Michał Weichert

‏מיכאל וייכרט‎
‏מיכאל וויַיכערט‎

Michał Brandt

Data i miejsce urodzenia	5 maja 1890 Staremiasto
Data i miejsce śmierci	11 marca 1967 Tel Awiw
Język	jidysz, polski
Alma Mater	Uniwersytet Wiedeński
Dziedzina sztuki	teatr
Multimedia w Wikimedia Commons

Michał Weichert (hebr. מיכאל וייכרט, jid. מיכאל וויַיכערט, ur. 5 maja 1890 w Starymieście^[1] lub w Podhajcach^[2], zm. 11 marca 1967 w Tel Awiwie) – polski i żydowski teatrolog, reżyser teatralny, pedagog, prawnik i działacz społeczny. Uznawany za najwybitniejszego reżysera teatru jidyszowego w Polsce.

W 1919 roku kierownik artystyczny Trupy Wileńskiej. Twórca i kierownik Żydowskiej Szkoły Dramatycznej, przewodniczący Związku Artystów Scen Żydowskich w Polsce w latach 1925–1927. Kierownik Żydowskiego Teatru Dramatycznego w Warszawie oraz Żydowskiego Studium Teatralnego, Teatru Młodych (Jung Teater), Teatru Eksperymentalnego Młoda Scena (Jung Bine) i Nowego Teatru (Naj Teater). W latach 1940–1942 kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej, a w latach 1943–1944 Żydowskiego Urzędu Samopomocy.

Syn Berisza (Bernarda)^[3], handlarza zbożem i Sary z domu Gellert, córki rabina Lazera Gellerta^[4]. Jego ojciec należał do ruchu misnagdów, jednocześnie był także maskilem^[5].

Gdy miał trzy lata, przeprowadził się z matką do Stanisławowa, później dołączył do nich także ojciec. Od piątego do dwunastego roku życia uczęszczał do chederu^[5], od szóstego roku życia uczęszczał także do polskiej szkoły powszechnej. W 1900 podjął naukę w I Gimnazjum w Stanisławowie, gdzie w 1908 zdał egzamin maturalny^[6]. Jednocześnie pobierał także nauki w żydowskiej szkole średniej z językiem wykładowym hebrajskim^[6]. Pod koniec nauki w gimnazjum stał się zwolennikiem jidyszyzmu^[3], w 1908 był jednym z uczestników konferencji w Czerniowcach^[7][6][8][9].

Po maturze podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim, w 1910 przeniósł się do Wiednia, gdzie planował podjąć studia na Universität für Musik und darstellende Kunst Wien, nie zdał jednak egzaminu wstępnego^[3]. Kontynuował następnie studia prawnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim, w 1916 uzyskał stopień doktora praw^[3]. Jednocześnie pobierał prywatne lekcje u aktora Alberta Heinego^[3]. W latach 1916–1917 przebywał w Berlinie, gdzie studiował reżyserię u Maxa Reinhardta^{[3][1][2][10]}, jednocześnie studiował teatrologię i historię sztuki pod kierunkiem Maxa Herrmanna na Uniwersytecie Fryderyka-Wilhelma^[11].

W lutym 1918 przyjechał do Warszawy, po miesiącu został wcielony do armii niemieckiej i przydzielony do Działu Wydawniczego, gdzie pracował jako cenzor, zetknął się wówczas z Henrykiem Gotlibem. Po wybuchu rewolucji w Niemczech, 11 listopada 1918 brał udział w przejmowaniu urzędu oraz drukarni z rąk niemieckich. Za udział w tych wydarzeniach otrzymał od Ministerstwa Skarbu nagrodę^[12].

W 1911 debiutował jako recenzent w jidyszowym czasopiśmie „Lemberger Togblat” pod okiem redaktora Mejlecha Chmielnickiego^[8]. Publikował także teksty o teatrze w czasopismach niemieckich i polskich^[13]. Przebywając w Berlinie nawiązał współpracę z miesięcznikiem „Der Jud”, którego redaktorem był Martin Buber^[11].

Po zakończeniu I wojny światowej nawiązał współpracę z Trupą Wileńską, zostając jej kierownikiem artystycznym^[12]. 23 stycznia 1919 debiutował jako reżyser teatralny, wystawiając w Teatrze im. Abrahama Kamińskiego w Warszawie sztukę Woźnica Henszel Gerharta Hauptmanna^[14]. Debiut reżyserski był najprawdopodobniej porażką, w związku z którą Weichert zakończył współpracę z Trupą Wileńską^[15].

Po rozstaniu z Trupą Wileńską otrzymał propozycję stworzenia teatru jidyszowego we Lwowie, rozważał także przejście do teatru polskojęzycznego. W listopadzie 1919 uczestniczył w I Zjeździe Reżyserów Scen Polskich w Hotelu Polonia^[15], poznał wówczas Leona Schillera, z którym kontakt utrzymywał do końca jego życia^[16]. Od września 1919 do czerwca 1933 pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w jidyszowym Gimnazjum „Ascola” w Warszawie^[16].

W 1920 ożenił się z Frymetą (Franciszką) z Sieglerów (ur. 1896). Małżeństwo miało dwójkę dzieci: Ruth Ellen (ur. 1922) i Józefa (ur. 1927), mieszkali w kamienicy przy ulicy Długiej 8a^[17].

W 1921 został członkiem Komitetu do spraw Sztuki Żydowskiej, przemianowanego później na Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych. Był współorganizatorem I Ogólnopolskiej Wystawy Sztuki Żydowskiej^[17]. W latach 1921–1922 był redaktorem miesięcznika „Ringen”, przy którym współpracował z Alterem Kacyzne^[18]. Od listopada 1921 był także redaktorem miesięcznika „Jidisz Teater”, będącego organem prasowym Związku Zawodowego Artystów Żydowskich w Polsce^[19].

Od grudnia 1922 pod auspicjami ZZAŻ prowadził Żydowską Szkołę Dramatyczną, będącą pierwszą na ziemiach polskich żydowską szkołą teatralną. Szkoła była finansowana przez Kultur-Lige. Oprócz Weicherta w szkole wykłady prowadzili m.in. Dawid Herman, Icchak Shipper, Chaim Każdan, Szlomo Mendelsohn, Zygmunt Turkow, Władysław Godik i Tacjanna Wysocka^[20]. Wraz ze słuchaczami szkoły w 1924 przygotował i wystawił fragmenty dramatu Człowiek z masy Ernsta Tollera, była to pierwsza w Polsce realizacja dramatu Tollera^[21][22]. Starał się także podjąć współpracę z polskimi szkołami aktorskimi, utrzymywał wówczas kontakty z Aleksandrem Zelwerowiczem oraz Mieczysławem Limanowskim^[23]. Po kilkunastu miesiącach kierowania szkołą został przez śpiewaka Jakuba Keltera oskarżony o „przywłaszczenie sobie szkoły”^[23], w związku z tym niedługo później ZZAŻ wycofał się z prowadzenia szkoły, a w konsekwencji została ona zamknięta. Weichert został wkrótce potem usunięty ze związku^[23][24].

