Eisspeedway

Jan Lityński

Jan Lityński
Ilustracja
Jan Lityński (2007)
Data i miejsce urodzenia

18 stycznia 1946
Warszawa

Data i miejsce śmierci

21 lutego 2021
Pułtusk

Zawód, zajęcie

polityk, publicysta

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

poseł na Sejm X, I, II i III kadencji (1989–2001)

Partia

ROAD, UD, UW, PD

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Jan Lityński (ur. 18 stycznia 1946 w Warszawie[1], zm. 21 lutego 2021 w Pułtusku[2][3]) – polski polityk, publicysta i działacz na rzecz praw człowieka.

Działacz opozycji demokratycznej, dysydent i więzień polityczny w czasach PRL, uczestnik wydarzeń marcowych w 1968, członek Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, działacz i doradca władz NSZZ „Solidarność”, w 1989 uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Poseł na Sejm X, I, II i III kadencji, w latach 2010–2015 doradca prezydenta RP Bronisława Komorowskiego ds. kontaktów z partiami i środowiskami politycznymi.

Życiorys

Dzieciństwo

Urodził się 18 stycznia 1946 w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego. Jego ojciec Ryszard Perl-Lityński (zm. 1947[4]), z zawodu nauczyciel[5], był przedwojennym działaczem Komunistycznej Partii Polski o pseudonimie „Lityński”[4]. Jego matka Regina Lityńska z domu Lorenc (zm. 2013[6])[4] przed II wojną światową należała do Komunistycznego Związku Młodzieży Polski, po wojnie pracowała jako dziennikarka[5]. Stryjem jego ojca był Feliks Perl[7]. 22 lipca 1952 jako kilkuletnie dziecko wziął udział w Narodowym Święcie Odrodzenia Polski, w którego trakcie wręczył kwiaty Bolesławowi Bierutowi. Scenę tę zarejestrowała Polska Kronika Filmowa; pod tytułem Od małego piął się do władzy była wykorzystywana przez Telewizję Polską w stanie wojennym (emisja w czerwcu 1982)[8]. W trakcie kampanii wyborczej w 1993 materiał ten w stworzonych przez Jacka Kurskiego spotach prezentowało Porozumienie Centrum[9].

Okres do 1969

W latach 1962–1963 należał do Klubu Poszukiwaczy Sprzeczności[10]. W 1963 ukończył XIV Liceum Ogólnokształcące im. Klementa Gottwalda w Warszawie[5][11], po czym rozpoczął studia matematyczne na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego[1]. Zaprzyjaźnił się z Adamem Michnikiem, należał do jego najbliższego kręgu towarzyskiego[12]. W czasie studiów był jednym z najaktywniejszych członków środowiska tzw. komandosów[12][1]. Od 1966 należał do Związku Młodzieży Socjalistycznej[1]. Za udział w zorganizowanej na Uniwersytecie Warszawskim z udziałem Leszka Kołakowskiego dyskusji w rocznicę października 1956 został objęty postępowaniem wyjaśniającym rzecznika dyscyplinarnego uczelni[13]. Był koordynatorem akcji zbierania podpisów pod listem w obronie studentów zawieszonych za udział w tej debacie (m.in. Adama Michnika), a także jednym z koordynatorów (pozostałymi były Irena Lasota i Teresa Bogucka) akcji protestacyjnej na wypadek usunięcia Adama Michnika z uczelni[14]. W marcu 1967 został za to usunięty ze Związku Młodzieży Socjalistycznej[15], a w kwietniu tego samego roku ukarany upomnieniem rektora UW[1]. W odpowiedzi na wykluczenie z ZMS został sygnatariuszem listu otwartego krytycznego wobec tej organizacji[16]. Brał udział w spotkaniach dyskusyjno-samokształceniowych organizowanych przez grupę studentów skupionych wokół Józefa Dajczgewanda[17] oraz w organizowanych od jesieni 1967 dyskusjach środowiska skupionego wokół Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego organizowanych od jesieni 1967[18].

