Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „NBA”. Zobacz też: NBA (ujednoznacznienie).

National Basketball Association

2024/25
Państwo	Stany Zjednoczone Kanada
Oficjalny skrót	NBA
Dyscyplina	koszykówka
Data założenia	1946
Poprzednia nazwa	Basketball Association of America
Przekształcona na zawodową	1946
Komisarz	Adam Silver
Partner TV	ABC, TNT, ESPN, CBS, NBA TV, Fox Sports
Rozgrywki
Liczba drużyn	30
Zwycięzca	Boston Celtics (18. tytuł)
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	Philadelphia Warriors
Obecny zwycięzca	Boston Celtics
Najwięcej zwycięstw	Boston Celtics, (18 tytułów)
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

National Basketball Association (skrót ang. NBA) – amerykańsko-kanadyjska liga koszykarska, o charakterze profesjonalnym. Tworzy ją 30 zespołów, w tym: 29 ze Stanów Zjednoczonych i jeden z Kanady. Liga jest aktywnym członkiem USA Basketball, oddziału Fédération Internationale de Basketball na terytorium Stanów Zjednoczonych. Jej komisarzem od 1 lutego 2014 roku jest Adam Silver^[1]. NBA jest jedną z pięciu największych północnoamerykańskich zawodowych lig sportowych (oprócz niej NFL, NHL, MLS i MLB). Gracze NBA są najlepiej opłacanymi sportowcami świata (w średniej rocznych zarobków)^[2].

Liga została założona w Nowym Jorku 6 czerwca 1946 jako Basketball Association of America^[3], a nazwę National Basketball Association przybrała jesienią 1949, po połączeniu z rywalizującą National Basketball League. Siedziba władz ligi, skąd dokonuje się wszystkich ruchów związanych z działalnością NBA, znajduje się na Piątej Alei 645 w Nowym Jorku. NBA Entertainment i studia NBA TV mieszczą się w pobliskim Secaucus w stanie New Jersey.

Basketball Association of America została utworzona w 1946 roku, przez właścicieli największych aren hokejowych w północno-wschodnich i środkowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. 1 listopada 1946, w Toronto w Kanadzie, Toronto Huskies podejmowali New York Knickerbockers w Maple Leaf Gardens, w meczu, który uważany jest za pierwszy w historii NBA^[4]. Chociaż istniały wtedy już American Basketball League i NBL, BAA było pierwszą profesjonalną ligą koszykarską, która zamierzała rozgrywać swoje mecze przede wszystkim w dużych miastach. Podczas pierwszych lat istnienia poziom gry w BAA nie odróżniał się od tego prezentowanego w konkurencyjnych ligach, czy niezależnych zespołach, jak Harlem Globetrotters. Na przykład finalista ABL z 1948 roku Baltimore Bullets przenieśli się do BAA i w tym samym roku zdobyli mistrzostwo w tejże lidze, a mistrzowie NBL z 1948 roku – Minneapolis Lakers zdobyli mistrzostwo BAA w 1949 roku.

W dniu 3 sierpnia 1949 roku, władze BAA przystały na fuzję z NBL, tworząc nową ligę o nazwie National Basketball Association^[6]. Nowa liga posiadała 17 zespołów, zlokalizowanych w mieszance małych i dużych miast, i rozgrywających swoje mecze w dużych arenach, jak i miejskich gimnazjach^[6]. W 1950, NBA zmniejszała się do liczby jedenastu zespołów, a proces ten trwał do sezonu 1953–54, gdy liga przybrała najmniejszy rozmiar w historii, wynoszący dziewięć drużyn. Wszystkie z nich mieściły się w dużych miastach (New York Knicks, Boston Celtics, Golden State Warriors (San Francisco), Los Angeles Lakers, Sacramento Royals/Kings, Detroit Pistons, Atlanta Hawks, oraz Philadelphia Nationals/76ers). Proces zmniejszania ligi polegał na odbieraniu koncesji małym miastom i przenoszeniu ich do dużych. Hawks przeniesieni zostali do Atlanty z „Tri-Cities” (obszar znany Quad Cities), w 1951 roku do Milwaukee, a cztery lata później do Saint Louis w stanie Missouri; Royals z Rochester, przez Nowy Jork do Cincinnati (w 1957); i Pistons z Fort Wayne, przez Indianę do Detroit (w 1957).