W latach 1925–1926 wydawał własnym sumptem miesięcznik „Teater”. W sierpniu 1925 został wybrany na wiceprzewodniczącego Związku Artystów Scen Żydowskich w Polsce, niedługo później, po rezygnacji ze stanowiska przewodniczącego, Ajzyka Samberga, Weichert stanął na czele organizacji. We wrześniu 1926 zjazd ZASŻ wybrał go na przewodniczącego^[25]. W 1927, podczas walnego zjazdu Związku Zawodowego Artystów Żydowskich w Polsce, Weichert został wybrany na przewodniczącego zarządu głównego^[25]. Od tego samego roku został redaktorem czasopisma „Jidisze Bine”, organu prasowego związku^[26]. 24 października 1927, podczas nocnego zebrania zarządu głównego Związku Artystów Scen Żydowskich, został odwołany ze stanowiska i usunięty z organizacji pod zarzutem prowadzenia szkodliwej działalności^[27].

W latach 1929–1936 był wiceprzewodniczącym Sekcji Żydowskiej PEN Clubu^[28]. Podczas VIII kongresu PEN Clubu, który odbył się w Warszawie w 1930, Weichert zaprzyjaźnił się z Zofią Nałkowską, poznał także Antoniego Słonimskiego^[29].

W 1928 ponownie nawiązał współpracę z Trupą Wileńską^[29]. 2 maja 1928 wystawił po raz pierwszy adaptację powieści Kidusz Haszem Szaloma Asza^[30]. Adaptacja jego autorstwa zyskała uznanie krytyków i stała się jednym z nachętniej oglądanych przedstawień Trupy Wileńskiej, które wystawiane było w sumie 250 razy^[31]. Inscenizację Weicherta grano także w Nowym Teatrze Jidyszowym w Rydze oraz w Teatrze Olimpo w Buenos Aires^[32]. W 1929 wystawił w warszawskim Elizeum widowisko Shylock z Ajzykiem Sambergiem w roli tytułowej. Podstawą scenariusza było dzieło Kupiec wenecki Shakespeare′a^[32]. W listopadzie tego samego roku zaprezentował także dramat Arona Cajtlina Miasto Żydów^[33].

W styczniu 1930 miała miejsce premiera komedii Opowieści o Herszlu z Ostropola Mojżesza Lifszyca w adaptacji Weicherta^[34]. W listopadzie 1930 w Warszawskim Nowym Teatrze Żydowskim odegrano sztukę Dantons tojt w realizacji Weicherta, będącą pierwszym przekładem dramatu na język jidysz^[35]. W sezonie 1931/32 Weichert prowadził w Elizeum Żydowski Teatr Dramatyczny^[36]. W 1932 Mojżesz Kanfer na łamach „Miesięcznika Żydowskiego” określił Weicherta najwybitniejszym reżyserem teatru jidyszowego w Polsce, Weichert chwalony był także na łamach „Wiadomości Literackich”^[37].

Weichert wykładał historię dramatu i teatru powszechnego w Żydowskim Studium Teatralnym, działającym od 1929 pod auspicjami Centralnej Żydowskiej Organizacji Szkolnej, a później Kultur-Lige^[38]. W 1932 na podstawie studium powstał awangardowy Jung Teater (Teatr Młodych), działający w Warszawie jako stowarzyszenie Żydowskie Studio Eksperymentalne Teatr Młodych^[39][40] z siedzibą przy ulicy Długiej 19^[41]. Z Teatrem Młodych Weichert (używając pseudonimu Michał Brandt) przygotował m.in. sztukę Boston, odtwarzającą proces sądowy Sacca i Vanzettiego^[42], polską wersję sztuki przygotowywał także w Studiu Teatralnym im. Stefana Żeromskiego, została ona jednak zakazana przez władze z powodu wymowy politycznej^[43]. Według koncepcji Weicherta w sztuce aktor miał być otoczony przez publiczność, chciał w ten sposób zmusić aktorów do ciągłej koncentracji i skupienia się na grze aktorskiej^[44]. Aktorzy grający ławników mieli także siedzieć wśród widzów, a w przerwach pojawiali się aktorzy grający bostońskich sprzedawców gazet, chcąc jak najbardziej zaangażować publiczność w wydarzenia^[45]. Dekoracje do spektaklu zaprojektował Szymon Syrkus^[45].

Sztuka była grana w Teatrze Młodych ponad 250 razy, wielokrotnie wystawiano ją również w innych miastach w Polsce^[43], obejrzeć ją miało ponad 20 tysięcy widzów^[45]. Na spektakle przybywało wówczas wielu znanych literatów i dziennikarzy, m.in. Antoni Słonimski, Tadeusz Boy-Żeleński^[43], Aleksander Zelwerowicz, Leon Schiller, Irena Solska i Emil Breiter^[46][47]. Według Leona Schillera spektakl był pierwszym eksperymentem teatru symultanicznego w Polsce^[48].

Od 1933 był radcą prawnym reprezentującym Zjednoczony Komitet do spraw Żydowskiego Rzemiosła^[49], utworzony przez American Jewish Joint Distribution Committee^[50][51]. Pełnił także funkcję członka zarządu Towarzystwa Przyjaciół Żydowskiego Instytutu Naukowego^[52]. Do 1936 Weichert był członkiem komisji egzaminacyjnych w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej^[53]. Działał także jako krytyk teatralny, publikował recenzje na łamach m.in. „Literarisze Bleter”^[2], gdzie opublikował co najmniej 86 artykułów dotyczących teatru żydowskiego oraz polskiego^[54][55].

W 1934 w Teatrze im. Kamińskiego w Warszawie Weichert przygotował prapremierę sztuki Profesor Mamlock Friedricha Wolfa, wystawianą pod zmienionym tytułem Di gele late lub Żółta łata. Sztuka była jednym z pierwszych dramatów obrazujących prześladowanie Żydów w III Rzeszy^[56]. Wystawienie sztuki zostało opisane przez Marię Kuncewiczową w reportażu Żydzi^[57]. Sztukę zagrano około 300 razy^[58].

W marcu 1934 miała miejsce premiera faktomontażu Krasin, opisującego wyprawę generała Nobilego na biegun północny^[59] i radziecką akcję ratunkową jej uczestników^[60]. Scenariusz oparty był na niemieckim słuchowisku radiowym z 1930 autorstwa Friedricha Wolfa^[60]. Akcja spektaklu miała odbywać się na całej sali oraz między publicznością. Autorem dekoracji był Szymon Syrkus^[61]. Spektakl zagrano 110 razy, ostatni raz na przełomie czerwca i lipca 1934^[62]. Następnie Weichert wyreżyserował także Napoleons ojcer na podstawie komedii Poszukiwacze złota Szolema Alejchema^[63].

