji przechodzili szkolenie paramilitarne, podczas którego wyznaczono im rolę w planowanych działaniach wojennych.
Kampania wrześniowa
W czasie kampanii wrześniowej w ramach bojówek Volksdeutscher Selbstschutz zajmowali się sygnalizowaniem celów lustrami dla przelatujących samolotów Luftwaffe. Przykładowo w Toruniu podczas pierwszych dni wojny kilkunastu volksdeutschów aresztowano oraz rozstrzelano za sygnalizowanie celów niemieckim samolotom zwiadowczym lustrami oraz flagami[11]. Szkolenia w sabotażu agenci SS przeprowadzali w Gliwicach[12] oraz we Wrocławiu, Bielsku, Katowicach, Zabrzu i Rybniku. Szacuje się, że około 20 000 przedstawicieli mniejszości niemieckiej żyjącej w granicach II RP było bezpośrednio zaangażowanych w dywersję oraz sabotaż w Polsce w czasie kampanii wrześniowej[13]. Oprócz członków Deutscher Volksverband działającej na ziemi łódzkiej byli to również volksdeutsche z innych niemieckich organizacji jak Deutscher Volksbund na Śląsku, Deutsche Vereinigung na Pomorzu oraz Partii Młodoniemieckiej aktywnej na terenie całej II RP[14].
Z członków tych organizacji utworzono paramilitarną organizację Volksdeutscher Selbstschutz. Decyzja zapadła w Berlinie między 8 a 10 września 1939 podczas jednej z konferencji pod kierownictwem Heinricha Himmlera. Oficjalnie Selbstschutz powołany został rozkazem Reichsführera SS Himmlera z dnia 20 września 1939. Polecił on wówczas szefowi Urzędu Uzupełnień SS (SS-Ergänzungsamt), Gottlobowi Bergerowi, zorganizować samoobronę volksdeutschów na okupowanych ziemiach polskich. 7 października 1939 Himmler wydał jeszcze tymczasowe wytyczne w sprawie organizacji Selbstschutzu (vorläufige Richtlinien für die Organisation des Selbstschutzes in Polen). Przewidywały one, że formacja ta będzie formalnie podlegać lokalnym dowódcom policji porządkowej, a w jej skład będą wchodzić wszyscy zdolni do noszenia broni volksdeutsche w wieku od 17 do 45 lat[15]. Była to jednak tylko urzędowa formalność, ponieważ organizacja ta de facto działała już wcześniej w warunkach konspiracji na terenie całej Polski[16].
Po kampanii wrześniowej
Za działalność dywersyjną w czasie kampanii wrześniowej przywódca Niemieckiego Stowarzyszenia Ludowego w Polsce Ludwig Wolff wraz z innymi liderami volksdeutschów otrzymał z rąk Adolfa Hitlera najbardziej prestiżowe odznaczenie nazistowskie – złotą odznakę NSDAP.
Z inicjatywy członków DVP polską nazwę Łodzi zmieniono po zakończeniu kampanii wrześniowej na niemiecką „Litzmannstadt”, a miasto włączono w granice III Rzeszy do tzw. „Kraju Warty”[18].
Przypisy
- ↑ (red. Jacek Majchrowski), Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, biogram nr 2109 (autor: Czesław Brzoza), s. 556–557.
- ↑ Christian Raitz von Frentz (1999): „Deutscher Volksverband”. A Lesson Forgotten: Minority Protection Under the League of Nations: the Case of the German Minority in Poland, 1920-1934. LIT Verlag Münster. s. 250–251. ISBN 3-8258-4472-2.
- ↑ Albert S. Kotowski, Polens Politik gegenüber seiner deutschen Minderheit 1919-1939, Harrassowitz, 1998, ISBN 978-3-447-03997-0 [dostęp 2022-11-13] (niem.).
- ↑ Richard Blanke (1993). „Central Poland, Germans (in Index)”. Orphans Of Versailles: The Germans in Western Poland, 1918–1939. University Press of Kentucky. s. 308. ISBN 0-8131-1803-4.}
- ↑ Paweł Kacprzak: „Niemiecka mniejszość narodowa w Polsce w latach 1919-1939”, Studia Lubuskie. 2007, 3, s. 145-158.
- ↑ Neil Gregor, Nils H. Roemer, Mark Roseman: „Volksgemeinschaften unter sich”. German History from the Margins, s. 118.
- ↑ Józef Kossecki (Kielce 1997). „II Oddział Sztabu Głównego II RP” (PDF 808 KB). Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP. Wydział Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Kochanowskiego w Kielcach. s. 102. cyt. „Abwehra wykorzystywała też w swej pracy mniejszość niemiecką zamieszkałą w Polsce, chodziło przy tym nie tylko o zwyczajną współpracę wywiadowczą, ale również o organizowanie na obszarze polskim oddziałów przyszłej V Kolumny.”.
- ↑ Popularna Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Fogra. „Piąta kolumna w Polsce”. Militaria. Encyklopedia WIEM.
- ↑ Wojciech Marchlewski (November 30, 2009): „Deutscher Volksverband in Act I: Second Republic”. Hollanders during the World War II and their post-war situation – social, political and economic issues. Mennonites in Mazovia 1939-1948. Monuments of Duch colonization in Poland. Ministry of Culture and National Heritage.
- ↑ Józef Kossecki (Kielce 1997). „II Oddział Sztabu Głównego II RP” (PDF 808 KB). Totalna wojna informacyjna XX wieku a II RP. Wydział Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. J. Kochanowskiego w Kielcach.
- ↑ „Szlaki pamięci” (PDF 1.47 MB). Druga Wojna Światowa. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 2009. s. 2/6. Retrieved August 13, 2012. „Quote in Polish: w pierwszych dniach wojny aresztowano i rozstrzelano w Toruniu kilkanaście osób, które przy pomocy luster bądź flag przekazywały sygnały niemieckiemu lotnictwu.”.
- ↑ Eugeniusz Buczyński, „Dywersanci niemieccy – wrzesień 1939”. Smutny wrzesień. Wspomnienia. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985. ISBN 83-08-01208-6.
- ↑ Christian Jansen, Arno Weckbecker: Der “Volksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40. München: R. Oldenbourg, 1992. ISBN 3-486-64564-1.
- ↑ Beata Dorota Lakeberg (2010). „Abkurzungsverzeichnis” (in German). Die deutsche Minderheitenpresse in Polen 1918-1939 und ihr Polen- und Judenbild. Peter Lang. s. 351–352. ISBN 3-631-60048-8.
- ↑ Barbara Bojarska: Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim. op.cit., s. 52-53.
- ↑ Marian Podgóreczny: Albert Forster. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977.
- ↑ Jerzy Marczewski: Hitlerowska koncepcja polityki kolonizacyjno-wysiedleńczej i jej realizacja w „Okręgu Warty. Poznań: Wyd. Instytut Zachodni, 1979.
- ↑ Mirosław Cygański: Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi 1939–1945. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1965.