Eisspeedway

Julien Offray de La Mettrie

Julien Offray de La Mettrie
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1709
Saint Malo

Data i miejsce śmierci

11 listopada 1751
Berlin

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Julien Offray de La Mettrie (ur. 25 grudnia 1709 w Saint Malo, zm. 11 listopada 1751 w Berlinie) – francuski lekarz i filozof-naturalista.

Życiorys

La Mettrie praktykował jako lekarz wojskowy, ale satyry przeciwko kolegom oraz jawnie głoszony materializm zmusiły go w 1746 do ucieczki z Francji. Przebywał później w Holandii, a następnie w Prusach, na dworze Fryderyka II. Główną jego pracą filozoficzną był Człowiek-maszyna[1] (L’homme-machine) z roku 1748; ponadto opublikował również m.in. „Człowieka-roślinę”, „Historię naturalną duszy” oraz „System Epikura”.

Według oficjalnej wersji zmarł z przejedzenia pasztetem z wątróbek nadziewanym truflami na przyjęciu u francuskiego ambasadora w Poczdamie, nieoficjalnie przyczyną zgonu miało być puszczanie krwi. La Mettrie, sprzeczając się z nadwornymi lekarzami na temat celowości tego zabiegu, jakoby kazał sobie z powodu nieznacznej dolegliwości żołądka upuścić krew, co skończyło się dla niego tragicznie[2].

Filozofia

La Mettrie, opierając się na swojej wiedzy medycznej, wykazywał, że wszelkie czynności przypisywane zwykle duszy zależą w istocie od funkcjonowania ciała. Z przesłanki tej wyprowadził wniosek, że człowiek jest istotą wyłącznie materialną i działającą podobnie jak maszyna (wniosek ten inspirowany był również obserwacją budzących w czasach La Mettriego sensację maszyn Vaucansona).

Za podstawową władzę psychiczną La Mettrie uważał wyobraźnię, rozumianą jako pewna czynność ciała, występująca zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Różnice intelektualne między człowiekiem a zwierzęciem uznał w związku z tym za różnice stopnia. Na podstawie doświadczeń Johanna Konrada Ammana(inne języki), szwajcarskiego lekarza, który opracował metodę uczenia głuchoniemych artykulacji wyrazów, La Mettrie głosił, że odpowiednio dobrane małpy można by skutecznie nauczyć ludzkiej mowy, tym samym w pełni je „uczłowieczając”[a].

La Mettrie negował istnienie nieśmiertelnej duszy, a także Boga w sensie proponowanym przez teologię –nie wykluczał przy tym istnienia stworzyciela świata, ten jednak nie miałby niczego wspólnego z religią[4].

Dzieła

Dzieła filozoficzne

  • L’Histoire naturelle de l’âme (Historia Naturalna Duszy), Haga, 1745, Drukarnia Jean'a Neaulme[5]
  • L'école de la Volupté (Szkoła Rozkoszy), Kolonia, 1746, Drukarnia Pierre'a Marteau[6]
  • L'Homme Machine (Człowiek-maszyna), Lejda, 1747, Drukarnia Elie Luzac i syn
  • L'Homme-plante (Człowiek-roślina), Poczdam, 1748, Drukarnia Ch. F. Voss'a[7]
  • Réflexions philosophiques sur l'origine des animaux (Refleksje filozoficzne nad pochodzeniem zwierząt), 1750
  • Système d’Épicure (System Epikura), 1750
  • Discours préliminaire (Słowo wstępne), 1750
  • Anti-Sénèque ou Le souverain bien (Anty-Seneka albo najwyższe dobro), Poczdam, 1750[8]
  • Vénus métaphysique ou De l'origine de l'âme humaine (Wenus metafizyczna albo o pochodzeniu duszy ludzkiej) (1751)
  • L’Art de jouir (Sztuka przyjemności),1751

Dzieła medyczne

  • Traité du vertige (Traktat o zawrotach głowy), Rennes, 1737, Drukarnia P.A Garnier'a[9]
  • Nouveau traité des maladies vénériennes (Nowy traktat o chorobach wenerycznych), Paryż, 1739, Drukarnie Huart'a i Briasson'a[10]
  • Traité de la petite vérole (Traktat o ospie), Paryż, 1740, Drukarnie Huart'a i Briasson'a[11]
  • Observations de médecine pratique (Uwagi dotyczące medycyny praktycznej), Paryż, 1743, Drukarnie Huart'a, Briasson'a i Durand'a[12]