W marcu 1935 odbyła się premiera faktomontażu Missisipi, opisującego sprawę „chłopców ze Scottsboro(inne języki)”^[64][65]. Na zamówienie Teatru Młodych scenariusz napisał Lejb Małach. W spektaklu wykorzystano nowe elementy: muzykę, taniec i pieśń. Muzykę dla sztuki skomponował Henryk Kon, będący stałym współpracownikiem Teatru^[62]. Akcja sztuki odbywała się w różnych miejscach sali. Scenografia spektaklu przygotowana została przez grupę studentów ostatniego roku Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, zorganizowanych przez Weicherta w Koło Plastyków przy Teatrze Młodych^[66].

We wrześniu 1935 uczestniczył w III Festiwalu Teatralnym w Moskwie^[67], sprawozdanie z pobytu w Związku Radzieckim opublikował na łamach „Literatisze Bleter” oraz w „Naszym Przeglądzie”^[68].

W grudniu 1935 Weichert zrealizował sztukę Symche Płachta Jakuba Pregera^[69]. W 1936 pracował nad realizacją antywojennej sztuki Grobowiec pod Łukiem Triumfalnym Paula Raynala^[70], do premiery jednak nie doszło z powodu zakazu cenzury^[63]. Następnie, na skutek zarządzenia Wacława Żyborskiego, Teatr Młodych został pozbawiony koncesji^[71].

25 sierpnia 1936 zarejestrował w Warszawie Żydowski Teatr Eksperymentalny Młoda Scena (Jung Bine)^[72]. Działalność zaingurowano 1 października 1936, prezentując dramat Wocek Georga Büchnera^[72]. 11 maja 1937 Młoda Scena odegrała ostatnie przedstawienie w Warszawie – Don Kichot żydowski Mendele Mojchera Sforima. Następnie Teatr Młodych ponownie stracił koncesję, został także eksmitowany, a kierownictwu teatru zagrożono umieszczeniem w Miejscu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej^[73][74].

Weichert przeniósł się do Wilna, gdzie 22 lipca 1937 zarejestrował Teatr Nowy (Naj Teater), z siedzibą przy ulicy Nowogródzkiej 8 (obecnie Naugarduko)^[75]. Z nowym teatrem przygotowywał premierę trzyaktowej sztuki Dęby autorstwa Fiszela Bimki, następnie przygotował także Proces Edwarda Woola^[76][77]. Na przełomie 1937 i 1938 zespół Weicherta opuścił Wilno, występując następnie w Łodzi^[78], a od października 1938 w Krakowie^[79]. Weichert planował zainstalować teatr w Krakowie, nie przyniosło to jednak skutków i Naj Teater opuścił miasto^[80].

W 1938 związał się z Teatrem Ludowym i dla Młodzieży^[80], z którym 25 listopada 1938 w Filharmonii Łódzkiej zaprezentował sztukę Król Wesołek Pregera^[81]. W 1939 Naj Teater połączył się z Teatrem Ludowym^[82].

Podczas kampanii wrześniowej, 2 września 1939, zaproponował utworzenie Komisji Koordynacyjnej Żydowskich Organizacji Społecznych i Opiekuńczych, która działała początkowo w ramach Komitetu Społecznego przy Gminie Żydowskiej w Warszawie. Oficjalnie powołana została 14 września i funkcjonowała od tego czasu w ramach Żydowskiego Komitetu Obywatelskiego^[83].

Weichert pełnił funkcję wiceprzewodniczącego komisji, a od stycznia 1940, po rezygnacji Leona Neustadta, jej przewodniczącego. W ramach komisji współpracował z Emanuelem Ringelblumem^[84], który we wspomnieniach nazywał go „Długim Michałem”. Jako przewodniczącemu komisji, Weichertowi przysługiwało prawo do noszenia opaski Polskiego Czerwonego Krzyża, którą czasem miał zasłaniać opaskę z gwiazdą Dawida^[85].

Od stycznia 1940 Weichert pozostawał w konflikcie z Adamem Czerniakowem na tle formowania Żydowskiej Samopomocy Społecznej^[86]. Później spór dotyczył także mianowania przewodniczącego prezydium ŻSS, którym Czerniaków chciał uczynić inż. Józefa Jaszuńskiego, Weichert z kolei sam planował objąć tę funkcję^[87]. Na początku września 1940 Weichert został wybrany przewodniczącym prezydium ŻSS^[88].

20 października 1940, niedługo po utworzeniu getta warszawskiego, Weichert opuścił Warszawę i przeniósł się do Krakowa^[89]. W listopadzie 1940 rodzina Weicherta otrzymała dokumenty uprawniające do pobytu w Krakowie, przenieśli się tam jednak dopiero w kwietniu następnego roku^[90][91].

Po wyjeździe do Krakowa doszło do konfliktu wewnątrz ŻSS, Weichert pozostawał wówczas w sporze z warszawskimi działaczami organizacji^[92]. Jako przewodniczący ŻSS utrzymywał kontakt z Międzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzyża w Genewie^[93].

W getcie krakowskim Weichert przyjaźnił się z Tadeuszem Pankiewiczem^[94]. Podczas akcji deportacyjnej w getcie krakowskim 2 czerwca 1942 został postrzelony przez funkcjonariusza Gestapo Wilhelma Kundego^[95][94]. Kula trafiła go w ramię i została usunięta operacyjnie, do końca życia cierpiał jednak na niedowład lewej ręki^[96]. Postrzelono go, gdy szedł na plac Zgody, skąd chciał wyciągnąć poetę Mordechaja Gebirtiga^[97][98].

Podczas akcji deportacyjnej 28 października 1942 Weichert wraz z żoną i pracownikami ŻSS starał się przeczekać akcję w siedzibie Judenratu. Zostali jednak zadenuncjowani i dołączeni do transportu do obozu zagłady w Bełżcu. Ocaleli dzięki interwencji funkcjonariusza Jüdischer Ordnungsdienst, który wyciągnął ich z transportu^[96]. 29 lipca 1942 ŻSS została zlikwidowana^[99], a do końca 1943 okupanci zamordowali wszystkich członków jej prezydium oprócz Weicherta, Chaima Hilfsteina i Eliasza Tischa^[100][101]. 16 października 1942 Niemcy planowali powołać Żydowski Urząd Samopomocy (Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, JUS), którego kierownikiem został Weichert^[102]. Pomysł odtworzenia organizacji spotkał się jednak ze sprzeciwem niemieckich władz policyjnych^[102][103].

W getcie Weichertowie mieszkali w kamienicy przy ulicy Józefińskiej 11. Od 1 grudnia 1942, gdy JUS został rozwiązany, Weichert pracował jako pracownik biurowy w Zentrale Für Handwerkslieferungen w budynkach fabryki Optima^[104], do pracy przymusowej skierowano także jego rodzinę i część pracowników JUS^[105]. Mimo oficjalnego rozwiązania ŻSS, prezydium kontynuowało działalność, wysyłając paczki żywnościowe z darów zagranicznych do obozów pracy^[106][107].

W marcu 1943 Weichert podjął decyzję o wznowieniu działalności w magazynie przy kamienicy przy ulicy Józefińskiej 2a. 25 maja 1943 otrzymał pismo zezwalające mu na działalność w charakterze kierownika JUS^[108]. Według niektórych źródeł Niemcy zgodzili się na kontynuowanie żydowskiej działalności pomocowej z powodu nacisków ze strony Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża^[109]. JUS objął opieką 44 obozy, 24 zakłady pracy i 8 istniejących jeszcze gett. Do obozu w Płaszowie dwa razy w tygodniu dostarczano lekarstwa, materiały opatrunkowe, odzież oraz chleb i zupę (tzw. „jusową”^[110]). Weichert posiadał przywilej wolnego wstępu do KL Plaszow, przekazując w obie strony korespondencję i przesyłki^[108]. On i jego rodzina mogli też swobodnie poruszać się po Krakowie^[109]. Zajmował się także gromadzeniem informacji, współpracując w Płaszowie z Izaakiem Sternem i Mieczysławem Pemperem^[111]. Kontaktował się m.in. z Amonem Göthem^[112] oraz Oskarem Schindlerem^[113].

Poprzez dyrektora Rady Głównej Opiekuńczej Edmunda Seyfrieda, Weichert starał się nawiązać kontakt z żydowskim ruchem oporu. Żydowska Komisja Koordynacyjna i Rada Pomocy Żydom ustosunkowały się jednak wrogo do JUS i odrzuciły złożoną przez Weicherta propozycję współpracy^[112]. Do głównych krytyków Weicherta należeli Leon Feiner i Adolf Berman^[114][115]. Pod koniec października 1943 Weichert spotkał się z Ferdynandem Arczyńskim, który przekazał mu polecenie natychmiastowej likwidacji JUS podpisane przez Bermana^{[116][117][118]}. Sprawozdania z rozmowy z Weichertem oraz opinie dotyczące jego działalności przesyłano do rządu londyńskiego^[119][120]. Wkrótce po rozmowie z Arczyńskim Weichert przekazał część zasobów JUS Radzie Pomocy Żydom, zwlekał jednak z podjęciem decyzji o likwidacji organizacji. W marcu 1944 odbył kolejne spotkanie z Arczyńskim, tym razem odmówił podporządkowania się ŻKK i Radzie Pomocy Żydom. W związku z tym zakazano prowadzenia rozmów z JUS oraz przyjmowania od Weicherta jakiejkolwiek pomocy^[121][122]. Postanowienia te nie były jednak przestrzegane, a krakowski oddział RPŻ kontynuował współpracę z Weichertem^[123][124].

Do końca lipca 1944 Weichert mieszkał wraz z rodziną w kamienicy przy ulicy Józefińskiej 2a^[125]. Według antologii Ten jest z ojczyzny mojej miał zostać w 1944 ukryty przez Stanisława Dobrowolskiego u jego siostry, Jadwigi Miklaszewskiej, która następnie przekazała go Wandzie Dwernickiej. Do końca wojny miał być utrzymywany z funduszy Rady Pomocy Żydom^[126].

W rzeczywistości Weichert został jednak ostrzeżony przez naczelnika Wydziału Ludności i Opieki Społecznej Lothara Weiraucha o planowanym przeniesieniu JUS na teren obozu w Płaszowie^[127]. Wraz z Edmundem Seyfriedem miał przenieść część rezerw JUS do magazynów RGO, miał także zorganizować przejęcie przez Radę Główną Opiekuńczą funkcji i zadań JUS^[128]. 28 lipca 1944 postanowił się ukryć. Początkowo ukrywał się w magazynach Rady Głównej Opiekuńczej, później został umieszczony u Józefa Werenicy przy ulicy Wrzesińskiej 10, następnego dnia został jednak stamtąd wyrzucony. Kilka nocy spędził następnie przy ulicy Potockiego 10, w pokoiku przylegającym do biura Adama Ronikiera. Następnie trafił do lekarki, dr. Wandy Dwernickiej, mieszkającej przy ulicy Zyblikiewicza 5 w dzielnicy Kleparz. U Dwernickiej przebywał wówczas wraz z 10 uciekinierami z powstańczej Warszawy, otrzymał także kenkartę na nazwisko Józef Czapla, a następnie kolejną kenkartę i świadectwo pracy księgowego z gazowni w Warszawie na nazwisko Teodor Słonimski^[129][130]. W ukryciu zapuścił także wąsy, a w mieszkaniu Dwernickiej doczekał wkroczenia Armii Czerwonej do Krakowa. Podczas ukrywania się był utrzymywany przez Radę Pomocy Żydom, jego utrzymanie miało kosztować tygodniowo 250 złotych. Rodzina Weicherta ukrywała się w innych miejscach na terenie Krakowa i także dożyła końca okupacji^[131]. W tym okresie Julius Madritsch planował pomóc Weichertowi w ucieczce do Wiednia, ten jednak odmówił^[132].

Według Icchaka Cukiermana i Marka Edelmana Żydowska Organizacja Bojowa wydała w 1944 na Weicherta wyrok śmierci za kolaborację z Niemcami^[50][133]. Po wojnie Cukierman zeznawał, że jedynym powodem nie wykonania wyroku było to, że ŻOB nie miał w Krakowie swoich struktur. Mówił także, że wyrok wydano dopiero w 1944, gdyż wcześniejsze jego wydanie mogłoby doprowadzić do wstrzymania pomocy dla Żydów przebywających w obozach^[134].

W styczniu 1945 zamieszkał w kamienicy przy ulicy ulicy św. Gertrudy 23 w Krakowie. 27 stycznia 1945 Czesław Piekarski, delegat Ministerstwa Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia PKWN zlecił Weichertowi kontynuowanie kierowania działalnością charytatywną wśród ludności żydowskiej^[135]. 5 lutego Weichert zwrócił pełnomocnictwo, wnosząc o powołanie komisji w celu zbadania formułowanych wobec niego oskarżeń^[136][137]. 12 lutego Weichert wysłał do prezesa Centralnego Komitetu Żydów Polskich Emila Sommersteina pismo, w którym odpowiadał na zarzuty^[136].