Brał aktywny udział w wydarzeniach, które dały początek wydarzeniom marcowym w 1968. 30 stycznia 1968 uczestniczył w proteście ulicznym przeciwko zdjęciu z afisza Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka[19][20], za co został zatrzymany i następnie skazany przez kolegium ds. wykroczeń na grzywnę w kwocie 2500 złotych[21] oraz objęty postępowaniem dyscyplinarnym ze strony władz UW[22]. Był też jednym z autorów petycji studenckiej w obronie spektaklu[23], a następnie koordynował akcję zbierania podpisów pod tą petycją na uczelni[21]. Brał także udział w akcji ulotkowej w obronie Dziadów organizowanej w lutym 1968 na Uniwersytecie Warszawskim[24]. Uczestniczył aktywnie w spotkaniach, na których zadecydowano o przeprowadzeniu 8 marca 1968 wiecu w obronie relegowanych z UW Adama Michnika i Henryka Szlajfera[25][26]. W dniu wiecu o 5:40 rano został zatrzymany przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej[27][28]. W rezolucji tego wiecu został wymieniony jako jedna z osób niesprawiedliwie represjonowanych przez władze uczelni[29]. Został zwolniony 10 marca 1968[30][31], a następnego dnia uczestniczył w zebraniu studentów matematyki UW, na którym wybrano go w skład komitetu studenckiego koordynującego protest na macierzystym wydziale[32][33]. 12 marca 1968 został ponownie zatrzymany, następnie aresztowany[34] i relegowany z uczelni[1]. W toku śledztwa odmówił składania wyjaśnień[35]. W maju 1968 przedstawiono mu zarzut z artykułu 36 tzw. małego kodeksu karnego (udział w organizacji konspiracyjnej)[36]. Był sądzony razem z Sewerynem Blumsztajnem[37], jego obrońcą był adwokat Zygmunt Kropiwnicki[38]. Prokurator zażądał dla niego kary 5 lat pozbawienia wolności[39]. 12 grudnia 1968 został skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie na karę 2,5 roku pozbawienia wolności[40]. 1 marca 1969 wyrok ten utrzymał Sąd Najwyższy (przewodniczącym składu był Roman Kryże)[41]. Jan Lityński odbywał karę w zakładzie karnym w Strzelcach Opolskich, skąd został zwolniony dzięki amnestii 26 lipca 1969[42]. Władze PRL sprzeciwiały się kontynuowaniu przez niego nauki[43].

Lata 1970–1980

Henryk Wujec, Jan Lityński, Władysław Kosiniak-Kamysz oraz Jerzy Hausner podczas spotkania poświęconemu Jackowi Kuroniowi (2014)

Po zwolnieniu pracował początkowo (wraz z Ireną Lasotą) jako barman w podcieniach Teatru na Wyspie[44]. Później był zatrudniony jako szlifierz w Zakładzie Materiałów Magnetycznych „Polfer”, a od 1970 pracował jako programista w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Informatyki[1]. Utrzymywał kontakty z Jackiem Kuroniem i środowiskiem byłych „komandosów”[45]. W geście solidarności obserwował w 1970 wraz z innymi członkami swojego środowiska tzw. proces taterników[46]. W 1971 był jednym z inspiratorów listu 17 literatów w obronie skazanych działaczy Ruchu[47][48]. W roku akademickim 1974/1975 uczestniczył w niezależnym seminarium historycznym, w którym udział brali także m.in. późniejsi działacze opozycji z kręgu komandosów, Gromady Włóczęgów i Sekcji Kultury Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie[49][50]. W 1975 podpisał razem z Jackiem Kuroniem, Sewerynem Blumsztajnem, Adamem Michnikiem i Barbarą Toruńczyk depeszę gratulacyjną dla laureata Pokojowej Nagrody Nobla Andrieja Sacharowa, opublikowaną w paryskiej „Kulturze”[51][52]. W grudniu 1975 należał do sygnatariuszy jednego z listów przeciwko zmianom w Konstytucji PRL[53][1].

W czerwcu 1976 uczestniczył w pracach nad Listem czternastu[54], podpisał też odrębny list młodszej części opozycji wyrażający solidarność z robotnikami uczestniczącymi w protestach w tym samym miesiącu[55][56][1]. Następnie włączył się w pomoc dla represjonowanych[57]; m.in. w lipcu 1976 obserwował proces uczestników manifestacji w Ursusie[57][58], uczestniczył w akcji pomocy robotnikom radomskim[59][60], gdzie również obserwował procesy uczestników protestu[61], a także brał udział w sformułowaniu wspólnego wystąpienia ofiar represji do władz PRL[62]. Podejmował próbę stworzenia w tym mieście grupy samokształceniowej[63]. Był współzałożycielem i następnie członkiem redakcji ukazującego się od września 1976 poza cenzurą „Biuletynu Informacyjnego „KOR””[64][65]. W styczniu 1977 podpisał list otwarty z żądaniem powołania komisji poselskiej dla zbadania wydarzeń z czerwca 1976[66]. 4 marca 1977 został zatrzymany podczas zebrania redakcji swojego pisma[67], zwolniono go po 48 godzinach[68]. W tym samym miesiącu został zwolniony z pracy[69]. Ponownie zatrzymany 19 maja 1977 i aresztowany na trzy miesiące wraz z innymi członkami i współpracownikami Komitetu Obrony Robotników[70][71], następnie zwolniony w lipcu 1977 na mocy amnestii[72][1]. Od września 1977 był członkiem redakcji nowo utworzonego dwutygodnika „Robotnik”[73], w związku z tym zrezygnował z udziału w redakcji „Biuletynu Informacyjnego „KOR” ”[74].

