Eisspeedway

Mydleniec

Zobacz też: roztrzeplin Koelreuteria – rodzaj z tej samej rodziny, także zwany mydleńcem.
Mydleniec
Ilustracja
Sapindus saponaria
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

mydleńcowate

Rodzaj

mydleniec

Nazwa systematyczna
Sapindus Tourn. ex L.
Sp. Pl.: 367 (1753)[3]
Typ nomenklatoryczny

S. saponaria Linnaeus[4]

Synonimy
  • Didymococcus Blume
  • Dittelasma Hook.f.
  • Electra Noronha[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Mydleniec[5][6] (Sapindus Tourn. ex L.) – rodzaj roślin z rodziny mydleńcowatych. Obejmuje 13 gatunków[3]. Występują one w strefie klimatu tropikalnego i umiarkowanego ciepłego na obu kontynentach amerykańskich (od północnej Argentyny po południowe Stany Zjednoczone) oraz w Azji Południowo-Wschodniej od Pakistanu po Japonię, poprzez Indie, Himalaje, Półwysep Indochiński, Chiny i Półwysep Koreański, na południu sięgając po wyspy Cejlon, Sumatrę i Jawę[3][7], poza tym w Australii i na Hawajach[8]. Rośliny introdukowane z tego rodzaju występują w równikowej Afryce, w Filipinach i na Nowej Gwinei[3]. Rosną zwykle w różnych formacjach leśnych i na skalistych stokach gór[9].

Mięsiste rozłupnie tych roślin wykorzystywane są jako środek mydlący i piorący[6]. Saponiny z gatunków S. mukorossi i S. trifoliatus wykorzystywane są do oszałamiania ryb[6], a z S. rarak mają działanie grzybo- i ślimakobójcze[8]. Wszystkie gatunki sadzone są także jako rośliny ozdobne[8]. Owoce mydleńca właściwego wykorzystywane są w naszyjnikach lei na Hawajach[8].

Morfologia

Kwiatostan mydleńca właściwego
Owoce Sapindus trifoliatus
Pokrój
Rzadko krzewy, częściej drzewa[7] osiągające do 15 m wysokości[9].
Liście
Zimozielone i sezonowe[10], skrętoległe, bez przylistków[7]. Blaszka parzysto pierzasta (szczytowy listek szczątkowy). Listki ułożone na osi liścia zwykle naprzeciwlegle w 2–8 parach lub skrętoległe, zwykle całobrzegie, czasem piłkowane[7][9][10].
Kwiaty
Jednopłciowe, podczas gdy rośliny są duodichogamiczne – kwitną, rozwijając najpierw tylko kwiaty męskie, później żeńskie i w końcu ponownie męskie[10]. Kwiaty są drobne i zebrane w okazałe, silnie rozgałęzione szczytowo kwiatostany wiechowate. Podsadki i przysadki są drobne i igiełkowate. Kwiaty są grzbieciste i promieniste[7]. Działki kielicha są wolne, występują w liczbie pięciu, rzadziej czterech, czasem dwie zewnętrzne są mniejsze od pozostałych. Płatki korony są cztery lub jest ich pięć, gdy jest ich pięć zwężone są u nasady w paznokieć, u nasady płatków występuje para lub pojedyncza łuska. Dysk miodnikowy w kształcie pierścienia lub kubeczka. Pręcików w kwiatach męskich jest 8 i wystają one ponad okwiat. Nitki pręcików w dolnej części są owłosione. W kwiatach żeńskich zalążnia jest jajowata lub stożkowata, tworzona przez trzy owocolistki i trójkomorowa. W każdej z komór znajduje się pojedynczy zalążek. Szyjka słupka jest krótka i zwieńczona główkowatym lub trójdzielnym znamieniem[7][10].
Owoce
Rozłupnie rozdzielające się na kuliste rozłupki o mięsistej owocni. Nasiona kuliste[7][10].

Systematyka

Rodzaj z podrodziny Sapindoideae z rodziny mydleńcowatych Sapindaceae[11][10].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-01] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-01] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-01].
  4. ↑ Sapindus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-02-01].
  5. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 544. ISBN 83-214-1305-6.
  6. ↑ a b c d Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 333, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
  7. ↑ a b c d e f g Sapindus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-01].
  8. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 825, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 350. ISBN 0-333-73003-8.
  10. ↑ a b c d e f K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 399. ISBN 978-3-642-14396-0.
  11. ↑ Genus: Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-01].
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mydleniec