Wkrótce po wyzwoleniu do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego wpłynęły anonimowe donosy dotyczące wojennej działalności Weicherta. Oskarżano go w nich o bycie agentem Gestapo^[138]. 6 marca 1945 Weichert został zatrzymany przez trzech funkcjonariuszy WUBP i przewieziony do siedziby urzędu przy placu Inwalidów 4, gdzie osadzono go w piwnicznej celi z dwunastoma innymi aresztantami^[139]. 7 kwietnia został formalnie aresztowany na podstawie tzw. dekretu sierpniowego, ulokowano go w celi dla volksdeutschów, a na ubraniu nakazano mu nosić swastykę^[140]. 10 kwietnia został osadzony w więzieniu przy ul. Senackiej, po trzech dniach pobytu trafił do izby szpitalnej. 18 maja przeniesiono go do więzienia przy ulicy Wielickiej^[140].

Dochodzenie w sprawie Weicherta prowadził prokurator Roman Martini, a następnie Jan Brandys^[141]. 6 października 1945 sporządzono akt oskarżenia, w którym zarzucono Weichertowi, że od jesieni 1943 do lipca 1944, wbrew poleceniom organizacji podziemnych, kontynuował działalność Organizacji Pomocy Żydom, działając w ten sposób wbrew interesom Państwa Polskiego^{[141][142][143]}.

W sprawie Weicherta sąd miał przesłuchać jako świadków: Icchaka Cukiermana, Adolfa Bermana, Salo Fiszgrunda, Ferdynanda Arczyńskiego, Stanisława Dobrowolskiego, Władysława Wójcika, Edmunda Seyfrieda, Izaaka Sterna, Mieczysława Pempera. Oprócz tego chciano także przesłuchać Jonasa Turkowa i Adama Ronikiera. Obrońcami Weicherta zostali Rudolf Güntner i Mieczysław Ettinger^[142]. Rozprawa przed Sądem Specjalnym Karnym w Krakowie rozpoczęła się 27 listopada 1945^[142], prowadził ją Alfred Eimer^[144]. Na korzyść Weicherta zeznawali m.in. Seyfried, Stern, Pemper i dr. Aleksander Biberstein z płaszowskiego szpitala^[145]. Rozprawę wznowiono 5 stycznia 1946, a dwa dni później sąd uniewinnił Weicherta^[146]. 12 stycznia 1946 Weichert został zwolniony z więzienia. Prokurator Brandys wnioskował o uchylenie wyroku do Najwyższego Trybunału Narodowego, prokurator NTN Stefan Kurowski oddalił jednak wniosek o kasację^[147]. Według niektórych źródeł toczył się jednak proces przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie, który 20 września 1946 miał utrzymać w mocy wyrok^[148].

Mimo uniewinniającego wyroku Weichert stał się ofiarą ostracyzmu ze strony społeczności żydowskiej, według rozpowiadanych plotek miał m.in. być kolegą szkolnym i przyjacielem Hansa Franka^{[50][149][150]}. Weichert był prawdopodobnie najbardziej znanym Żydem oskarżonym o kolaborację podczas II wojny światowej i sądzonym w Polsce^[151].

Po wyjściu z więzienia znalazł tymczasowe zatrudnienie w firmie farmaceutycznej Vita, prowadzonej przez jego zięcia, Józefa Hofstatera^[152][153]. Z powodu ciężkiej sytuacji materialnej musiał wyprzedawać swój księgozbiór^[154], później zatrudnił się w firmach farmaceutycznych Salus i Wirus, których produkty sprzedawał we Wrocławiu^[155].

23 kwietnia 1946 spotkał się z Michałem Mirskim, prosząc go o poparcie w staraniach o powołanie komisji mającej ocenić działalność ŻSS i JUS. Mirski uznał jednak, że Weichert powinien stanąć przed sądem przy CKŻP^[148]. 24 grudnia tego samego roku zwrócił się w tej samej sprawie do Szymona Zachariasza. Z Weichertem spotkał się także Jerzy Sawicki, chcąc wykorzystać go jako świadka w procesach niemieckich zbrodniarzy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Weichert zeznawał następnie w procesie m.in. Amona Götha i Rudolfa Pavlu^[156][155]. O pomoc zwrócił się do niego również Tadeusz Cyprian, który poprosił go o napisanie artykułu dotyczącego Ludwiga Fischera. Weichert napisał na podstawie własnych obserwacji i źródeł tekst Kilka uwag o odpowiedzialności dr Fischera za antyżydowskie zarządzenia w Warszawie i dystrykcie warszawskim, a później także O odpowiedzialności gubernatora warszawskiego dystryktu, dr Fishera^[155].

W październiku 1946 w łódzkim miesięczniku „Folkscajtung” ukazał się artykuł Leo Finkelsteina Obrzydliwość, brzydź się nią. O pisarzu, który jest oskarżony o zdradę^[157], w którym atakował on Weicherta i wzywał do osądzenia go przez żydowski trybunał^[158][149]. Zarzucał mu także przyjaźń z Hansem Frankiem oraz opisał rzekomą sytuację, gdy Weichert miał pojawić się podczas II wojny światowej w Lwowie i poszukiwać materiałów na temat karaimów, podczas gdy lwowscy Żydzi głodowali^[159]. W listopadzie Weichert przesłał do redakcji czasopisma sprostowanie, które nie zostało jednak opublikowane. Następnie, spotkał się z przedstawicielem Bundu Michałem Szuldenfreiem i ostrzegł go, że wytoczy pismu proces o zniesławienie. Bundowcy nie zamierzali spełnić jego warunków, uzyskał jednak zapewnienie, że bez zgody przewodniczącego partii w prasie bundowskiej nie pojawią się artykuły atakujące jego osobę^[158][160].

Starał się także uporządkować ukryte przez niego archiwum prezydium ŻSS i JUS, w latach 1947–1948 opracowywał publikację Żydowska Samopomoc Społeczna 1939–1945. W 1948 w czasopiśmie „Państwo i Prawo” opublikował artykuł Odpowiedzialność władz administracyjnych w szczególności sekretarza stanu w tzw. Generalnym Gubernatorstwie dra Büchlera^[156]. Napisał także artykuły Nulla lex sine crimine oraz Pojęcie „Żyd” w ustawodawstwie i praktyce okupanta, które przekazał do Instytutu Zachodniego^[161]. W 1949 dokumentacja i korespondencja została przejęta przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i przesłana do Warszawy, a ostatecznie przekazana do Żydowskiego Instytutu Historycznego^[152]. Weichert przygotował także dwa opracowania dla Instytutu Pamięci Narodowej – Samopomoc społeczeństwa polskiego w czasie okupacji i Materiały dotyczące żydowskich obozów w Polsce w latach 1939–1945^[152][162].