24 października 1977 został członkiem Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”[75][76]. W ramach KSS „KOR” uczestniczył w działaniach na rzecz stworzenia niezależnego ruchu robotniczego, współpracował także z Biurem Interwencyjnym KSS „KOR”[77]. Był w dalszym ciągu członkiem redakcji „Robotnika”[78]. W listopadzie 1977 opublikował na łamach pisma artykuł pt. Przedstawicielstwa robotnicze, w którym wzywał m.in. do inicjowania dyskusji z udziałem robotników nad stanem gospodarki oraz do namysłu nad formą przedstawicielstw robotniczych[1]. Starał się utworzyć radomską grupę współpracowników pisma, która była jednak inwigilowana przez tajnych współpracowników Ewę Soból i Leopolda Gierka[79]. W kwietniu 1978 wsparł inicjatywę Krzysztofa Wyszkowskiego i pomógł napisać deklarację komitetu założycielskiego Wolnych Związki Zawodowych[80][81], wspierał także niezależne środowisko robotników ze Szczecina i Gryfina[82]. W pierwszej połowie 1979 uczestniczył w zredagowaniu deklaracji programowej niezależnego ruchu społecznego – Karty Praw Robotniczych, w której postulowano stworzenie niezależnych związków zawodowych, postulowano prawo do strajku, formułowano liczne postulaty socjalne. Był sygnatariuszem tego dokumentu, następnie wziął udział w zbieraniu podpisów pod tym dokumentem w całej Polsce[83][84].

Jesienią 1977 został członkiem redakcji pisma „Głos”[85], jednak wycofał się z niej na początku 1978 po konflikcie z Antonim Macierewiczem[86]. Latem 1978 został członkiem redakcji pisma „Krytyka”[87][88]. Od listopada 1979 był członkiem nowo powołanej komisji redakcyjnej „Komunikatu KSS „KOR””, która w praktyce stanowiła robocze prezydium KSS „KOR”[89].

Brał udział w rozpoczętych jesienią 1978 spotkaniach polskich i czeskich opozycjonistów z kręgu Karty 77[90][91]. Uczestniczył w trwającej od 3 do 10 października 1979 głodówce w kościele Świętego Krzyża w Warszawie w intencji więzionych za przekonania w Polsce i Czechosłowacji[92][93].

W toku swojej działalności był wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin[1], 15 grudnia 1979 został wraz z innymi działaczami opozycji kolejny raz aresztowany na trzy miesiące za czyn z art. 276 § 1 kodeksu karnego, tj. za udział w związku mającym na celu przestępstwo[94][95], ale ostatecznie zwolniono go 19 grudnia 1979[96].

Lata 1980–1989

Jan Lityński (na pierwszym planie obok Lecha Kaczyńskiego i Bogdana Borusewicza) wśród uczestników konferencji poświęconej 25. rocznicy utworzenia Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” na Zamku Królewskim w Warszawie (2007)
Publikacja Jana Lityńskiego PSL – model oporu z 1982. Praca ta została wydana jako broszura przez podziemne wydawnictwo „Pryzmat”

Latem 1980 zaangażował się w zbieranie informacji o wybuchających w całej Polsce strajkach[97]. W sierpniu tegoż roku został po raz kolejny zatrzymany[98][99], a następnie (28 sierpnia 1980) tymczasowo aresztowany na 3 miesiące[100][101]; zwolniono go po podpisaniu 31 sierpnia 1980 porozumień sierpniowych w Gdańsku[102].

