Kanonierki typu Wodoriez
 ORP „Komendant Piłsudski” | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy | |
| Stocznia | |
| Wejście do służby |
1918 |
| Planowane okręty |
6 |
| Zbudowane okręty |
4 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
350 ton |
| Długość |
50,04 m |
| Szerokość |
6,8 m |
| Zanurzenie |
2,9 m |
| Napęd |
2 maszyny parowe o mocy łącznej 1150 KM, 2 kotły parowe, 2 śruby |
| Prędkość |
15 węzłów |
| Zasięg |
700 Mm przy prędkości 15 w |
| Uzbrojenie |
planowane: |
Kanonierki typu Wodoriez (Filin) – typ okrętów zbudowanych w Finlandii na zamówienie Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego podczas I wojny światowej, klasyfikowanych oryginalnie jako dozorowce. Z sześciu budowanych okrętów ukończono cztery, które nie zdążyły wejść do służby rosyjskiej, lecz zostały przejęte przez Finlandię, a dwa z nich sprzedano następnie Polsce. Po dwa okręty służyły jako kanonierki w polskiej Marynarce Wojennej i fińskiej Merivoimat w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej.
Zamówienie i budowa
Carska Flota Bałtycka po wybuchu I wojny światowej stanęła w obliczu niedoboru niewielkich okrętów, mogących służyć do celów eskortowych i patrolowych. W tym celu zmobilizowano różne statki handlowe oraz przeznaczono do tej roli starsze torpedowce[1]. Szczególnie udanymi uniwersalnymi okrętami okazały się dwa zbudowane w Helsinkach w Wielkim Księstwie Finlandii w 1916 roku okręty „Korszun” i „Kopczyk”, początkowo przeznaczone do holowania tarcz strzelniczych[1]. Na ich wzór zamówiono w stoczni Maskin-Brobygnack w Helsinkach sześć podobnych okrętów typu Gołub, a w stoczni Ab Crichton w Åbo (Turku) sześć nieco mniejszych typu Wodoriez[1][2]. W części publikacji drugi z typów określany jest też jako Filin[a]. Oba typy potocznie nazywano kanonierkami Borowskiego, od nazwiska generała majora rosyjskiej marynarki (Polaka), będącego ich pomysłodawcą[1]. W Rosji okręty te klasyfikowano jako dozorowce (storożewyj korabl)[3].
Budowę okrętów rozpoczęto w latach 1916–17[3]. W publikacjach brak jest ustalonych dokładnych dat budowy okrętów. Żadne z nich nie zdążyły zostać oddane zamawiającemu do kwietnia 1918 roku, kiedy rosyjska flota ewakuowała się z Finlandii do Kronsztadu[3]. Z tej przyczyny nie zostały później objęte obowiązkiem zwrotu Rosji po zawarciu w 1920 roku traktatu pokojowego w Tartu[4]. W 1918 roku wodowano jako pierwsze „Filin” i „Czyrok”, które zostały w tym roku przejęte przez nowo powstałą marynarkę Finlandii jako „Karjala” i „Turunmaa”[4]. Klasyfikowano je jako kanonierki (fin. tykkivene). Dwa dalsze: „Wodoriez” i „Łun′” zostały wystawione przez stocznię na sprzedaż, a najmniej zaawansowane: „Gorlica” i „Sowa” pocięto na pochylni[5]. W końcu 23 października 1920 roku „Wodoriez” i „Łun′” kupiła od stoczni Polska, po czym weszły do służby jako kanonierki: „Generał Haller” i „Komendant Piłsudski”[5].
Okręty
| Nr budowy | Nazwa | Położenie stępki |
Wodowanie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 647 | ORP Generał Haller (ex. Wodoriez) | 1 grudnia 1916 | 1917 lub 1918 | [5] |
| 648 | ORP Komendant Piłsudski (ex. Łun′) | 24 stycznia 1917 | 1917 lub 1918 | [5] |
| 649 | Karjala (ex. Filin) | 1916 | 1918 | [5][6] |
| 650 | Turunmaa (ex. Czyrok) | 1916 | 1918 | [5][6] |
| 651[b] | Gorlica | - | nieukończony | |
| 652[b] | Sowa | - | nieukończony |
Opis
Architektura i kadłub
Okręty miały kadłub z podwyższonym pokładem dziobowym na ok. 1/4 długości, przechodzącym dalej ku rufie w nadbudówkę, ciągnącą się przez całe śródokręcie[7]. Dziobnica była pionowa, rufa o kształcie krążowniczym, zaokrąglona w rzucie z góry[7]. Za pokładem dziobowym prawie do samej rufy burty miały nadburcia[7]. Na pokładzie dziobowym umieszczone było według projektu działo w masce ochronnej, a drugie na pokładzie rufowym[7]. Na końcu pokładu dziobowego krótka dwupiętrowa nadbudówka dziobowa, z zakrytym przeszklonym mostkiem, z odkrytymi skrzydłami i odkrytym mostkiem na dachu[7]. Bezpośrednio za nadbudówką dziobową był maszt palowy, dalej pojedynczy wysoki komin z nawiewnikiem przed nim, oraz drugi maszt na końcu nadbudówki na rufie[7].