Na przełomie lutego i marca 1947 Weichert kilkakrotnie spotkał się ze Stanisławem Temczynem, przewodniczącym Sądu Społecznego przy CKŻP. W czerwcu 1947 zwrócił się do adwokata Władysława Winawera i Mieczysława Fejgina, osobistego lekarza Bolesława Bieruta, o pośredniczenie w negocjacjach z CKŻP w sprawie powołania niezależnego sądu^[163]. O pomoc zwrócił się też do Maxa Weinreicha, dyrektora YIVO, który obiecał, że instytut zrobi wszystko, co w jego mocy, by mu pomóc^[164].

24 grudnia 1947 Sąd Obywatelski przy Centralnym Komitecie Żydów Polskich zwrócił się do Sądu Okręgowego w Krakowie z prośbą o udostępnienie akt procesu Weicherta^[163].

W marcu 1948 Weichert zwrócił się do Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich oraz do Związku Artystów Scen Żydowskich z prośbą o poparcie jego starań o utworzenie niezależnej komisji do zbadania działań ŻSS i JUS^[165]. Prowadził negocjacje z CKŻP w celu powołania niezależnego składu sędziowskiego, zgłosił do niego sześciu kandydatów: Stefana Kurowskiego, Mariana Muszkata, Maurycego Herlinga-Grudzińskiego, Joachima Markowicza, Adolfa Rudnickiego i Mieczysława Maślanko^[166].

W sierpniu 1948 zgłosił się do Sądu Społecznego i w oświadczeniu stwierdził, że pragnie oddać się orzeczeniu sądu CKŻP^[165].

Pomiędzy 22 a 24 listopada 1948 Weichert złożył zeznania na ręce zastępcy Rzecznika Oskarżenia, Marka Stokowskiego. W grudniu przekazał uzupełnienia do wcześniejszych zeznań, w międzyczasie rzecznik oskarżenia przesłuchiwał świadków^[167]. 9 maja 1949 przekazał do sądu odpowiedź na otrzymany wcześniej akt oskarżenia, zgłosił także kolejnych 14 świadków, w tym m.in. Leona Schillera oraz aktorów Teatru Młodych: Natana Wulfowicza, Abrahama Grynszpana^[167].

W procesie oskarżycielami byli Jakuf Wilf oraz Marian Marek Lasota, a rzecznikiem oskarżenia Maurycy Wiener. Przewodniczącym składu sędziowskiego został Szymon Rogoziński^[168]. Pierwsze posiedzenie sądu odbyło się 25 listopada 1949. Akt oskarżenia opierał się na artykule Finkelsteina oraz korespondencji działaczy żydowskiego ruchu oporu z 1944^[169].

Podczas procesu przesłuchano m.in. Marka Edelmana, który utrzymywał, że pod koniec 1943 ŻOB wydał na Weicherta wyrok śmierci^[170], Konstantego Tchorznickiego, Stanisława Dobrowolskiego. Posługiwano się także sporządzoną na prośbę obrońcy Weicherta, Bolesława Kobrynera, ekspertyzą autorstwa dr Jana Sehna. W sumie podczas procesu w charakterze świadków obrony przesłuchano 101 osób, w większości więźniów niemieckich obozów. Świadkami oskarżenia było natomiast 11 osób, z których 4 były więźniami obozów, ale podczas procesu przyznały, że docierała do nich pomoc ze strony ŻSS i JUS, a kolejnych 5 świadków działało podczas wojny w podziemu i już wtedy dyskredytowało Weicherta^[171]. Podczas procesu Stanisław Dobrowolski określał Weicherta mianem „kolaboracjonisty gorszego od generała Pétain’a”^[172].

28 grudnia 1949 sąd w składzie: Szymon Rogoziński (przewodniczący), Leon Bojm, Szymon Datner, Bernard Borg, Leon Lewi, Efroim Kupfer i Jeszajachu Szmigiel, wydał wyrok uznający Weicherta za kolaboranta i skazujący go na napiętnowanie, czyli karę III stopnia^[173][174].

Na przełomie 1949 i 1950 Sąd Społeczny został postawiony w stan likwidacji, w związku z tym Weichert nie miał możliwości odwołania się od wyroku^[175].

30 marca 1950 złożył w MBP podanie o zgodę na wyjazd do Izraela, które zostało wkrótce potem odrzucone. Weichert złożył w tej sprawie apelację, ponownie otrzymał jednak odpowiedź odmowną. W sprawie wyjazdu interweniował pisemnie jeszcze 4 razy, jednak bezskutecznie^[176].

W latach 1950–1951 opracował dwie rozprawy: Polityka eksterminacyjna okupanta hitlerowskiego w stosunku do ludności żydowskiej w tzw. Generalnym Gubernatorstwie oraz Eksterminacja gospodarcza ludności „żydowskiej” Rzeszy w świetle tzw. ustawodawstwa hitlerowskiego^[152]. W 1957 większość swoich powojennych prac sprzedał Oddziałowi Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej^[152].

9 maja 1951 Leon Schiller wystosował list do Jerzego Pańskiego w sprawie Weicherta, polecając go. Pański przyjął później Weicherta, proponując mu objęcie funkcji dyrektora teatru w jednym z większych miast. Weichert poprosił o możliwość prowadzenia teatru w Krakowie, a Pański obiecał poszukać dla niego odpowiedniej propozycji. Więcej jednak się z nim nie skontaktował^[177]. Następnie Weichert zgłosił się do Kazimierza Dejmka, z którym rozmawiał o podjęciu współpracy z kierowanym przez niego teatrem. 21 lipca 1951 Dejmek wystosował jednak do Weicherta list, w którym oznajmiał mu, że podjęcie współpracy z jego teatrem jest niemożliwe^[177][178].

Później zgłosił się także do Henryka Szletyńskiego z zapytaniem, czy ten mógłby go zatrudnić. Szletyński nie skontaktował się jednak z Weichertem. W tym samym czasie Bolesław Drobner starał się wprowadzić Weicherta do Teatru Młodego Widza w Krakowie, dyrektorka teatru, Maria Biliżanka, nie chciała jednak spotkać się z Weichertem^[178]. Następnie Drobner polecił Weicherta Władysławowi Olszynowi, z propozycją wystawienia sztuki Boston przez studentów Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie, przedstawienie takie jednak nie zostało zrealizowane^[179].

Jako wolontariusz Weichert współpracował z Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, opracowując i katalogując dokumenty będące w posiadaniu krakowskiego oddziału komisji. Jan Sehn chciał zatrudnić go oficjalnie, ale centrala komisji nie wyraziła na to zgody^[178]. Próbował podjąć pracę w „Gazecie Krakowskiej”, ale to również się nie udało^[178].