We wrześniu 1980 na prośbę Jerzego Jacka Pilchowskiego[103] został doradcą Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” w Wałbrzychu (od października 1980 jako członek Zespołu Konsultacyjno-Doradczego). Wszedł w skład redakcji „Biuletynu Informacyjnego MKZ”[104]. Był również doradcą zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”[105] oraz Komitetu Robotniczego Hutników, który organizował strukturę związkową w Hucie im. Lenina w Krakowie[106]. Wspomagał także Jacka Kuronia w jego pracach koncepcyjnych nad stworzeniem niezależnych od władz klubów samorządowych[107]. W sierpniu 1981 wszedł w skład grup, które miały przygotować nową ordynację do rad narodowych oraz deklarację ideową klubów mających działać w ramach „Solidarności”[108]. Był członkiem powołanego przez Karola Modzelewskiego i Janusza Onyszkiewicza zespołu, który miał ustalać bieżące kierunki propagandy związkowej[109]. Jako doradca związku wziął udział w odbywającym się we wrześniu i październiku 1981 I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” w Gdańsku[110]. Uczestniczył w zredagowaniu Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej, wspierając inicjatywę Henryka Sicińskiego i Bogusława Śliwy[111]. Jesienią 1981 brał udział w powstaniu Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej „Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość”, był sygnatariuszem deklaracji założycielskiej klubów ogłoszonej 22 listopada 1981[112].

13 grudnia 1981 został internowany, przebywał w Białołęce[1]. 3 września 1982 został aresztowany i przewieziony do więzienia mokotowskiego. Przedstawiono mu zarzut popełnienia czynu z art. 123 kodeksu karnego i art. 128 kodeksu karnego, tj. podjęcia działań w celu obalenia przemocą ustroju PRL (był to czyn zagrożony karą od 5 lat pozbawienia wolności do kary śmierci). Zarzutem objęto jego aktywność społeczną od września 1977. Został osadzony w więzieniu mokotowskim wraz z innymi aresztowanymi członkami KSS „KOR” Jackiem Kuroniem, Adamem Michnikiem, Henrykiem Wujcem i Zbigniewem Romaszewskim[113]. 11 stycznia 1983 przedstawiony zarzut zmieniono na zarzut przygotowań do czynu opisanego w art. 123 kodeksu karnego, za co groziła kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności[114]. 1 czerwca 1983 otrzymał sześciodniową przepustkę na pierwszą komunię córki, z której nie powrócił[115]. Od 16 czerwca 1983 był poszukiwany listem gończym[116].

W podziemiu uczestniczył w organizowaniu wydawnictwa „Myśl”[1]. Publikował w prasie drugiego obiegu, m.in. w „Tygodniku Mazowsze” i „Przeglądzie Wiadomości Agencyjnych”[1]. W 1984 wydał w drugim obiegu pracę pt. Solidarność – problemy, znaki zapytania[69]. Jesienią 1984 został członkiem podziemnej Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze[117]. W RKW posługiwał się pseudonimem „Oleś”, do jego obowiązków należało kształtowanie linii politycznej RKW, kontakt z „Tygodnikiem Mazowsze” oraz kontakt ze strukturami „Armenii” kierowanymi przez Wojciecha Stawiszyńskiego[118]. Już od 1983 uczestniczył w imieniu RKW w posiedzeniach Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność”, jakkolwiek nie został członkiem TKK i miał jedynie głos doradczy[119]. Z ramienia RKW uczestniczył w przygotowaniu ogólnopolskiego tajnego zjazdu członków „Solidarności” planowanego na 1986, który nie doszedł do skutku z uwagi na aresztowanie Zbigniewa Bujaka w maju tegoż roku. Do jego zadań należało m.in. opracowanie programu spotkania (wspólnie z Wojciechem Stawiszyńskim) oraz przygotowanie uchwały programowej i uchwał zawierających stanowisko wobec nowych związków zawodowych powstałych po 1981 oraz związków zdelegalizowanych w stanie wojennym[120]. W opublikowanym 24 września 1986 w „TM” artykule W nowym układzie politycznym z optymizmem przyjął decyzję o amnestii ogłoszonej w lipcu 1986[121]. Ujawnił się wraz Wiktorem Kulerskim 30 września 1986, a RKW działała od tego dnia jawnie[122] (list gończy przeciwko niemu odwołano w październiku 1986, natomiast postępowanie karne umorzono dopiero w maju 1987[123]). Przywołany artykuł, w którym określił poprzedzające amnestię przesłuchania negocjacjami politycznymi, wywoływał później (także po 1989) kontrowersje co do możliwych tajnych rozmów pomiędzy liderami „Solidarności” a władzami PRL, jakkolwiek sam autor być może posłużył się jedynie nieprecyzyjną figurą stylistyczną[121]. W październiku 1987 Jan Lityński opublikował w „TM” artykuł Skończył się czas negacji, w którym sugerował wysunięcie programu reform, które wymuszą zmiany w systemie politycznym[124]. Razem z Pawłem Śpiewakiem opublikował w 1987 książkę Książę jest nagi. Uwagi o socjotechnice komunizmu[69]. W czerwcu 1987 podpisał deklarację Kręgu Przyjaciół Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej, następnie uczestniczył w spotkaniach opozycjonistów polskich, czeskich i słowackich organizowanych w Sudetach[69].