Amerykanin japońskiego pochodzenia, Wataru Misaka, podczas gry w New York Knicks w sezonie 1947/48, „złamał” barierę etniczną w NBA. Ten rok przyniósł także dołączenie pierwszych afroamerykańskich graczy przez kilka zespołów, Chucka Coopera przez Celtics, Nathaniela „Sweetwatera” Cliftona przez Knicks, i Earla Lloyda przez Washington Capitols. Podczas tego okresu, prowadzeni przez centra George’a Mikana Minneapolis Lakers, wygrali pięć mistrzostw NBA, zyskując pozycję pierwszej dynastii ligi^[7]. Aby zachęcić zespoły do rzucania, i zniechęcić do długiego rozgrywania akcji, władze ligi wprowadziły w 1954 roku, zegar ograniczający budowanie akcji do 24 sekund^[8]. Jeśli drużyna w tym czasie nie trafiła rzutu lub piłka nie dotknęła kosza, zegar zostawał restartowany, a piłka przekazywana drużynie przeciwnej.

Raptors

Celtics

Nets

Knicks

76ers

Bulls

Cavaliers

Pistons

Pacers

Bucks

Hawks

Hornets

Heat

Magic

Wizards

Mavericks

Rockets

Grizzlies

Pelicans

Spurs

Nuggets

Timberwolves

Trail Blazers

Thunder

Jazz

Warriors

Kings

Suns

Clippers

Lakers

Drużyny podzielone są na dwie Konferencje: Wschodnią i Zachodnią. Konferencje podzielone są z kolei na trzy dywizje.

Rozgrywki składają się z sezonu zasadniczego i rozgrywek pucharowych (play-off).

W sezonie zasadniczym drużyny z tej samej dywizji rozgrywają ze sobą po 4 mecze (16 gier), po 3 lub 4 z drużynami innych dywizji tej samej konferencji (w sumie 52 mecze w obrębie konferencji), zaś pozostałe 30 meczów z drużynami drugiej konferencji. W ten sposób każda drużyna gra z każdą w zasadniczej części sezonu, „u siebie” i „na wyjeździe”. Minusem jest to, że z oddalonymi drużynami z drugiej konferencji rozgrywa się co roku prawie dwa razy więcej meczów niż z ekipami z własnej dywizji, co wywołuje zmęczenie podróżami (30 wobec 16 meczów).

