Maurycy Stanisław Potocki

Maurycy Potocki por. rez. kawaler Orderu Virtuti Militari (przed 1933)
Pilawa
Hrabia
Rodzina	Potoccy herbu Pilawa
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1894 Jabłonna
Data i miejsce śmierci	15 maja 1949 Londyn
Ojciec	August Potocki
Matka	Eugenia Wojnicz-Sianożęcka h. Nałęcz
Żona	Teresa ks. Woroniecka h. Korybut (1910) Maria Gąsiorowska-Brydzyński (1928)
Dzieci	Natalia Maria Janina,
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Maurycy Stanisław Potocki herbu Pilawa (ur. 16 maja 1894 w Jabłonnie, zm. 15 maja 1949) – hrabia^[1], właściciel Jabłonny. Był synem Augusta Potockiego i Eugenii z Wojnicz-Sianożęckich^[2].

W 1906 odziedziczył Jabłonnę, Nieporęt i Białobrzegi, dobra o łącznym obszarze około 7800 hektarów. Przez jakiś czas przebywał w Anglii na studiach, nauki nie wieńcząc jednak dyplomem. Uczestniczył w walkach I wojny światowej (jako oficer I Korpusu Polskiego generała Dowbór-Muśnickiego), wojny polsko-ukraińskiej (podporucznik 1 pułku Ułanów Krechowieckich) oraz wojny polsko-sowieckiej^[3]. Opuścił wojsko jako porucznik ułanów rezerwy.

W latach międzywojennych nie był aktywny w życiu politycznym, jedynie w chwili zamachu majowego był wśród osób towarzyszących Piłsudskiemu przy rozmowie z prezydentem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego. Pozostawał natomiast stale w związkach towarzyskich z elitami kraju. Udzielał się w życiu sportowym jako współtwórca Automobilklubu Polskiego i uczestnik rajdów samochodowych, w których startował samochodem Bugatti; kolekcjonował samochody wyścigowe. Działał w Polskim Związku Łowieckim, w ramach polowań nawiązując kontakty towarzyskie także ze znakomitościami zagranicznymi, m.in. z Göringiem i Ciano; część polowań organizował w swoich dobrach w Jabłonnie. W 1926 ofiarował dwa płótna Canaletta na Zamek Królewski.

Utrzymywał się ze stopniowej parcelacji dóbr, dochodów z nieruchomości oraz udziałów w Hucie Szkła „Jabłonna”. Huta ta powstała w 1897, zatrudniała około ćwierć tysiąca osób.

We wrześniu 1939 działał w Straży Obywatelskiej w Warszawie, kierował Wydziałem Transportu i Komunikacji. Za wiedzą dowództwa Związku Walki Zbrojnej (potem Armii Krajowej) podtrzymywał nawiązane przed wojną znajomości z dygnitarzami niemieckimi, wielokrotnie z powodzeniem interweniując w sprawie zwolnienia aresztowanych osób. Po takiej interwencji 15 sierpnia 1942 został uwolniony m.in. Władysław Studnicki^[4]. Warszawska kamienica Potockiego przy ulicy Mazowieckiej 4 mieściła bar „Za Kotarą”, będący lokalem kontaktowym Oddziału V (łączności operacyjnej) Komendy Głównej Armii Krajowej; lokal, penetrowany przez Gestapo, został zlikwidowany przez oddział kontrwywiadu Komendy Głównej Armii Krajowej 8 października 1943 w wyniku akcji „Za Kotarą”. Dzięki udanej współpracy z Archivamt w Warszawie przyczynił się Potocki do zachowania Archiwum Poniatowskich, uprzednio przechowywanego w Jabłonnie.

Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Ojcowie, gdzie w marcu 1945 został aresztowany przez UB. Był więziony w Kielcach. W sierpniu 1945 więzienie zostało zajęte przez oddział Antoniego Hedy „Szarego”, dzięki czemu Potocki odzyskał wolność. Niebawem opuścił kraj przez zieloną granicę i jesienią 1945 dotarł do Londynu, gdzie zmarł 15 maja 1949.

Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Był dwukrotnie żonaty; od 1914 z Teresą z Woronieckich (zm. 1949, małżeństwo unieważnione w 1928), od 1929 z Marią z Gąsiorowskich, I voto Brydzińską (ur. 1900), aktorką. Z drugiego małżeństwa miał córkę Natalię (1929–1974), dwukrotnie rozwiedzioną: I voto Richardową Jenner, II voto Wincentową Poklewską.

O Maurycym Potockim wspominał Antoni Słonimski w swoim utworze W oparach absurdu^[5].

• Potocki Maurycy. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.41-3185 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-09].
• Wojciech Roszkowski: Potocki Maurycy Stanisław (1894–1949), właściciel Jabłonny, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXVIII 1984–1985, s. 96–97
• Zdjęcie hrabiego Maurycego Potockiego