Brał udział w zwołanym przez Lecha Wałęsę 7 listopada 1987 zebraniu działaczy niezależnych, na którym opowiedział się za jednolitym kierownictwem całej opozycji[125]. Był także przeciwny przekształceniu ośrodka budowanego wokół „Solidarności” w reprezentację różnych nurtów opozycji[126]. Na przełomie 1987 i 1988 bronił wraz ze Zbigniewem Bujakiem koncepcji budowy ruchu społecznego, który tworzyłby mechanizm nacisku na władze, jednak bez ambicji ściśle politycznych[127]. Opowiadał się też za odkrywaniem tzw. białych plam w polityce historycznej, wskazując na prawdę o zbrodni katyńskiej jako kluczowy element relacji polsko-sowieckich[128]. W ogłoszonym w maju 1988 w „Tygodniku Mazowsze” artykule Szanse na wyjście z pata zmienił wcześniejsze stanowisko i rozważał udział opozycji we współrządzeniu państwem (od czego „Solidarność” dotychczas się odżegnywała), jakkolwiek przyznawał, że nie miała ona wówczas politycznego i gospodarczego programu[129]. Od 1988 był rzecznikiem prasowym RKW[5].

W sierpniu 1988 wspierał jako doradca strajk górników w KWK Manifest Lipcowy[130]. 18 grudnia 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie[131]. W lutym 1989 został członkiem nowo wybranej Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze[132]. Na forum związkowym opowiedział się wraz ze Zbigniewem Bujakiem za udziałem wybieralnych działaczy w planowanych wyborach do Sejmu PRL[133]. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu, pracując w podzespole do spraw górnictwa[134]. Należał do tych działaczy opozycji, którzy uważali, że w tzw. okresie przejściowym konieczne jest wywalczenie pluralizmu związkowego i wolności stowarzyszeń, natomiast doprowadzenie do pluralizmu politycznego, a więc legalnego działania różnych partii politycznych, zajmie dłuższy okres – aż do w pełni wolnych wyborów parlamentarnych. Wprowadzenie do Sejmu reprezentacji opozycji miało być według nich pierwszym krokiem w kierunku pełnej demokracji[135]. W kwietniu 1989 Jan Lityński został przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Warszawie, którego celem było przygotowanie kampanii wyborczej kandydatów KO w województwie warszawskim w wyznaczonych na czerwiec 1989 wyborach parlamentarnych (sam kandydował wówczas do Sejmu PRL w województwie wałbrzyskim[136]). Uczestniczył też w przygotowaniu listy wszystkich kandydatów KO w tych wyborach na terenie całego kraju[137].

Jakkolwiek należał do tych działaczy „Solidarności”, którzy w drugiej połowie lat 80. poszukiwali w swej publicystyce możliwego kształtu kompromisu z władzami PRL, przez funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jeszcze jesienią 1988 był zaliczany do „opozycji ekstremalnej”[138].

Jan Lityński podczas debaty dotyczącej OFE (2011)

W wyborach parlamentarnych w czerwcu 1989 został wybrany na posła X kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego. Ubiegał się o mandat nr 395 w okręgu nr 101 (Świdnica), zdobywając 105 769 głosów, tj. 74,5% oddanych ważnych głosów[5][139]. Został członkiem Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, zasiadał w Komisji Spraw Zagranicznych[140], był też członkiem tzw. komisji Rokity[141].