W fazie play-off najpierw wyłaniani są mistrzowie poszczególnych konferencji. W pojedynkach ośmiu najlepszych zespołów z danej konferencji kolejność ustalana jest na podstawie ilości wygranych i przegranych meczów w sezonie, zrezygnowano z rozstawienia zwycięzców poszczególnych dywizji od sezonu 2015/2016. Przepis zmieniono, by do fazy play-off kwalifikowały się faktycznie najlepsze zespoły, a nie te, które miały słabych rywali w swojej dywizji. Z tego samego powodu rozważa się rezygnację z konferencji i awans do playoffów 16 drużyn z najlepszym bilansem (przepis jest na etapie dyskusji). Po zakończeniu sezonu zasadniczego zespoły z miejsc 1-6 automatycznie awansują do play-off. Zespoły z miejsc 7-10 rozgrywają turniej play-in (1 mecz bez rewanżu, gospodarzem meczu jest zespół z wyższego miejsca). W turnieju play-in 7 zespół gra z 8, a 9 z 10. Wygrany w parze 7 z 8 awansuje do play-off na pozycję 7. Przegrany gra ze zwycięzcą pary 9 z 10. Z tego pojedynku zwycięzca awansuje do play-off na pozycję 8. Turniej play-in wprowadzono pod koniec sezonu 2019/2020 celem uatrakcyjnienia rozgrywek, ponieważ w grze o play-off są również zespoły z miejsc 9-10^[9]. Rozgrywki play-off przebiegają według scenariusza: w I rundzie play-off pierwszy zespół gra z ósmym, drugi z siódmym, trzeci z szóstym, czwarty z piątym. W II rundzie play-off zwycięzca pojedynku pierwszy z ósmym gra ze zwycięzcą pojedynku czwarty z piątym, i dalej zwycięzca pojedynku drugi z siódmym, gra ze zwycięzcą pojedynku trzeci z szóstym. Taki rozstaw jest spowodowany tym, aby już w II rundzie play-off nie trafiły na siebie drużyny najsilniejsze po fazie zasadniczej oraz aby lider konferencji miał w play-off teoretycznie łatwiej. Zwycięzcy tych meczów spotykają się ze sobą w finale konferencji. Zwycięzcy finałów konferencji spotykają się ze sobą w finale ligi. Zespoły rozstawione wyżej grają więcej meczów u siebie w systemie 2 mecze dom, 2 – wyjazd, 1-dom, 1-wyjazd, 1-dom. W pojedynkach fazy play-off gra się do czterech zwycięstw (tzw. best of seven). Ten system 2-2-1-1-1 obowiązuje również w finale NBA (przywrócony od sezonu 2013/14, wcześniej w finałach NBA było 2-3-2)

• NBA All-Star Game
• WNBA
• D-League

• Daty oznaczone gwiazdką (*) nie uwzględniają zmian lokalizacji zespołu.
• Fort Wayne Pistons, Minneapolis Lakers i Rochester Royals dołączyły do NBA (BAA) w 1948 z National Basketball League.
• Syracuse Nationals i Tri-Cities Blackhawks dołączyły do NBA w 1949 w czasie łączenia BAA i NBL.
• Indiana Pacers, New York Nets, San Antonio Spurs i Denver Nuggets dołączyły do NBA w 1976 w czasie łączenia NBA z American Basketball Association.
• Po zniszczeniu hali przez Huragan Katrina, przez pewien czas New Orleans Pelicans rozgrywali swoje mecze w Oklahoma City pod nazwą New Orleans/Oklahoma City Hornets.

• Anderson Packers (1949–1950)
• Baltimore Bullets (1947–1955)
• Chicago Stags (1946–1950)
• Cleveland Rebels (1946–1947)
• Detroit Falcons (1946–1947)
• Indianapolis Jets (1948–1949)
• Indianapolis Olympians (1949–1953)
• Pittsburgh Ironmen (1946–1947)
• Providence Steamrollers (1946–1949)
• Sheboygan Redskins (1949–1950)
• St. Louis Bombers (1946–1950)
• Toronto Huskies (1946–1947)
• Washington Capitols (1946–1951)
• Waterloo Hawks (1949–1950)
• Seattle SuperSonics (1967–2008)

• Maurice Podoloff, prezydent 1946–1963
• Walter Kennedy, prezydent 1963–1967; komisarz 1967–1975
• Larry O’Brien, komisarz 1975–1984
• David Stern, komisarz 1984–2014
• Adam Silver, komisarz 2014–

 Osobny artykuł: Historia finałów NBA.