W styczniu 1953 złożył podanie o pracę do Wydawnictwa Literackiego, dołączając rekomendacje Zofii Nałkowskiej, Leona Schillera, Jana Wiktora, Stanisława Płoskiego oraz Władysława Trzaski. Pracy jednak nie otrzymał^[180][181]. W tym samym roku przygotował na zamówienie Leona Schillera konspekt historii teatru żydowskiego^[180]. W marcu 1953 podjął pracę jako ksiegowy w podkrakowskiej spółdzielni^[182]. W styczniu 1954 Marek Birnfeld, przewodniczący krakowskiego oddziału ZBoWiD, zatrudnił go w Jaworznickim Przemysłowym Zjednoczeniu Budowlanym przy ulicy Lucjana Rydla 31^[182]. 20 lipca 1954 Weichert otrzymał wyróżnienie i awans na stanowisko samodzielnego referenta umów za wprowadzanie w przedsiębiorstwie usprawnień organizacyjnych. Został powołany w skład zakładowej komisji rozjemczej, założył także zakładową bibliotekę oraz zespół śpiewaczy, taneczny i recytatorski. 1 lutego 1955 podjął natomiast pracę na stanowisku radcy prawnego^[183].

W lutym 1954 z Weichertem spotkał się dyrektor Państwowego Teatru Żydowskiego Samuel Lent, który obiecał mu stanowisko głównego reżysera lub kierownika artystycznego teatru^[183]. Gdy 9 grudnia 1954 Lent ponownie przyjechał do Weicherta, nie doszło jednak do zawarcia umowy^[184]. 30 grudnia 1954 Lent zaproponował Weichertowi zawarcie umowy na realizację spektaklu Król Wesołek w Centralnym Zarządzie Teatrów. Weichert nie mógł jednak wyjechać do Warszawy, a w charakterze jego pełnomocnika udał się tam zięć, do zawarcia umowy ponownie jednak nie doszło^{[185][186][187]}.

We wrześniu 1955 wysłał do Stanisława Balickiego memoriał, w którym zwracał uwagę na to, że od 10 lat nie został dopuszczony do pracy artystycznej, literackiej i naukowej. Miesiąc później memoriał popierający Weicherta wystosowali Antoni Słonimski, Mieczysław Jastrun, Adolf Rudnicki, Artur Sandauer, Salomon Łastik, Jan Sehn, Jerzy Sawicki, Mieczysław Maślanko i Stefan Kurowski. W sprawie Weicherta do Balickiego zwrócił się także Jan Wiktor^[188]. W odpowiedzi na memoriały Balicki zgodził spotkać się z Weichertem, co stało się 5 czerwca 1956, jednak w marcu 1957 Weicherta poinformowano, że Balicki nie jest w staniu mu pomóc^{[189][187][190]}.

Angażował się w działalność Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce^[190]. W lipcu 1957 przyjęto go do Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu^[191]. W listopadzie tego samego roku został także członkiem Związku Literatów Polskich^[192], przyjęto go ponadto do Polskiego Związku Prawników i Związku Bojowników o Wolność i Demokrację^[193].

W październiku 1957 otrzymał paszport z klauzulą pozwalającą na wyjazd do Izraela, musiał opuścić Polskę w ciągu trzech miesięcy^[194]. 16 stycznia 1958 zdał w Krakowie swój dowód osobisty, następnie zatrzymał się w Warszawie, w hotelu przy Alejach Jerozolimskich, gdzie pożegnał się z przedstawicielami środowiska teatralnego. 20 stycznia Erwin Axer napisał list polecający Weicherta do posła PRL w Izraelu Antoniego Bidy^[195]. 22 stycznia rano Weichert wraz z rodziną odleciał z lotniska Okęcie do Belgradu, skąd następnego dnia rano trafili do Aten, a po południu tego samego dnia wylecieli do Tel Awiwu^[196][197].

Po przybyciu do Izraela spotkał się z ostracyzmem w izraelskim środowisku teatralnym^[198], nadzorował w Tel Awiwie kilka amatorskich grup teatralnych, prowadził także zajęcia z aktorstwa. Współpracował z gazetami „Lecte Najes”, „Dawar” i „Od nowa”^[199]. Josef Sprinzak planował utworzyć w Izraelu Narodową Sieć Teatralną, na czele której miał stanąć Weichert, Icchak Cukierman przekonał go jednak, że Weichert jest zdrajcą i nie należy mu powierzać żadnych funkcji publicznych^[200]. Pracował w organizacji Histadrut jako nauczyciel dykcji^[201].

9 stycznia 1960 Weichert wziął udział w sympozjonie zorganizowanym w Domu Kultury Tabori w Tel Awiwie z okazji trzydziestolecia powstania Jung Teater^[202]. Na początku 1960, po śmierci Morysa Szwarca, przejął prowadzenie Żydowskiego Teatru Ludowego, który pracował nad dramatyzacją powieści Kidusz Haszem^[199]. Odszedł jednak z zespołu gdy okazało się, że jeśli jego nazwisko znajdzie się na afiszach, to teatr nie otrzyma od państwa dotacji^[203]. Starał się także o utworzenie w Izraelu Instytutu Teatrologicznego, który miał zajmować się gromadzeniem i opracowywaniem materiałów o teatrze żydowskim i hebrajskim^[204]. Zaangażował się w działalność ziomkostwa Żydów z Podhajec i był członkiem komitetu wydawniczego księgi pamięci^[201].

Zmarł 11 marca 1967 w domu przy Reading Street 25 w dzielnicy Ramat Awiw^[205]. Został pochowany na cmentarzu Kirjat Sza’ul^[206].

Z Polski do Izraela przywiózł ze sobą obszerne archiwum, z którego część dotyczącą ŻSS i JUS przekazął w 1958 do Jad Waszem, a pozostałe dokumenty po jego śmierci trafiły do Żydowskiej Biblioteki Narodowej i Uniwersyteckiej^[207]. W 1970 wydano pośmiertnie czwarty tom jego wspomnień. W skład komietu wydawniczego weszli Dow Sadan, Rachela Auerbach oraz Melech Rawicz i Mordechaj Canin^[205].

Wnukiem Weicherta jest Rafi (Rafael) Weichert (ur. 1964), izraelski poeta i profesor literatury na Uniwersytecie w Hajfie^[208].

Po wystawieniu sztuki Boston (1932) krytycy podkreślali jej eksperymentalną i nowatorską formę. Według Nachmana Majzela przedstawienie pozwalało zapomnieć widzom o tym, że znajdują się w teatrze. Jehoszua Perle uważał z kolei, że brak odpowiedniej perspektywy nie sprzyjał wywołaniu u publiczności wizji rzeczywistości^[209]. Według recenzji Leona Schillera, opublikowanej w „Nowym Dzienniku”, sztuka była pierwszym przykładem inscenizacji symultanicznej w Polsce^[210][48]

Sztuka Krasin (1934) chwalona była m.in. przez Noacha Pryłuckiego i Friedricha Wolfa, autora słuchowiska na którym bazował scenariusz^[211]. Krytycy wyrażali podziw dla odwagi projektu scenograficznego. Według Pryłuckiego sztuka była także ważnym etapem rozwoju studia eksperymentalnego^[211]. Według Beniamina Szefnera przedstawione w spektaklu, szybko zmieniające się obrazy nie były w stanie wywołać u widza przeżycia artystycznego, a technika zmieniających się obrazów pasuje bardziej do filmu niż teatru^[211].