III Rzeczpospolita

Grób Jana Lityńskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (2022)
Pogrzeb Jana Lityńskiego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W czerwcu 1990 należał do grupy członków KO, którzy postulowali jego rozwiązanie, sprzeciwiając się wykorzystaniu struktur komitetu dla wsparcia Lecha Wałęsy i koncepcji tzw. przyspieszenia[142]. W tym samym miesiącu uczestniczył w spotkaniu założycielskim Sojuszu na Rzecz Demokracji, który w założeniu miał wspierać rząd Tadeusza Mazowieckiego (inicjatywa ostatecznie nie rozwinęła się)[143]. W lipcu 1990 wstąpił do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna, był sygnatariuszem jego deklaracji założycielskiej[144], następnie został członkiem koła ROAD w ramach Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego[145], a od września 1990 był członkiem zespołu organizacyjnego ROAD, stanowiącego tymczasowe prezydium ruchu[146]. Jesienią 1990 uczestniczył aktywnie w kampanii prezydenckiej Tadeusza Mazowieckiego[147]. W styczniu 1991 został członkiem rady naczelnej ROAD, jednak organizacja ta podjęła już wówczas decyzję o zjednoczeniu z powstałą w tym okresie Unią Demokratyczną[148]. Od tego samego miesiąca do końca kadencji Sejmu był członkiem nowo powołanego Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna[149][140]. 17 stycznia, wspólnie z dwoma innymi posłami KP UD Zbigniewem Janasem i Jackiem Kuroniem udał się do Wilna, gdzie właśnie trwała interwencja sił radzieckich. Przebywał w budynku Rady Najwyższej Republiki Litwy, gdzie przygotowywano się na ewentualny szturm oddziałów radzieckich[150]. W maju 1991 został członkiem UD, wszedł w skład prezydium jej rady, odmówił natomiast przyłączenia się do partyjnej frakcji, którą zamierzała stworzyć Zofia Kuratowska[151].

Przed wyborami parlamentarnymi w 1991 opowiadał się przeciwko koalicji wyborczej z innymi partiami wywodzącymi się z „Solidarności”[152]. Następnie należał do komitetu wyborczego UD[153]. Znalazł się na wyborczej liście krajowej UD (na 17. miejscu)[154], mandat posła I kadencji zdobył jednak w okręgu nr 12 (Wałbrzych), otrzymując 16 193 głosy (8,0% głosów; cała lista uzyskała 16,6% głosów w tym okręgu)[155][156][157]. W Sejm I kadencji w dalszym ciągu był członkiem Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna[156][158], był przewodniczącym Komisji Polityki Społecznej (posłowie UD kierowali w tej kadencji dwiema komisjami[159]) oraz członkiem Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych, a także komisji nadzwyczajnej badającej sposób wykonania przez ministra spraw wewnętrznych tzw. uchwały lustracyjnej[1][160]. W trakcie kadencji opowiadał się przeciwko koalicji z innymi partiami postsolidarnościowymi, uważając, że nie byłaby ona zdolna do zbudowania spójnego programu[161]. Popierał ideę referendum w sprawie dopuszczalności przerywania ciąży[162], następnie głosował przeciwko ustawie z 7 stycznia 1993 o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, uznając ją za zbyt restrykcyjną[163]. W kwietniu 1993 został kolejny raz wybrany członkiem stuosobowej rady Unii Demokratycznej[164], w maju tegoż roku został ponownie członkiem prezydium tego gremium[165]. Sprzeciwiał się nadaniu rządowi Hanny Suchockiej specjalnych pełnomocnictw, co postulował Aleksander Hall[166].

Przed wyborami parlamentarnymi w 1993 wszedł ponownie w skład komitetu wyborczego UD[167]. Opowiadał się za zawiązaniem koalicji wyborczej z Kongresem Liberalno-Demokratycznym[164], do czego ostatecznie nie doszło. Ponownie znalazł się na wyborczej liście krajowej UD (na 14. miejscu)[168], mandat posła II kadencji uzyskał natomiast w okręgu nr 48 (Wałbrzych), zdobywając 9836 głosów (3,8% głosów; cała lista uzyskała 11,2% głosów w tym okręgu)[169][170][171]. W II kadencji był początkowo członkiem Klubu Parlamentarnego Unia Demokratyczna[172], a od kwietnia 1994 nowo powstałego Klubu Parlamentarnego Unii Wolności. Pracował w Komisji Polityki Społecznej (jako zastępca przewodniczącego) i oraz w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych[173]. Uczestniczył w przygotowaniach do zjednoczenia UD i KLD jako członek wspólnej komisji programowej tych partii[174]. Na zjeździe zjednoczeniowym w kwietniu 1994 został członkiem rady krajowej nowo powołanej Unii Wolności, uzyskując 450 głosów[175]; wszedł także w skład prezydium partii[176].