¹ jako Minneapolis Lakers
² jako Philadelphia Warriors
³ jako Syracuse Nationals
⁴ jako St. Louis Hawks
⁵ jako Rochester Royals
⁶ jako Washington Bullets
⁷ drużyna obecnie nieistniejąca (występowała w NBA w latach 1947–1955, nie mają powiązania z późniejszymi Baltimore Bullets – obecnie Washington Wizards)
⁸ jako Seattle SuperSonics

Od sezonu 2007-2008 do sezonu 2018-2019 w NBA występował Marcin Gortat, który podpisał dwuletni kontrakt z Orlando Magic na sumę 1,1 mln USD. Gortat wybrany został w drafcie 2005 z 57. numerem przez Phoenix Suns i natychmiast przekazany do Orlando. W składzie Magic pojawił się dopiero w 2007 roku, a pierwszy mecz rozegrał 1 marca 2008. Wiosną rozegrał osiem meczów w fazie play-off. W grudniu 2008 roku, jako pierwszy z Polaków, wyszedł na boisko w pierwszej piątce swego zespołu. Marcin Gortat nie był podstawowym zawodnikiem swojej drużyny, najczęściej wchodził na boisko jako zmiennik Dwighta Howarda. Przeciętnie zaliczał ok. 12 minut meczu, zdobywając ok. 3 punktów, 4 zbiórek i 1 blok. Jest pierwszym Polakiem, który grał w finałach NBA, w 2009 roku. 18 grudnia 2010 Marcin Gortat uczestniczył w wymianie między Orlando Magic a Phoenix Suns. Do klubu ze stolicy stanu Arizona razem z Marcinem Gortatem przeszli Vince Carter i Mickaël Piétrus, natomiast w odwrotną stronę powędrowali Jason Richardson, Hidayet Türkoğlu oraz Earl Clark. Po zmianie drużyny Marcin Gortat coraz więcej czasu spędzał na parkiecie, czasami wychodząc w pierwszej piątce. 30 stycznia w meczu z New Orleans Hornets pobił swój rekord występów w NBA, zdobywając 25 punktów, będąc zarazem rezerwowym w tym meczu. W 2013 roku Gortat zmienił klub z Phoenix Suns na Washington Wizards. W 2014 roku klub podpisał z nim kontrakt na 5 kolejnych lat. Latem 2018 został zawodnikiem Los Angeles Clippers. Polak został oddany w wymianie przez Washington Wizards, w których spędził pięć ostatnich sezonów, w zamian za Austina Riversa^[11].

Przed Marcinem Gortatem w NBA grało dwóch Polaków:

• Cezary Trybański – w 2002 roku podpisał kontrakt na 4,8 mln USD z Memphis Grizzlies – w latach 2002–2004 rozegrał 22 mecze w barwach Memphis Grizzlies, Phoenix Suns, New York Knicks, przejściowo także w składach Chicago Bulls i Toronto Raptors. Zdobył łącznie 15 punktów i zaliczył 15 zbiórek.
• Maciej Lampe – wybrany w 2003 roku w 2. rundzie draftu z nr 30. przez New York Knicks – w latach 2003–2006 występował w klubach Phoenix Suns, New Orleans Hornets i Houston Rockets. Rozegrał w lidze łącznie 65 meczów, zdobywając 215 punktów i zaliczając 142 zbiórki.

We wrześniu 2007 roku wstępny kontrakt z Indiana Pacers podpisał też Łukasz Obrzut, za sezon miał otrzymać stawkę minimalną 450 tys. dolarów. W październiku zwolniono go jednak^[12]. Jako 35. w drafcie NBA w 2003 roku Milwaukee Bucks wybrało Szymona Szewczyka, jednak nie zagrał w najlepszej lidze świata. Ponadto w NBA grał Rubén Wolkowyski posiadający także polskie obywatelstwo, jednak grający dla reprezentacji Argentyny. Jeff Nordgaard grał w NBA, ale polskie obywatelstwo otrzymał później.

23 czerwca 2022 w drafcie z 9. numerem przez San Antonio Spurs został wybrany 19-letni skrzydłowy Jeremy Sochan^[13].

• Oficjalna strona NBA
• National Basketball Players Association – Oficjalna strona związku zawodowego koszykarzy NBA
• Oficjalny kanał NBA na You Tube