Przyjęta w projekcie wyporność kontraktowa, określana też w publikacjach jako standardowa, wynosiła 350 ton[8]. Spotykana w dokumentach jest też wartość 342 ton, prawdopodobnie kontraktowa bez uzbrojenia, oraz wyporność konstrukcyjna 340 ton[8]. W polskiej służbie wyporność pełna sięgnęła 441 t w przypadku „Generała Hallera”[8].
Długość całkowita kanonierek wynosiła 50,04 m, a długość między pionami 47 m[8]. Szerokość okrętów według polskich źródeł wynosiła 6,92 m[8]. Spotykana w publikacjach ogólnych jest też szerokość 6,8 m[3]. Zanurzenie kontraktowe przy wyporności 350 t wynosiło: średnie 2,64 m, a na rufie 2,9 m[8]. Przy wyporności pełnej 441 t zanurzenie średnie wynosiło 3,05 m, a na rufie 3,25 m[8].
Napęd
Napęd jednostek stanowiły dwie tłokowe maszyny parowe potrójnego rozprężenia o łącznej mocy indykowanej 1150 KM, które napędzały dwie śruby[9]. Parę dostarczały dwa kotły wodnorurkowe systemu Normand; kotłownia była zamknięta, z nadciśnieniem[9]. Kontraktowa prędkość była określona na 15 węzłów, a w polskiej służbie na 14,5 węzła, natomiast ekonomiczna na 10 węzłów[8]. Na próbach „Komendant Piłsudski” osiągnął jednak 15,6 węzła[8]. Zasięg kontraktowy wynosił 700 mil morskich przy prędkości 15 w[8]. Zasięg maksymalny był ustalony w Polsce na 950 Mm przy prędkości ekonomicznej 10 w i pełnym zapasie węgla[8]. Normalny zapas węgla wynosił 32 tony, a pełny 64 tony[8]. Normalny zapas wody wynosił 12 ton (w tym kuchennej), a pełny 22,2 tony[8].
Napięcie elektryczne w sieci okrętowej wynosiło 110 woltów[9].
Uwagi
- ↑ Typ Wodoriez w rosyjskich publikacjach, jak Apalkow 1998 ↓, s. 14, Daszjan 2005 ↓, s. 21, typ Filin w Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 319
- ↑ a b Przyporządkowanie numerów budowy 651 i 652 (wynikających z Bartelski 2007 ↓, s. 50) do konkretnych okrętów jest niepewne
Przypisy
- ↑ a b c d Twardowski 1998 ↓, s. 19.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1906–1921 1985 ↓, s. 319
- ↑ a b c d Apalkow 1998 ↓, s. 14.
- ↑ a b Kaszejew 2015 ↓, s. 12.
- ↑ a b c d e f Bartelski 2007 ↓, s. 50.
- ↑ a b Daszjan 2005 ↓, s. 21.
- ↑ a b c d e f Na podstawie planów w Bartelski 2007 ↓, s. 44-45 i Kaszejew 2015 ↓, s. 12
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Bartelski 2007 ↓, s. 48-49.
- ↑ a b c Twardowski 1998 ↓, s. 20.
Bibliografia
- Ju. Apalkow. Rossijskij Impieratorskij Fłot 1914-1917 gg.. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 4/1998, 1998. (ros.).
- Jan Bartelski. Zakup kanonierek w Finlandii w 1920 roku. „Morze Statki i Okręty”. 12/2007. XII (72), grudzień 2007. ISSN 1426-529X.
- A. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii). „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005 (72), 2005. (ros.).
- L. Kaszejew. Wojenno-morskije siły Finlandii 1918 - 1945 gg. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 2/2015 (185), 2015. (ros.).
- Marek Twardowski. Kanonierki Generał Haller i Komendant Piłsudski. „Morza Statki i Okręty”. 3/1998, 1998. ISSN 1426-529X.
- Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