Odsłonięcie muralu poświęconego Janowi Lityńskiemu 26 września 2021. Przemawia prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski
Tablica pamiątkowa przy wejściu do Schroniska na Paluchu im. Jana Lityńskiego w Warszawie

W wyborach w 1997 z powodzeniem ubiegał się o reelekcję z okręgu wałbrzyskiego. Kandydował z 2. miejsca okręgowej listy UW (za Krzysztofem Budnikiem), otrzymując 7942 głosy (3,3% głosów; partia dostała 11,7% poparcia w tym okręgu)[177][178]. Z ramienia UW należał do negocjatorów w rozmowach z Akcją Wyborczą Solidarność, które zakończyły się utworzeniem koalicyjnego rządu Jerzego Buzka[179]. W latach 1997–2001 był przewodniczącym Komisji Polityki Społecznej, w latach 1999–2001 członkiem, w III kadencji pełnił też funkcję rotacyjnego przewodniczącego Komisji do Spraw Służb Specjalnych[1][177]. Z ramienia UW prowadził także rozmowy z AWS w przedmiocie nowego kandydata na premiera po tym, jak ministrowie z jego partii podali się do dymisji w maju 2000[180]. Przed wyborami prezydenckimi w 2000 opowiadał się przeciwko poparciu przez UW kandydatury Andrzeja Olechowskiego[181], uważając, że partia powinna wystawić własnego kandydata w osobie Władysława Frasyniuka[182]. Do 2001 wchodził w skład zarządu Unii Wolności[1].

W wyborach w 2001 bez powodzenia ubiegał się o poselską reelekcję w nowo utworzonym okręgu nr 2 (Wałbrzych)[183]. Od 2005 działał w powstałej z przekształcenia UW Partii Demokratycznej – demokraci.pl, do 2009 był członkiem rady krajowej tego ugrupowania[69]. Bezskutecznie kandydował do Sejmu z listy PD w wyborach parlamentarnych w 2005 w okręgu warszawskim[184] oraz z listy koalicji Lewica i Demokraci w przedterminowych wyborach parlamentarnych w 2007 w okręgu wałbrzyskim[185]. Przed tymi ostatnimi wyborami jego kandydatura spotkała się ze sprzeciwem części działaczy Sojuszu Lewicy Demokratycznej[186].

W latach 2008–2010 był doradcą do spraw społecznych w Polskich Liniach Lotniczych „LOT”, pracował także jako mediator przy rozwiązywaniu sporów[187]. Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przedterminowymi wyborami prezydenckimi w 2010[188]. 12 października 2010 został doradcą prezydenta do spraw kontaktów z partiami i środowiskami politycznymi. Pełnił tę funkcję do 5 sierpnia 2015[189].

Publikował w prasie polskiej i zagranicznej, m.in. w „Gazecie Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Der Spiegel”, „Libération”, „The New Yorker” i innych.

Zmarł 21 lutego 2021 w Pułtusku[3]; utonął w rzece Narew, ratując swojego psa[3][190]. Jego ciało odnaleziono 27 lutego po kilkudniowej akcji poszukiwawczej[191]. 10 marca 2021, po mszy w kościele św. Brata Alberta i św. Andrzeja Apostoła, został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[192] (kw. A2/Al. Zasłużonych/3).

Życie prywatne

Jego pierwszą żoną była Anna Dodziuk[193], z którą miał córkę Barbarę, poetkę i aktorkę[194] z zespołem Downa[195][196] (1972–2023[197][198]). Następnie ożenił się z psycholog Krystyną Zegarską[199]. Jego trzecią żoną została Elżbieta Bogucka[200].

Regularnie używał roweru jako podstawowego środka transportu (także w okresie sprawowania mandatu poselskiego)[201]. Był miłośnikiem zwierząt[202], interesował się w szczególności muzyką rockową[203][204].

Odznaczenia i upamiętnienie

Odznaczenia

Został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim (2006)[205] oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2008) Orderu Odrodzenia Polski[206]. W 2015 prezydent Bronisław Komorowski nadał mu Krzyż Wolności i Solidarności[207].

Upamiętnienie

Został bohaterem wystawy stałej w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku[208]. Wkrótce po jego śmierci Fundacja Azylu pod Psim Aniołem zorganizowała akcję Być jak Janek Lityński propagującą wspieranie zwierząt przebywających w schroniskach, jak czynił to zmarły polityk[202].

