Ten artykuł dotyczy wsi w powiecie prudnickim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Jasiona

wieś
Kościół Najświętszej Marii Panny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Lubrza
Liczba ludności (2011)	256[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0498342
Położenie na mapie gminy Lubrza Jasiona
Położenie na mapie Polski Jasiona
Położenie na mapie województwa opolskiego Jasiona
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Jasiona
50°18′49″N 17°36′58″E/50,313611 17,616111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Jasiona (niem. Jassen^[4], cz. Jeseň^[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza^[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej, u podnóży Gór Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Prudnik.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 256 osób^[7].

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 4,5 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, u podnóży Gór Opawskich. Należy do Euroregionu Pradziad^[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik. Leży na obszarze 391 ha^[9]. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj buraki cukrowe, ziemniaki i kukurydza^[10].

Wieś otoczona jest licznymi wzniesieniami. W czasach niemieckich miały one odpowiednie nazwy, np. Funfrutenberg, Weinberg, Kreiwitzer Berg, Ochsengrund. Współcześnie wzniesienia nie posiadają nazw^[11].

W Jasionie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Jasiony wynoszą 621 mm. Dominują wiatry zachodnie^[12].

Panorama Jasiony od strony północnej

Pierwotna nazwa Jasiony, zapisywana w XIII wieku jako Jassona, miała polskie (słowiańskie) pochodzenie^[13]. Została ona zgermanizowana jako Jassen i Jessen^[14].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: de Jassona (1285), z Jasone (1455), Jessen (1481), Jaschen (1484), Jaseni (1525), Jassen (1534), Jessen (1596), Jessen (1651/52), Jassen (1743), Jassen (1784), Jassen (1845), Jassen, Jasoń (1941)^[14].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Jasoń^[15]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości nazwę Jasiona^[16].

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy była w 1233 roku jako Jassona. Istniało tu rozlewisko wodne tworzone przez rzekę Prudnik, w pobliżu którego założono osiedle o nazwie Jaschinka, którego mieszkańcy zajmowali się produkcją węgla drzewnego. W XIII i XIV wieku osiedlali się tu przybysze z zachodnich Niemiec^[17].

Młyn wodny w Jasionie istniał już w 1447. Wzmiankowany był w urbarzu dóbr zamku prudnickiego z 1534, jako własność proboszcza Prudnika^[18]. W 1534 Jasiona liczyła 17 mieszkańców^[17]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Jasionę w zastaw, a w 1597 nabyła ją na własność^[19]. W 1598 Maciej Bilicer z prudnickiego rodu Bilicerów założył księgę wieczystą dla Jasiony^[20].

W XVIII wieku na południowy wschód od zabudowań wsi, u podnóża zalesionej skarpy, działał młyn papierniczy, należący w 1734 do Floriana Heinricha. Spłonął na początku XIX wieku od uderzenia pioruna^[18]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów^[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[22]. Przy szosie Prudnik–Dytmarów funkcjonowała cegielnia. W 1779 zbudowano drewnianą szkołę. Zachowały się jej fundamenty na posesji nr 23^[17][23]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup, pod nim murawa, a w otoku napis: IASSEN GEMEIN SIEGEL / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Jasiona / Powiat Prudnicki)^[24]. 14 maja 1854 w wyniku uderzenia pioruna spaliła się stodoła w zabudowaniach młyna wodnego^[18].

Kościół Najświętszej Marii Panny, ufundowany przez gospodarza Schneidera, został wzniesiony w 1900 niedaleko szkoły. W 1908 na południowo-zachodnim krańcu wsi wybudowano nową, murowaną szkołę. Od strony południowej budynku urządzono mieszkania dla dwóch nauczycieli^[17]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 464 mieszkańców Jasiony 463 posługiwało się językiem niemieckim, a 1 językiem polskim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Jasiona znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym^[25]. W 1923 przy kościele wzniesiono krzyż upamiętniający 27 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej^[26]. W latach 30. XX wieku we wsi istniały 64 gospodarstwa rolne o zróżnicowanej wielkości^[11].

Podczas II wojny światowej zginęło 29 żołnierzy i ponad 17 cywilów z Jasiony^[17]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[27]. Wówczas w Jasionie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich a także osadników z centralnej Polski. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód w 1946^[17].

W latach 1945–1950 Jasiona należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza^[28], a w latach 1954–1972 do gromady Lubrza^[29].

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[30], kotlarz^[31], krawiec^[32]. W 1950 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Jasionie, rozwiązana w 1957 i zorganizowana ponownie w 1960^[17]. Młyn był nadal użytkowany, jednak zrezygnowano z napędu wodnego na elektryczny^[18]. Szkoła w Jasionie zakończyła działalność w 1975, gdy została włączona do Zbiorczej Szkoły Gminnej w Lubrzy^[17].

Na początku lat 2000 został zamknięty młyn w Jasionie^[18]. W 2007 Jasiona przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[33].