Zróżnicowane reakcje wywołało wystawienie Missisipi (1935). Nachman Majzel uważał, że scenariusz Lejba Malacha był dobrze zbudowany i wzruszający, miał według niego zachowywać także obiektywność, wskazując na niektóre negatywne cechy społeczności afroamerykańskiej^[66]. C.D. Najmark uważał, że scenariusz pozbawiony był siły wyrazu i nie wyrażał w dostatecznej mierze rozgoryczenia czarnoskórej ludności. Uznawał, że braki scenariusza zostały jednak zrównoważone dzięki udanej realizacji reżyserskiej. Uważał, że Weichert dokonał przy realizacji sztuki „pracy monumentalnej”, przedstawiając akcję w „znakomitej panoramie żywych obrazów”^[212].

Icchak Cukierman, który po przyjeździe Weicherta do Izraela (w 1958) postanowił zapobiec, by ten „nie pełnił żadnego publicznego stanowiska w Izraelu”, uważał go jednak za „jeden z największych talentów teatru wśród polskich Żydów”^[198].

W antologii Ten jest z ojczyzny mojej opracowanej przez Władysława Bartoszewskiego i Zofię Lewinównę znalazły się m.in. przychylne Weichertowi wspomnienia Tadeusza Pankiewicza. Znalazły się tam także relacje Stanisława Dobrowolskiego i Tadeusza Seweryna, pomniejszające dokonania Weicherta i starające się ukazać jego działalność jako moralnie dwuznaczną. Opinie Dobrowolskiego uzupełnione zostały uwagą, że JUS w latach 1943–1944 „służył propagandowym celom okupanta”^[213]. W drugim wydaniu antologii dodano uwagę mówiącą o tym, że przed zlikwidowaniem JUS Weichert nawiązał współpracę z polskimi działaczami w sprawie pomocy więźniom Płaszowa^[214].

W książce Kryptonim „Żegota” Marka Ferdynanda Arczyńskiego i Wiesława Balceraka autorzy uznawali, że ŻSS i JUS „wykorzystywały wyrodne jednostki społeczności żydowskiej do własnych celów”, uznali także Weicherta za „reprezentanta rzekomej organizacji pomocy”, który „zgodził się na odegranie roli narzędzia działającego na szkodę współbraci”^[214]. Sugerowali także, że Weichert uniknął osądu i kary, oskarżali go także o napisanie po wojnie książek o „tendencyjnie antypolskiej treści”^[215]. Na skutek protestu dzieci Weicherta, w drugim wydaniu książki fragment o Weichercie został usunięty^[215].

Według Bogdana Krolla Weichert „dla ratowania siebie i rodziny, podjął się wyznaczonej mu przez Niemców roli współpracy z nimi w tej rabunkowej i dywersyjnej aferze”. Autor uznawał także, że Weichert „był jedynym Żydem, który do końca 1944 r. legalnie pozostał w Krakowie”^[216].

W opublikowanym w 1968 roku w „Dzienniku Polskim” cyklu artykułów Kryptonim „Żegota” Jerzy Steinhauf oskarżał Weicherta o „prowokację syjonistyczną”. Uznał także, że ŻSS i JUS powołane zostały „z myślą o niemieckiej propagandzie za granicą”^[217].

W wydanych w 1989 roku Memuarach pacyfisty Dobrowolskiego, autor poświęca Weichertowi blisko dwadzieścia stron. W książce określa go mianem „niepoprawnego germanofila”, który „był cenzorem w Warszawie u generała Beselera”^[218]. Był także zdania, że Weichert nie poszukiwał kontaktów z podziemiem^[219]. Oskarżał też Weicherta o to, że w wydanych w Izraelu wspomnieniach oskarżył Żegotę o „kradzież 600 000 dolarów żydowskich”^[219]. Dobrowolski wyraził również pogląd o tym, że za sprawą działań Leona Chajna i Jakuba Bermana, sędzia prowadzący proces Weicherta w 1946 roku „miał potraktować sprawę bardzo liberalnie, gdyż za swieżo było jeszcze po mordzie 40 Żydów w Kielcach, nie chciano wywoływać nowej fali antysemityzmu”. Pogrom kielecki miał jednak miejsce dopiero pół roku po procesie Weicherta^[219].

Według Pawła Szapiro, autora hasła na temat Żydowskiego Urzędu Samopomocy w Polskim Słowniku Judaistycznym, JUS „w niewielkim tylko stopniu realizował swoje statutowe cele, służąc w istocie Niemcom do stwarzania pozorów istnienia jeszcze w GG skupisk żydowskich […], a także jako narzędzie przejmowania napływających do nich ciągle darów z zagranicy”. W haśle pada także stwierdzenie o tym, że Weichert fałszował wysyłane do Genewy sprawozdania o działalności urzędu^[220].

• Teater un drame (pol. Teatr i dramat) – zbiór szkiców i recenzji, Warszawa 1922
• Teater un drame, cwejte fareserte ejflage – dwa tomy zbioru szkiców i recenzji, Wilno 1926
• Studio Teatralne i Jung Teater – broszura, 1931
• Zichrojnes (pol. Wspomnienia)
  • Galicje, Win, Berlin 1890–1918 – 1960
  • Warsze 1918–1939 – 1961
  • Melchome – 1965
  • Nochn Churbn – 1970, pośmiertnie
• Jidisze ałejnhilf. 1939–1945 – praca dotycząca żydowskiej samopomocy podczas II wojny światowej, 1962

• JakubJ. Szymczak JakubJ., Ja łebków nie dawałem: procesy przed Żydowskim Sądem Społecznym, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2022, ISBN 978-83-8191-524-3 .
• RafałR. Węgrzyniak RafałR., Procesy doktora Weicherta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017, ISBN 978-83-06-03405-9 .
• DavidD. Engel DavidD., Who is a Collaborator?: The Trials of Michał Weichert, [w:] StanisławS. Kapralski (red.), The Jews in Poland, t. 2, Cracow: Judaica Foundation – Center For Jewish Culture, 1992, s. 339-370, ISBN 83-907715-1-9 .
• ElinorE. Rubel ElinorE., Teatr Młodych (Jung Teater). Materiały, [w:] Teatr żydowski w Polsce do 1939 r., „Pamiętnik Teatralny”, 41 (1/4), Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1992, s. 277-294 .???