Eisspeedway

Karabinek (broń)

Karabinek M1

Karabinek (skr. kbk) – indywidualna broń strzelecka o budowie analogicznej jak karabin, jednak o mniejszej masie i rozmiarach (definicja tradycyjna)[1][2][3][4][5][6][7][8], bądź zasilana słabszą amunicją niż karabinowaamunicją pośrednią (definicja PKN z 2004 r.)[9].

Istnienie dwóch rozbieżnych definicji karabinka, prowadzi często do równoległego i zamiennego stosowania obu pojęć względem tej samej broni, co jest przyczyną wielu nieporozumień i kontrowersji przy opisywaniu broni strzeleckiej.

Definicja tradycyjna

Karabin Mauser Gew98 (na górze)
oraz jego skrócona wersja
karabinek Mauser Kar98AZ (na dole)
wg definicji tradycyjnej[a]

Tradycyjnie w literaturze przedmiotu, kryterium rozróżniającym karabinek od karabinu uznaje się wagę i rozmiar, bez uwzględniania rodzaju amunicji jaką broń jest zasilana. W takim ujęciu karabinkiem określamy indywidualną broń palną o budowie analogicznej jak karabin, jednak cechującą się mniejszą wagą i rozmiarami[2][3][4][5][6][7][10].

Zredukowanie wagi oraz rozmiaru w karabinkach, uzyskuje się najczęściej poprzez zastosowanie krótszej lufy oraz lżejszego łoża, dzięki czemu broń staje się znacznie bardziej poręczna względem karabinu, jednak kosztem zwiększenia odrzutu (mniejsza masa) oraz zmniejszenia donośności i celności (krótsza lufa)[2][3][6].

Ze względu na zazwyczaj brak precyzyjnych wytycznych, określanie danej broni karabinem bądź karabinkiem było często kwestią uznaniową, zależną od interpretacji decydentów danej armii. Za przykład może posłużyć niemiecki Gew43/Kar43, produkowany początkowo pod nazwą Gewehr 43 (pol. Karabin 43), a następnie jako Karabiner 43 (pol. Karabinek 43), mimo iż konstrukcja broni nie uległa zmianie[11].

Definicja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z 2004 r.

Karabin HK G3 (na górze)
oraz zasilany słabszą amunicją
karabinek M16 (na dole)
wg normy PN-V-01016[b]

W 2004 r. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) w dokumencie PN-V-01016, przedstawił odmienną od tradycyjnej definicję karabinka, przyjmując jako kryterium nie rozmiar i wagę broni, a rodzaj amunicji jaką dana broń jest zasilana. W myśl definicji PKN karabinkiem określana jest broń zasilana amunicją pośrednią, natomiast karabinem broń zasilana amunicją karabinową[9].

Odpowiednio dla karabinka i karabinu przyjęto również pojęcia określające broń skróconą: subkarabin (lufa dł. do 450 mm – bez urządzenia wylotowego) oraz subkarabinek (lufa dł. do 350 mm – bez urządzenia wylotowego)[9].

Ponadto norma PN-V-01016 wyszczególnia następujące rodzaje karabinków (jako broni zasilanej „z reguły” amunicją pośrednią):[9]

Polska Norma nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, a ewentualne stosowanie się do jej zapisów opiera się na pełnej dobrowolności[12][13]. Za przykład może posłużyć największy producent broni strzeleckiej w Polsce – Fabryka Broni „Łucznik”, nie przestrzegający restrykcyjnie jej zapisów[14][15][16][17][18][19][20].

Historia

Francuski huzar uzbrojony w karabinek. 1804 r.