Przynależność polityczno-administracyjna wsi Jasiona

Okres		Państwo	Zwierzchnictwo	Jednostka administracyjna
1233–1337		Królestwo Czech		Morawy, ziemia prudnicka
1337–1382		Księstwo niemodlińskie
1382–1424		Księstwo niemodlińsko-strzeleckie
1424–1460		Księstwo głogówecko-prudnickie
1460–1521		Księstwo opolskie
1521–1532		Księstwo opolsko-raciborskie		księstwo opolskie
1532–1742		Monarchia Habsburgów	Święte Cesarstwo Rzymskie	księstwo opolsko-raciborskie, powiat sądowy prudnicki
1742–1806		Królestwo Prus	Święte Cesarstwo Rzymskie	kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat prudnicki
1806–1815		Królestwo Prus
1815–1871				prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1871–1918		Cesarstwo Niemieckie		Królestwo Prus, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1918–1919		Republika Weimarska		Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1919–1933				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1933–1938		III Rzesza
1938–1941				Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1941–1945				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1945–1946		Rzeczpospolita Polska		Okręg I (Śląsk Opolski)
1946–1950				województwo śląskie, powiat prudnicki, gmina Lubrza
1950–1952				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Lubrza
1952–1954		Polska Rzeczpospolita Ludowa
1954–1973				województwo opolskie, powiat prudnicki, gromada Lubrza
1973–1975				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Lubrza
1975–1989				województwo opolskie, gmina Lubrza
1989–1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Lubrza

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich i centralnej Polski po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej^[34]. We wsi do czasów współczesnych zachowały się gwary lwowska i krakowska^[10].

• 1793 – 244^[35]
• 1871 – 444^[36]
• 1905 – 457^[37]
• 1910 – 464^[38]
• 1933 – 426^[39]
• 1939 – 419^[39]
• 1966 – 350^[40]
• 1998 – 281^[41]
• 2002 – 257^[41]
• 2009 – 252^[41]
• 2011 – 256^[41]
• 2012 – 253^[7]
• 2013 – 256^[7]

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Jasionie chronione są^[42]:

• układ ruralistyczny, z XIII w.
• budynek mieszkalny nr 27, z XIX/XX w.
• budynek gospodarczy nr 36, z XIX/XX w.
• budynek mieszkalny nr 36, z 1 ćw. XX w.
• budynek mieszkalny nr 38, z l. 20. XX w.
• stodoła, nr 42, z XIX/XX w.
• stodoła, nr 45, z pocz. XX w.
• budynek mieszkalny nr 46, z 1 poł. XIX w.
• budynek mieszkalno-gospodarczy, d. wycug, nr 49A, z 4 ćw. XIX w.
• dom mieszkalny nr 49, z 4 ćw. XIX w.
• kościół fil. pw. Nawiedzenia NMP, z 1900 r.

• Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy kościele w Jasionie powstały w 1923 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Jest to pomnik w formie kamiennego krzyża, wypisano na nim nazwiska 27 osób^[26].

W Jasionie działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, oraz drobne przedsiębiorstwa usługowe, produkcja mebli i ogrodnictwo szklarniowe^[10]. W Jasionie siedzibę ma firma VIP-BUD, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku^[43].

Jasiona wraz z całą gminą Lubrza podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku^[44].

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1280O relacji Lubrza – Jasiona^[45].

Jasiona posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem, Głogówkiem, Kędzierzynem-Koźlem i Lubrzą^[46]. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – Jasiona I, II Skrz., Wieś. Główny przystanek zlokalizowany jest poza zabudowaniami wsi^[23].

Transport autobusowy w Jasionie obsługiwany był przez PKS Prudnik^[47]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska^[48]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna^[49], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska^[50]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika^[51]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Jasionie i okolicy zajęły się ościenne PKS-y^[52]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu^[53].

We wsi cyklicznie odbywają się procesje w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Nabożeństwa majowe, różańcowe, Gorzkich Żali, Rezurekcje oraz Dożynki. Jej mieszkańcy organizują zabawy majówkowe, dożynkowe i Dzień Kobiet. Obchodzony jest Odpust 30 maja w dniu Święta i Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny^[10].

W Jasionie znajduje się katolicki kościół Najświętszej Marii Panny, który należy do parafii św. Jakuba Starszego w Lubrzy (dekanat Prudnik)^[54]. W zachodniej części wsi, na posesji nr 58 stoi granitowy krzyż pokutny, przypuszczalnie oznaczający miejsce pochówku zwłok Szweda jako pozostałość po najeździe szwedzkim^[26].

We wsi znajdują się liczne krzyże i kapliczki przydrożne. Przypuszczalnie przed I wojną światową zbudowano murowaną kaplicę z figurami świętych w zachodniej części wsi. W centrum wsi, przy posesji nr 49, stoi krzyż postawiony jako wotum dziękczynne w 1923 z niemieckim napisem „Serce Jezusa zmiłuj się nad nami”. Przy drodze polnej do Prudnika postawiono w 1925 drewniany krzyż, symbolicznie oddzielający ziemie należące do Jasiony i Prudnika. Również w 1925, niedaleko od zabudowań zachodniej części Jasiony, przy drodze do Prudnika, wzniesiono kamienny krzyż z niemieckim napisem „Dokonało się…”. Przy zabudowaniach dawnej cegielni znajduje się murowana kaplica z obrazem „Królowa Świata”^[26].

• 
  Kapliczka na ścianie domu nr 31
• 
  Krzyż przy domu nr 49

W Jasionie znajduje się boisko sportowe przeznaczone do piłki nożnej i siatkowej^[10].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Jasionie^[55].

Przez Jasionę prowadzi szlak rowerowy^[56]:

• Trasa rowerowa PTTK nr 266-z: Lubrza – Olszynka – Laskowice – Dytmarów-Stacja – Dytmarów – Krzyżkowice – góra Kłobuczek – Trzebina – Prudnik-Las – Trzebina – Skrzypiec – Jasiona – Lubrza

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku^[57].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[58]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[59].

• Tadeusz Kukiz (1932–2015) – lekarz, popularyzator historii i kultury Kresów, zamieszkały w Jasionie
• Jadwiga Dymała (1934–2007) – młynarz, poseł na Sejm PRL, przewodnicząca Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Jasionie

• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.