Inne

  • Politique du médecin de Machiavel, ou Le chemin de la fortune ouvert aux médecins. (Polityka lekarza według Machiavellego albo droga szczęścia otwarta dla lekarzy), Amsterdam,1746, Drukarnia Braci Bernard[13]
  • La Facultée vengée, comédie en trois actes (Fakultet pomszczony, komedia w trzech aktach), Paryż, 1747, Drukarnia Quillau[14]
  • Ouvrage de Pénélope ou Machiavel en Médecine (Praca Penelopy albo Machiavelli w Medycynie), Genewa, 2 tomy w 1748 i 1 tom z suplementami w 1750, Drukarnia Cramer'a i Philiberte'a[15]
  • Le Petit Homme à longue queue (Mały człowieczek z długim ogonem), Paryż, 1751, Drukarnia J.-B. Baillière i syn[16]

Wydania polskie

  • Człowiek-maszyna ( L'Homme machine; wyd. pol. Fundacja Nowoczesna Polska, 2018, tł. Stefan Rudnicki)[1]

Uwagi

  1. ↑ Kartezjusz (1596–1650) wyraził w opinię, że ludźmi czyni nas kontrola zwierzęcych skłonności (instynkt) przez myśl, rozum i wolę („Namiętności duszy” – Passions of the Soul, Cambridge 1647). António Damásio, autor książki Błąd Kartezjusza, napisał:

    Zgadzam się z tym sformułowaniem z wyjątkiem miejsca, w którym Kartezjusz wspomina o samokontroli osiąganej przez czynnik niefizyczny. Osobiście przypisuję to działanie czynnikom biologicznym rozgrywającym się w ludzkim ciele – przez co wcale nie mniej złożonym, subtelnym czy godnym podziwu[3].

    Wydaje się to zgodne z przekonaniami, które wyrażał La Mettrie.

Przypisy

  1. ↑ a b Julien Offray de La Mettrie, Człowiek - maszyna [online], Wolne lektury (pol.).
  2. ↑ Herbert Wendt, Szukałem Adama, Wiedza Powszechna, 1961, t. 1, s. 83n. Przekład Teresa Berken.
  3. ↑ António Damásio: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg (wyd. II). Poznań: Rebis, 2013, s. 145. ISBN 978-83-7510-586-5.
  4. ↑ L’Homme-machine, tłum. Stefan Rudniański, wyd. 2011, s. 103 : „Nie podaję przez to w wątpliwość istnienia Najwyższego Jestestwa; wydaje mi się przeciwnie, że przemawia za nim wszelkie prawdopodobieństwo. Ponieważ jednak istnienie tego Jestestwa, podobnie jak istnienie jakichkolwiek bądź innych jestestw, nie wykazuje niezbędności jakiegokolwiek kultu, jest ono więc prawdą teoretyczną, nie dającą się zgoła zastosować w praktyce: opierając się przeto na tylu doświadczeniach, rzec można, że religia nie jest podstawą bezwzględnej uczciwości z tegoż powodu, z którego ateizm nie wyłącza tej cnoty.
  5. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, Histoire naturelle de l'ame , traduite de l'anglois de M. Charp, par feu M. H** de l'Académie des sciences, &c., 1745 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  6. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, L'école de la volupté., 1746 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  7. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, L'homme-plante., 1748 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  8. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, Anti-Seneque ou le Souverain bien, 1750 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  9. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, Traité du vertige , avec la description d'une catalepsie hysterique & une lettre à Monsieur Astruc, dans laquelle on répond à la critique qu'il a faite d'une dissertation de l'auteur sur les maladies vénériennes. Par Monsieur De La Mettrie, docteur en medecine, 1737 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  10. ↑ Julien Offray de La Mettrie, Nouveau Traité des maladies vénériennes, Huart, 1739 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  11. ↑ Julien Offray de La Mettrie, Traité de la petite vérole avec la manière de guerir cette maladie: suivant les principes de Mr. Herman Boerhaave, & ceux des plus habiles medecins de notre tems, Huart, 1740 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  12. ↑ Julien Offray de La Mettrie, Observations de médecine pratique, chez Huart, Briasson, Durand, 1743 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  13. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, Politique du medecin de Machiavel, ou Le chemin de la fortune ouvert aux medecins . Ouvrage réduit en forme de conseils, par le Docteur Fum-Ho-Ham, & traduit sur l'original chinois, par un nouveau maître és arts de S.t Cosme. Premiere partie. Qui contient les portraits des plus célebres medecins de Pekin., 1746 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  14. ↑ La Faculté vengée . Comédie en trois actes. Par Mr.*** docteur régent de la faculté de Paris., 1747 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  15. ↑ Julien Offray de (1709-1751) Auteur du texte La Mettrie, Ouvrage de Pénélope, ou Machiavel en médecine. Tome 1 / . Par Aletheius Demetrius, 1748–1750 [dostęp 2025-01-08] (fr.).
  16. ↑ https://catalog.library.vanderbilt.edu/discovery/fulldisplay?vid=01VAN_INST:vanui&docid=alma991003440779703276&lang=en&context=L&adaptor=Local%20Search%20Engine [online], catalog.library.vanderbilt.edu [dostęp 2025-01-08] (ang.).

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Julien_Offray_de_La_Mettrie