Mark Tajmanow

Mark Tajmanow, 1996
Data i miejsce urodzenia	7 lutego 1926 Charków
Data i miejsce śmierci	28 listopada 2016 Sankt Petersburg
Obywatelstwo	ZSRR Rosja
Tytuł szachowy	arcymistrz (1952)
Multimedia w Wikimedia Commons

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Wariant Tajmanowa w obronie Grünfelda

Mark Jewgienjewicz Tajmanow, ros. Марк Евгеньевич Тайманов (ur. 7 lutego 1926 w Charkowie, zm. 28 listopada 2016 w Sankt Petersburgu^[1]) – rosyjski pianista i arcymistrz, pretendent do tytułu mistrza świata w szachach.

Od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie muzyką i szachami. W wieku jedenastu lat był odtwórcą głównej roli w filmie „Koncert Beethovena”. Tajniki szachów poznał w słynnej szkole Michaiła Botwinnika w leningradzkim pałacu pionierów. Jednocześnie kształcił się jako muzyk. Ukończył konserwatorium w Leningradzie, gdzie poznał Lubow Bruk, swoją pierwszą żonę i partnerkę w duecie fortepianowym. Wkrótce zaczął odnosić sukcesy zarówno jako szachista, jak i pianista. W 1950 roku został mistrzem międzynarodowym w szachach i dał razem ze swoją żoną szereg koncertów w Związku Radzieckim.

W 1952 roku Tajmanow zakwalifikował się do turnieju międzystrefowego w Sztokholmie – eliminacji do mistrzostw świata. Odniósł tam wielki sukces zajmując wspólnie z Tigranem Petrosjanem II miejsce, za Aleksandrem Kotowem, a przed Jefimem Gellerem^[2]. Za awans do turnieju pretendentów otrzymał tytuł arcymistrza. W turnieju pretendentów w Zurychu w 1953 roku zajął IX miejsce^[3]. W 1955 roku został mistrzem świata studentów, rok później zdobył prestiżowy tytuł mistrza Związku Radzieckiego oraz złoty medal w drużynie ZSRR na olimpiadzie szachowej w Moskwie^[4]. Do turnieju międzystrefowego awansował ponownie w 1970 roku. W Palma de Mallorca zajął V miejsce premiowane awansem do meczów pretendentów^[5]. Tutaj trafił na genialnego Bobby Fischera, który będąc w rewelacyjnej formie pewnie kroczył po tytuł mistrza świata. Mecz zakończył się klęską Tajmanowa (0 – 6)^[6], co miało poważne konsekwencje w dalszej jego karierze szachowej. Tajmanow zawiódł zaufanie władz radzieckich i stracił przywileje przynależne najwybitniejszym radzieckim arcymistrzom (został pozbawiony specjalnego arcymistrzowskiego stypendium, otrzymał zakaz opuszczania kraju, trafił na indeks osób, o których prasa radziecka nie powinna pisać).

W swojej długoletniej karierze Tajmanow zajmował czołowe miejsca w ponad pięćdziesięciu turniejach międzynarodowych, pozostając silnym szachistą do późnych lat. Dwukrotnie zdobył tytuł mistrza świata „weteranów” (zawodników powyżej 60. roku życia), w latach 1993 i 1994. Był autorem ponad dwudziestu książek szachowych tłumaczonych na kilka języków, między innymi Я был жертвой Фишера (Byłem ofiarą Fischera) o swojej brzemiennej w skutki potyczce z amerykańskim szachistą. Do najważniejszych jego teoretycznych publikacji należy monografia otwarcia szachowego Защита Нимцовича (Obrona Nimzowitscha).

Najwyższy ranking w karierze osiągnął 1 lipca 1971 r., z wynikiem 2600 punktów dzielił wówczas 15-16. miejsce (wspólnie ze Svetozarem Gligoriciem) na światowej liście FIDE, jednocześnie zajmując 11. miejsce wśród radzieckich szachistów^[7]. Według retrospektywnego systemu Chessmetrics, najwyższą punktację osiągnął w styczniu 1957 r., z wynikiem 2742 punktów zajmował wówczas 5. miejsce na świecie^[8].

Równolegle z wybitnymi osiągnięciami szachowymi kontynuował karierę pianisty. Wybór z koncertów zarejestrowanych w latach 1959–1968, wykonywanych w duecie z Lubow Bruk został wydany na podwójnym albumie w prestiżowej serii „Wielcy pianiści XX wieku” przez firmę Philips. Najbardziej cenione są ich interpretacje suit na dwa fortepiany Siergieja Rachmaninowa. Na płycie zarejestrowano również między innymi rzadko wykonywane: koncert na dwa fortepiany Wolfganga Amadeusa Mozarta i rondo na dwa fortepiany Fryderyka Chopina.

• W. Litmanowicz, J. Giżycki: Szachy od A do Z. T. II. Warszawa: 1987, s. 1211–1213.
• ChessBase Megabase 2008

• Mark Tajmanow – wybrane partie szachowe (ang.)
• Grandmaster Profile: GM Mark Taimanov (ang.)
• Going strong at 85 – Mark Taimanov’s birthday (ang.)