Kolumna (geomorfologia)


Kolumna lub filar – geologiczna forma ukształtowania terenu złożona ze stromej, często wręcz pionowej kolumny lub kolumn skalnych w morzu niedaleko wybrzeża[1]. Filary tworzą się gdy klifowa zatoka ulega erozji poprzez działanie fal morskich i wielkich mas wody uderzających o skałę[2]. Siła wody osłabia klif powodując odpadanie części z nich, tworząc tym samym kolumny lub małe wyspy. Potrafią uformować się również gdy most skalny rozsypie się wskutek naturalnych procesów i grawitacji. Kolumna może rozpaść się lub ulec erozji pozostawiając gruzowisko. Kolumny zazwyczaj tworzą się z poziomo zalegających skał osadowych zwłaszcza wapiennych czy piaskowców lub skał wulkanicznych. Jest to spowodowane występowaniem poziomego uławicenia oraz pionowego ciosu.
Inny rodzaj kolumn powstaje w skałach wulkanicznych, przede wszystkim bazaltach, w których pospolicie występuje cios termiczny w postaci słupów bazaltowych. Zwykle noszą one jednak inne nazwy: organów, schodów, drogi, grobli (Organy Wielisławskie, Małe Organy Myśliborskie, Grobla Olbrzyma).
Kolumny są często ważnymi lęgowiskami ptactwa morskiego.
Niektóre z kolumn są miejscami do wspinaczek.
Przykłady
- Flowerpot Island, jezioro Huron, Kanada.
- Three Sisters, Eatonville, Nowa Szkocja, Kanada.
- Haystack Rock, Cannon Beach, Oregon, USA.
- Goat Rock, Kalifornia, USA.
- Old Harry Rocks, Dorset, Wielka Brytania.
- The Needles, Wight, Wielka Brytania.
- Am Buachaille, Sutherland, Wielka Brytania.
- Old Man of Hoy, Orkady, Wielka Brytania.
- Dwunastu Apostołów na trasie Great Ocean Road, Wiktoria, Australia
- Rocher Percé, Percé Quebec, Kanada
- Hopewell Rocks, Hopewell Cape Nowy Brunszwik, Kanada
- Po Pin Chau, High Island, Hongkong
- Étretat, Sekwana Nadmorska, Francja
- Lange Anna, Helgoland
Przypisy
- ↑ Don J. Easterbrook: Surface Processes and Landforms. New Jersey: Prentice Hall, 1999, s. 442.
- ↑ (ang.) https://web.archive.org/web/20070927012038/http://www.ambaile.org.uk/en/item/item_photograph.jsp?item_id=22674.