Ten artykuł dotyczy hiszpańskiej miejscowości. Zobacz też: prowincję Kadyks w Hiszpanii.

Kadyks

Cádiz

Herb Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Andaluzja
Alkad	José María González Santos "Kichi"
Powierzchnia	12,32 km²
Wysokość	11 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	116 072 9 421 os./km²
Nr kierunkowy	(+34) 956
Kod pocztowy	11000
Tablice rejestracyjne	CA
Położenie na mapie Hiszpanii Kadyks
Położenie na mapie Andaluzji Kadyks
Położenie na mapie Europy Kadyks
36°31′N 6°17′W/36,516667 -6,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Kadyks (hiszp. Cádiz [ˈkaðiθ], fen. גדר = Gadir, łac. Gades, arab. ‏قادس‎ = Qādis) – miasto w południowo-zachodniej Hiszpanii, w regionie Andaluzja, stolica prowincji Kadyks. Położone na półwyspie oddzielającym odnogę Zatoki Kadyksu od Oceanu Atlantyckiego. Zamieszkuje je 116 072 osób (2019)^[1]. Według danych hiszpańskiego Ministerstwa Rozwoju tzw. Wielki Zespół Miejski Zatoki Kadyksu (hiszp. Grande Área Urbana) ma 642 504 mieszkańców na powierzchni 1792 km², w latach 2001–2011 nastąpił wzrost ludności o 64 748 osób, co stanowi wzrost o 11,2%^[2]. Miasto jest trzecim co do wielkości w prowincji, po Jerez de la Frontera i Algeciras.

Miasto portowe i handlowe, stocznia, przemysł metalowy i spożywczy. Szkoły wyższe, muzea, znany ośrodek turystyczny. Najstarsze miasto w Hiszpanii. Mieszkańcy Kadyksu nazywani są gaditano^[3].

W mieście znajduje się stacja kolejowa Cádiz, z której odjeżdżają pociągi aglomeracyjne (Cercanías), regionalne (Media Distancia) i dalekobieżne (Alvia).

• około 1100 p.n.e.^[4] założony przez Fenicjan (Gadir – najstarsze miasto w tej części Europy). Okoliczna kraina nazywana była Tartessos, stąd starożytny Kadyks bywa utożsamiany z biblijnym Tarszisz.
• od ok. 500 p.n.e. pod władzą Kartaginy (I wojna punicka).
• 206 p.n.e. zdobyty przez Rzymian (Gades), ośrodek handlu morskiego, okres rozkwitu gospodarczego. W 49 r. p.n.e. w Kadyksie mieszkało ponad 5000 członków klasy wyższej, przez co miasto mogło równać się jedynie z Patavium (Padwą) i Rzymem.
• V w. zniszczony przez Wizygotów.
• od 711 pod panowaniem Maurów. Do jego nazwy (Qādis – idol) dopisano legendę o potężnej figurze pod miastem, która swojego czasu magicznie zablokowała cieśninę Gibraltaru, w związku z czym należało ją zniszczyć (1145 r.).
• od 1262 w rękach władców Kastylii (miasto zdobył Alfons X Mądry).
• Wielki renesans miasto przeżywało w epoce odkryć geograficznych. Kolumb zaczynał w Kadyksie swoją 2 i 4 wyprawę. Miasto stało się portem obsługującym ruch z Nowym Światem, a przez to również głównym celem wrogów Kastylii.
• w 1587 angielski korsarz Francis Drake zniszczył hiszpańską flotę stacjonującą w Kadyksie. W historii Anglii wydarzenie to nazwano The Singeing of the King of Spain's Beard (Osmalenie brody hiszpańskiego króla).
• w 1596 złupiony przez Anglików pod wodzą hrabiego Essex.
• w 1702 najazd floty angielskiej i holenderskiej.
• od 1717 główna baza żeglugi, przejęcie monopolu od Sewilli na handel z koloniami w Ameryce.
• w 1797 atakowany przez flotę Nelsona, która odniosła zwycięstwo nad flotą hiszpańską koło przylądka São Vicente.
• w 1805 pod Trafalgarem Nelson rozbił flotę francusko-hiszpańską.
• w latach 1810–1811 oblegany przez wojska napoleońskie.
• w latach 1810–1813 siedziba rządu centralnego, powołanie Kortezów, w 1812 uchwalenie pierwszej hiszpańskiej konstytucji (obowiązującej w latach 1820-1823)
• w 1820 wybuch powstania ludowego.
• w czasie wojny domowej 1936–1939 w rękach frankistów.

Kadyks leży na wyspie oddzielonej od lądu wąskim kanałem Caño de Sancti Petri. Historyczne miasto Kadyks zlokalizowane było na niewielkim archipelagu, jednak regulacja wód doprowadziła do połączenia wysepek w jedną. Na południu, zachodzie i północy wyspę obmywają wody Oceanu Atlantyckiego, od wschodu - Zatoki Kadyksu. Z tego powodu miasto słynie z doskonałych plaż (od strony oceanu, ponieważ od strony zatoki znajduje się port). Sewilla, stolica Andaluzji, oddalona jest o 122 km.