Karabinki pierwotnie konstruowane były jako broń przeznaczona dla kawalerii, jednak znalazły również zastosowanie wszędzie tam, gdzie wymiary i waga karabinu utrudniałyby żołnierzowi obsługę sprzętu: wojska inżynieryjne (saperzy), kierowcy, artylerzyści, obsługa karabinów maszynowych itp.[3] Z czasem karabinki zyskiwały coraz większą popularność, w niektórych przypadkach zastępując karabiny w roli broni podstawowej[21][6] (np. przed II wojną światową w armii niemieckiej – Mauser Kar98k). Popularność tego typu broni, wpłynęła również na wytworzenie się trendu skracania długości luf wprowadzanych nowych modeli karabinów, doprowadzając do powstawania konstrukcji pośrednich pomiędzy klasycznymi karabinami a karabinkiami, określanych niekiedy jako tzw. „karabiny jednolite” (w terminologii anglojęzycznej tzw. „krótkie karabiny” - np. brytyjski SMLE)[22]. Pod względem technicznym na przestrzeni lat, karabinki przechodziły taką samą ewolucję jak karabiny, początkowo będąc bronią jednostrzałową i powtarzalną, aż do wyodrębnienia się karabinków samopowtarzalnych i automatycznych, które znajdują się na wyposażeniu poszczególnych armii do dziś.

Dawniej broń wojskowa tej klasy wykorzystywała głównie amunicję karabinową, która współcześnie w siłach zbrojnych traci na popularności na rzecz amunicji pośredniej[23].

Zobacz też

Uwagi

  1. wg normy PN-V-01016 oba są karabinami ze względu na zasilanie amunicją karabinową.
  2. wg definicji tradycyjnej oba są karabinami ze względu na długość.

Przypisy

  1. Ilustrowane słownictwo materjału uzbrojenia. Cz. I: Karabiny karabinki i ich części składowe. Warszawa: Departament Uzbrojenia Min. Spraw Wojskowych, 1931.
  2. a b c Mała Encyklopedia Wojskowa Tom 2 ↓, s. 22.
  3. a b c d Kwaśniewicz 1987 ↓, s. 72-73.
  4. a b karabinek – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  5. a b karabinek, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-07-09].
  6. a b c d Laprus (red.) 1979 ↓, s. 159.
  7. a b Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 5-7.
  8. n, karabinek - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2024-02-23] (pol.).
  9. a b c d Polska Norma PN-V-01016, Broń strzelecka, Terminologia, Polski Komitet Normalizacyjny, lipiec 2004.
  10. Gwóźdź i Zarzycki 1993 ↓, s. 141.
  11. Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 33-34.
  12. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1483).
  13. Start - WIEDZA [online], wiedza.pkn.pl [dostęp 2024-02-23].
  14. 5.56 mm karabin szturmowy wz. 96 „Beryl”, Instrukcja obsługi i użytkowania. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2009. (pol.).
  15. 5.56 mm karabinek wz. 96 „Mini Beryl”, Instrukcja obsługi i użytkowania. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2009. (pol.).
  16. Instrukcja użytkowania 5,56 mm karabinek standardowy (podstawowy) – wersja A2. Fabryka Broni Łucznik - Radom Sp. z o.o, 2020. (pol.).
  17. MINI BERYL PISTOL [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-03-05].
  18. MINI-BERYL S 223 [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02].
  19. WZ. 96 BERYL [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02].
  20. MSBS GROT [online], fabrykabroni.pl [dostęp 2024-04-02].
  21. Torecki 1982 ↓, s. 98.
  22. Głębowicz, Matuszewski i Nowakowski 2000 ↓, s. 6.
  23. Kochański 1991 ↓, s. 66-77.

Bibliografia

  • Stanisław Kochański: Automatyczna broń strzelecka. Warszawa: Wydawnictwo Sigma Not, 1991, s. 66-77. ISBN 83-85001-45.
  • Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986, s. 9-13 i n. ISBN 83-11-07266-3.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
  • Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07350-3.
  • Stanisław Torecki: 1000 słów o broni i balistyce. Wyd. 3, popr. i uzup. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06699-X.
  • Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
  • Zbigniew Gwóźdź, Piotr Zarzycki: Polskie konstrukcje broni strzeleckiej. Warszawa: Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT Spółka z o.o., 1993. ISBN 83-85001-69-7.
  • Witold Głębowicz, Roman Matuszewski, Tomasz Nowakowski: Indywidualna Broń strzelecka II wojny światowej. Warszawa: Lampart sc, 2000. ISBN 83-86776-55-2.