Marcel Łoziński

Data i miejsce urodzenia	17 maja 1940 Paryż
Zawód	reżyser, dokumentalista
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marcel Łoziński (ur. 17 maja 1940 w Paryżu) – polski reżyser filmowy, znany z takich filmów dokumentalnych, jak 89 mm od Europy oraz Wszystko może się przytrafić.

W 1965 ukończył studia na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej, a dwa lata później rozpoczął studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Studia reżyserskie skończył w 1971, a dyplom otrzymał w 1976, na podstawie filmu Zderzenie czołowe. W latach 70. i 80. był związany z Telewizją Polską, następnie pracował dla Zespołu Filmowego „X” Andrzeja Wajdy i warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych (WFD), z której został usunięty w styczniu 1980 przez ministra kultury, gdy dwa jego filmy (Egzamin dojrzalości, Próba mikrofonu) zostały zatrzymane przez cenzurę. W sierpniu tego samego roku został ponownie przyjęty przez WFD, lecz w trakcie stanu wojennego był nieaktywny jako producent filmów dokumentalnych, choć rejestrował wraz z kolegami z WFD działalność podziemnej „Solidarności”. Od połowy lat 80. XX wieku realizował ponownie dokumenty, lecz znany międzynarodowej widowni był dopiero od lat 90., dzięki filmom 89 mm od Europy i Wszystko może się przytrafić^[1].

Filmy Łozińskiego poruszały wiele kwestii drażliwych zarówno dla władzy komunistycznej, jak i dla społeczeństwa polskiego po transformacji ustrojowej. Reżyser krytykował indoktrynację partyjną młodzieży wkraczającej w dorosłość (Egzamin dojrzałości) oraz manipulację wypowiedziami przechodniów na użytek propagandy telewizyjnej (Ćwiczenia warsztatowe); był też autorem jednego z pierwszych dostępnych w szerokim obiegu filmów dokumentalnych o zbrodni katyńskiej (Las Katyński), ale również o pogromie kieleckim (Świadkowie) oraz działalności lewicowych reformatorów spoza PZPR (45–89)^[1]. W dokumencie Jak to się robi ukazywał z kolei działalność specjalisty od marketingu politycznego, demaskując przy tym metody autokreacji wybranych polityków^[2]. Stopniowo twórczość Łozińskiego nabierała charakteru esejów filozoficznych o naturze życia i śmierci (Wszystko może się przytrafić, z udziałem syna Tomka)^[1], o odpowiedzialności reżysera i celu reżyserii filmów dokumentalnych (Żeby nie bolało)^[3], a nawet dialogu z reprezentującym nowe pokolenie dokumentalistów synem Pawłem Łozińskim (Ojciec i syn w podróży, powstały na podstawie przemontowanej wersji filmu Pawła Łozińskiego Ojciec i syn)^[1][4]. Zwłaszcza film Wszystko może się przytrafić był ceniony przez krytyków i publiczność, która w plebiscycie internetowym z 2016 roku wybrała właśnie to dzieło Łozińskiego jako najlepszy polski film dokumentalny w historii^[5].

Marcel Łoziński wypracował własną metodę twórczą, którą nazywał „zagęszczaniem rzeczywistości”. Do filmowanego świata podstawiał własnych bohaterów, aby ujawnić cechy filmowanej rzeczywistości, które były niedostępne dla kamery. Łoziński zrywał więc z dokumentalnym kinem obserwacyjnym; swój filmowy świat porównywał do akwarium, którym należało potrząsnąć, żeby pobudzić śpiące rybki^[6].

Marcel Łoziński jest wykładowcą w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy oraz członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej^[1]. Jego metodę rejestracji rzeczywistości naśladował między innymi Jacek Bławut^[7].

• 1972 – Koło Fortuny
• 1972 – Happy end – wspólnie z Pawłem Kędzierskim
• 1974 – Wizyta
• 1975 – Król
• 1975 – Zderzenie czołowe
• 1977 – Jak żyć
• 1978 – Egzamin dojrzałości
• 1980 – Próba mikrofonu
• 1984 – Ćwiczenia warsztatowe
• 1985 – Moje miejsce
• 1988 – Świadkowie
• 1989 – Polska 45 – 89
• 1990 – Las Katyński
• 1992 – Siedmiu Żydów z mojej klasy
• 1993 – 89 mm od Europy
• 1995 – Wszystko może się przytrafić
• 1995 – Po zwycięstwie 89 – 95
• 1998 – Żeby nie bolało
• 2001 – Pamiętam
• 2006 – Jak to się robi
• 2007 – A gdyby tak się stało
• 2009 – Poste Restante
• 2011 – Tonia i jej dzieci
• 2013 – Ojciec i syn w podróży

W 2024 roku odsłonił gwiazdę w Łódzkiej Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej^[9].

• M. Hendrykowski, Marcel Łoziński, Warszawa, Biblioteka „Więzi”, 2008, ISBN 978-83-60356-47-0.

• Marcel Łoziński w bazie filmpolski.pl
• Marcel Łoziński w bazie IMDb (ang.)
• Marcel Łoziński, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .
• Dokumenty Marcela Łozińskiego w bibliotece multimedialnej Ninateka