Kadyks leży w strefie klimatu podzwrotnikowego, w klasyfikacji Köppena oznaczanego jako klimat śródziemnomorski Csa. W 2007 r., wraz z Grenadą, był czwartym najbardziej nasłonecznionym miastem Hiszpanii z 3016 godzinami słońca w skali roku^[5].

Kadyks znany jest jako najstarsze miasto Europy Zachodniej^[8][9][10] o historii sięgające 3100 lat wstecz. Zabudowa miejska jest jednak stosunkowo nowa (głównie XVIII w.), z powodu zniszczenia miasta w 1596 r. przez oddziały angielskie hr. Essexa.

• Dawna katedra, dziś kościół Krzyża Świętego (Catedral Vieja/Iglesia de Santa Cruz/Iglesia Parroquial del Sagrario y Contaduría Eclesiástica). Wzniesiona w 1262-63 r., przebudowana w XVIII w.
• Katedra, Catedral Nueva, z XVIII–XIX w., z grobem Manuela de Falli oraz muzeum z cennymi monstrancjami (m.in. 4-metrową Custodia de Millón autorstwa Antonia Suáreza). Budowa katedry została rozpoczęta na podstawie projektu Vicenta Acera, ze względów finansowych zakończona dopiero w 1853 roku – z tego względu w budowli mieszają się elementy barokowe z neoklasycystycznymi. Wnętrze podzielone potężnymi kolumnami korynckimi na trzy nawy, transept i kaplice boczne. Chór w nawie głównej wykonany z drewna mahoniowego przez Augustina de Perei w 1697 pochodzi z Cartuja de las Cuevas w Sewilli. Kryptę, położoną pod poziomem oceanu, cechuje niezwykła akustyka.
• Kościół Oratorio de San Felipe Neri zbudowany w latach 1679–1719, gdzie w latach 1811–1812 obradowały Kortezy. Owocem tych obrad była pierwsza liberalna konstytucja Europy uchwalona 19 marca 1812, unieważniona w 1823 roku przez Ferdynanda VII. Wewnątrz kościoła znajduje się obraz Niepokalana poczęcie (Inmaculada) pędzla Murilla. Obok kościoła znajduje się muzeum miejskie (Museo Municipial) w których zbiorach znajduje się m.in. model miasta Kadyks powstały pomiędzy 1777 a 1779 zawierający pierwotny projekt kościoła.
• Kościół Oratorio de la Santa Cueva zbudowany w XVIII wieku na podstawie projektu Torcuato Cayóna przez Torcuato Benjumedę. Wewnątrz znajdują się trzy freski namalowane w latach 1796–1797 przez Francisco Goyę – Ostatnia wieczerza, Cudowne rozmnożenie chleba i ryb i Przypowieść o gościu bez szat weselnych.
• Kościoły: Santiago, Santa Catalina z XVII w. z ostatnim dziełem Murilla.
• szpital Nuestra Senora del Carmen z XVIII wieku.
• Mury obronne z XVII w. z bramą Puerta de Tierra, ozdobioną herbem Kastylii. Po bokach bramy, na wysokich kolumnach, umieszczone są figury patronów miasta św. Serwandusa i św. Germanusa
• Muzeum miejskie Museo de Cadiz położone przy Plaza de Mina. Na parterze ekspozycja ukazująca historię miasta, na wyższych piętrach galeria malarstwa z dziełami m.in. Rubensa, Murilla i Zurbarána.
• Muzeum, w dawnym klasztorze franciszkanów, ze zbiorami archeologicznymi z czasów fenickich i rzymskich oraz najważniejszą po Sewilli galerią malarstwa.
• Castillo de Santa Catalina – XVII-wieczny kompleks forteczny, dawne więzienie wojskowe; pełni funkcje wystawowe i koncertowe.

 Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Kadyksem, Ludzie urodzeni w Kadyksie.

Działa tutaj klub piłki nożnej, Cádiz CF, grający w lidze Primera División, będącej pierwszym poziomem ligowych rozgrywek piłkarskich w Hiszpanii.

• Hawana, Kuba
• Brest, Francja
• Buenos Aires, Argentyna
• A Coruña, Hiszpania
• Tanger, Maroko
• Baltimore, Stany Zjednoczone
• Rochester, Stany Zjednoczone
• Cartagena, Kolumbia
• Ceuta, Hiszpania
• Huelva, Hiszpania
• Rochester, Wielka Brytania
• Montevideo, Urugwaj
• Móstoles, Hiszpania
• Las Palmas, Hiszpania
• San Juan, Portoryko
• Santa Cruz de Tenerife, Hiszpania
• Torrevieja, Hiszpania
• Ad-Dachla, Sahara Zachodnia

• Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 170-183. ISBN 978-3-8331-5106-4.
• Praca zbiorowa: Przewodniki Wiedzy i Życia – Sewilla i Andaluzja. Wyd. II. Warszawa: Hachette Livre Polska sp. z o.o., 2008, s. 164-167. ISBN 978-83-7448-633-0.