Zobacz też: Jan Załuska (polityk).

Jan Załuska

Jan Załuska (1933)
pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	25 maja 1889 Rachodoszcze
Data i miejsce śmierci	9–11 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Polska Siła Zbrojna Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Dowództwo Okręgu Korpusu Nr II
Stanowiska	dowódca OPL
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Załuska (ur. 25 maja 1889 w Rachodoszczach, zm. 9–11 kwietnia 1940 w Katyniu) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 25 maja 1889 w Rachodoszczach, w ówczesnym powiecie zamojskim guberni lubelskiej, w rodzinie Aleksandra i Agnieszki z Kowalków^[1][2]. W 1905 uczestniczył w strajku szkolnym^[3][4]. W 1908 ukończył Gimnazjum Towarzystwa Kultury Polskiej w Warszawie^[3], a następnie Wydział Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie^[3][4]. Od 1913 działał w Związku Strzeleckim w Zakopanem^[3][4]. Ukończył kursy podoficerskie.

Od 4 sierpnia 1914 służył w I Brygadzie Legionów Polskich^[3]. Dowodził plutonem 4 kompanii 2 pułku piechoty. Ranny pod Kuklami (1915) i dwukrotnie pod Studzienicą^[3]. Po wyleczeniu z ran przeniesiony 1 sierpnia 1915 do 6 pułku piechoty na komendanta 3. kompanii. 6 lipca 1916 został ranny w czasie bitwy pod Kostiuchnówką^[5]. W czasie służby w Legionach awansował na kolejne stopnie: chorążego (23 sierpnia 1915), podporucznika (11 listopada 1915) i porucznika (1 listopada 1916)^[6][3]. Był autorem projektu pierwszej odznaki pamiątkowej 6 pp^[7] oraz autorem wspomnienia pośmiertnego chorążego Stanisława Mitery, opublikowanego w pracy zbiorowej „Rok bojów na Polesiu”^[8].

Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej. Pełnił służbę w Obozie Ćwiczeń Wojsk Polskich Nr 6 w Zambrowie^[9], a następnie był wykładowcą taktyki i dowódcą kompanii w Szkole Podchorążych w Ostrowi Mazowieckiej^[3]. Tam opracował podręcznik „Taktyka”^[10].

W Wojsku Polskim od 1 listopada 1918. Był komendantem Szkoły Podchorążych Piechoty w Chełmie. 12 listopada 1919 został dowódcą batalionu szkolnego w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy (do lipca 1920 w Poznaniu)^[11]. Od 14 kwietnia do 1920 był hospitantem szkół wojskowych we Francji^[12]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 322. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[13]. Następnie pełnił służbę w Oficerskiej Szkole dla Podoficerów w Bydgoszczy na stanowisku dowódcy batalionu szkolnego, pozostając oficerem nadetatowym 37 pułku piechoty. W październiku 1924 został przesunięty na stanowisko dyrektora nauk^[14][3]. 3 maja 1926 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1925 i 27. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15]. W listopadzie 1927 został przeniesiony do 82 pułku piechoty w Brześciu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[16][3]. Od grudnia 1930 do 15 lipca 1938 był dowódcą 8 pułku piechoty Legionów w Lublinie^[17][3][18]. 21 grudnia 1932 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1933 stopień pułkownika w korpusie oficerów piechoty i 3. lokatą^[19]. Równocześnie pełnił funkcję przewodniczącego Koła Miejscowego Szóstaków, zrzeszenia o charakterze koleżeńsko-towarzyskim, opartym na silnych więzach wspólnej tradycji walk i pracy w myśl Idei i rozkazów Komendanta^[20]. W czerwcu 1938 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie na stanowisko dowódcy Obrony Przeciwlotniczej.

20 września 1939 we Włodzimierzu dostał się do sowieckiej niewoli^[21]. 28 października 1939 przebywał w Jużskim Obozie Jeńców^[22]. W listopadzie lub na początku grudnia 1939 został przeniesiony do obozu w Kozielsku^[22]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego (lista nr 015/2 z 5 kwietnia 1940)^[22]. Między 9 a 11 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu przez funkcjonariuszy NKWD i tam pogrzebany^[22], gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[23].

Od 23 kwietnia 1921 żonaty z Marią z Klimontowiczów^[4], z którą miał troje dzieci: Jerzego, Tadeusza i Zofię^[24][2].

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie na stopień generała brygady^[25][26]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[27][28].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6352 – 17 maja 1922^[29][21]
• Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[30]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1937 „za zasługi w służbie wojskowej”^[31]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie – 16 września 1922 „za udział w b. Legionach Polskich”^[32]
• Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1928^[33][34]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[4]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[4]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę^[4]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę^[4]
• Odznaka za Rany i Kontuzje
• Krzyż Pamiątkowy 6 pułku piechoty Legionów Polskich^[35]
• „Pierścień Oficerski 6 pp Leg. Pol.”^[36]
• Medal Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)^[37]

• awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Załuska Jan. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.783 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-04-25].
• VII Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Legionów Polskich przy Departamencie Wojskowym NKN, 1916-10-01.
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
• Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.
• Janusz Odziemkowski: 8 Pułk Piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt nr 27. ISBN 83-85621-15-6.
• Wielkopolska Szkoła Podchorążych Piechoty. Szkic historyczny z 55-ma ilustracjami. Jan Załuska (red.). Bydgoszcz: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1924.

• Publikacje J. Załuski w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl