Marian Orzechowski

Data i miejsce urodzenia	24 października 1931 Radom
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 2020 Wrocław
Minister spraw zagranicznych
Okres	od 12 listopada 1985 do 17 czerwca 1988
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Stefan Olszowski
Następca	Tadeusz Olechowski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Marian Odon Orzechowski (ur. 24 października 1931 w Radomiu, zm. 29 czerwca 2020^[1] we Wrocławiu) – polski polityk, historyk, politolog i nauczyciel akademicki, profesor, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego (1972–1975) i Akademii Nauk Społecznych przy KC PZPR (1984–1986), zastępca członka i następnie członek Biura Politycznego KC PZPR (1983–1990), minister spraw zagranicznych w latach 1985–1988, poseł na Sejm X kadencji.

Syn Tomasza i Wacławy. W 1950 został absolwentem Liceum Ogólnokształcącego nr III we Wrocławiu^[2]. W 1955 ukończył studia na Uniwersytecie w Leningradzie, po czym został pracownikiem naukowym Uniwersytetu Wrocławskiego. Doktoryzował się w 1961^[3] na Wydziale Filozoficzno-Historycznym UWr. Publikował w tym czasie i w latach następnych prace m.in. związane z historią Śląska (Z dziejów polskiej ludności autochtonicznej na Dolnym Śląsku 1945–1949, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 1957; Z dziejów ruchu akademickiego i walki o wytworzenie inteligencji polskiej na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska” nr 4, 1962, s. 268–366) oraz z działalnością Wojciecha Korfantego na Śląsku (O Wojciechu Korfantym, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 1960; Napieralski i Korfanty, „Zaranie Śląskie” nr 3, 1959; Działalność polityczna Wojciecha Korfantego w latach I wojny światowej, „Zaranie Śląskie” nr 4, 1963; Wojciech Korfanty: biografia polityczna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975). W 1964 habilitował się, w 1971 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1977 tytuł profesora zwyczajnego^[3] nauk politycznych^[4].

W latach 1969–1972 był dyrektorem Instytutu Nauk Politycznych, a następnie w latach 1972–1975 był rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego^[1], oraz od 1984 do 1986 rektorem Akademii Nauk Społecznych przy Komitecie Centralnym PZPR. Był długoletnim członkiem komitetu redakcyjnego kwartalnika KC PZPR „Z Pola Walki”. W latach 80. był także członkiem rady redakcyjnej organu teoretycznego i politycznego KC PZPR „Nowe Drogi”^[5].

W 1947 wstąpił do Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, a wraz z nią do Związku Młodzieży Polskiej, do którego należał do rozwiązania. W 1952 przyjęty do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był członkiem i sekretarzem władz uczelnianych PZPR. Działał także w zespołach i komisjach Komitetu Wojewódzkiego PZPR we Wrocławiu. Od 1981 w centralnych władzach PZPR: w latach 1981–1983 i 1988–1989 pełnił funkcję sekretarza KC, od 1983 do 1986 był zastępcą członka, a w latach 1986–1990 członkiem Biura Politycznego KC PZPR^[3]. Był także przewodniczącym Komisji Międzynarodowej KC PZPR^[6]. W 1982 powołany w skład prezydium Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego^[7], był jej sekretarzem generalnym, a następnie pełnił tę samą funkcję w Radzie Krajowej PRON^[8]. W 1981 został członkiem komisji KC PZPR powołanej dla wyjaśnienia przyczyn i przebiegu konfliktów społecznych w dziejach Polski Ludowej^[9]. W październiku 1981 powołany przez plenum Komitetu Centralnego PZPR w skład zespołu dla przygotowania naukowej syntezy dziejów polskiego ruchu robotniczego^[10].

W latach 1985–1988 zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych w rządzie Zbigniewa Messnera.

W okresie 1976–1979 był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Kadr Naukowych działającej przy prezesie Rady Ministrów. Od 1977 był członkiem Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk. W 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR – PPS – powstania PZPR^[11]. W 1989 był członkiem BP PZPR i KC PZPR odpowiedzialnym za oświatę^[12].

W 1989 został posłem na Sejm kontraktowy z okręgu koszalińskiego, zasiadał w Komisji Konstytucyjnej oraz Komisji Spraw Zagranicznych. W latach 1989–1990 był ostatnim w historii przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR.

Po 1989 wykładał m.in. w Społecznej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi (był też kierownikiem Katedry Międzynarodowych Stosunków Politycznych i Dyplomacji na tej uczelni), Wyższej Mazowieckiej Szkole Humanistyczno-Pedagogicznej w Łowiczu, Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie. Wypromował ponad 30 doktorów.

7 lipca 2020 został pochowany na cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu^[1].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Medalem Komisji Edukacji Narodowej^[13]
• Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1985)^[14]
• Wstęga Orderu Orła Azteckiego (Meksyk, 1986)^[15]
• Order Przyjaźni I klasy (Korea Północna, 1987)^[16]

• Szkice z dziejów Polonii wrocławskiej, Wrocław 1959.
• Ludność polska na Dolnym Śląsku w latach 1918–1939, Wrocław 1960.
• Narodowa demokracja na Górnym Śląsku (do 1918 roku), Wrocław 1965.
• Odra-Nysa Łużycka-Bałtyk w polskiej myśli politycznej okresu drugiej wojny światowej, Wrocław 1969.
• Rewolucja, socjalizm, tradycje, Warszawa 1978.
• Naród, ojczyzna, państwo w myśli politycznej Juliana Bruno-Brunowicza, Warszawa 1980.
• Spór o marksistowską teorię rewolucji, Warszawa 1984.
• Historia Czechosłowacji (współautor), Wrocław 1989.

• Strona sejmowa posła X kadencji. [dostęp 2020-05-17].
• Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 2020-05-17].
• Prof. zw. dr hab. Marian Orzechowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2022-11-16] .
• Informacje w BIP IPN. [dostęp 2022-11-16].