W 2021 na ścianie domu przy ulicy Ogrodowej 67 w Warszawie odsłonięto mural autorstwa Brunona Neuhamera poświęcony Janowi Lityńskiemu[209]. W 2023 imieniem Jana Lityńskiego nazwano stołeczne schronisko dla zwierząt[210], w którym również odsłonięto upamiętniającą go tablicę[211].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Andrzej Friszke: Jan Lityński. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 2. Warszawa: Ośrodek Karta, 2002, s. 206–209.
  2. ↑ Jan Lityński. rejestry-notarialne.pl. [dostęp 2023-04-23].
  3. ↑ a b c Jan Lityński nie żyje. onet.pl, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-02-22].
  4. ↑ a b c Jan Lityński. dzieje.pl, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-02-22].
  5. ↑ a b c d e Nasi w Sejmie i w Senacie. Posłowie i senatorowie wybrani z listy Solidarności. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1990, s. 87.
  6. ↑ Regina Lityńska. wyborcza.pl, 9 października 2013. [dostęp 2021-02-24].
  7. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 38.
  8. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 378.
  9. ↑ Niezależny prezes Kaczyńskich. „Gazeta Wyborcza”, 2 kwietnia 2007. 
  10. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 371.
  11. ↑ Znani absolwenci szkoły. liceumgottwalda.pl.tl. [dostęp 2023-10-10].
  12. ↑ a b Friszke 2010 ↓, s. 404.
  13. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 429.
  14. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 437–438, 448.
  15. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 441.
  16. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 443.
  17. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 467.
  18. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 85.
  19. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 521.
  20. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 179–180.
  21. ↑ a b Friszke 2010 ↓, s. 529.
  22. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 532, 567.
  23. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 523.
  24. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 542.
  25. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 555, 558–559.
  26. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 225–227.
  27. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 566.
  28. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 234.
  29. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 567.
  30. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 580.
  31. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 529.
  32. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 583.
  33. ↑ Eisler 2006 ↓, s. 279.
  34. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 578.
  35. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 620.
  36. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 659.
  37. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 761.
  38. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 762.
  39. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 771.
  40. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 772.
  41. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 872.
  42. ↑ Friszke 2010 ↓, s. 880.
  43. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 31.
  44. ↑ Zmarł Jan Lityński. Muzeum Historii Polski, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-02-28].
  45. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 35–36.
  46. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 31.
  47. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 46.
  48. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 36.
  49. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 65.
  50. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 47.
  51. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 81.
  52. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 38.
  53. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 68.
  54. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 94.
  55. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 103–104.
  56. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 95.
  57. ↑ a b Friszke 2011 ↓, s. 106.
  58. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 101–103.
  59. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 148.
  60. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 110.
  61. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 84, 153.
  62. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 150.
  63. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 285.
  64. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 123.
  65. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 143.
  66. ↑ Dokumenty Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”. Andrzej Jastrzębski (wstęp i opracowanie). Warszawa-Londyn: PWN i Aneks, 1994, s. 77.
  67. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 199.
  68. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 144.
  69. ↑ a b c d e Mirosława Łątkowska, Adam Borowski: Jan Lityński. W: Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989. T. 1. Warszawa: Stowarzyszenie Pokolenie, Oficyna Wydawnicza Volumen i Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 252–253.
  70. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 221–222.
  71. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 243.
  72. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 257.
  73. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 264.
  74. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 282.
  75. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 259.
  76. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 273.
  77. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 292.
  78. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 289.
  79. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 290.
  80. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 295.
  81. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 339.
  82. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 344.
  83. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 503–504.
  84. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 403–404.
  85. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 274.
  86. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 277.
  87. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 303.
  88. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 353.
  89. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 409.
  90. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 312.
  91. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 356–358.
  92. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 429.
  93. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 394.
  94. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 462.
  95. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 412.
  96. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 469.
  97. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 456.
  98. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 557.
  99. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 450.
  100. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 567.
  101. ↑ Skórzyński 2012 ↓, s. 452.
  102. ↑ Friszke 2011 ↓, s. 575.
  103. ↑ Grzegorz Waligóra: Jerzy Jacek Pilchowski. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 2. Warszawa: Ośrodek Karta, 2002, s. 253.
  104. ↑ Łukasz Kamiński: NSZZ „Solidarność” Region Dolny Śląsk. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 6. Polska południowa. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 329, 336, 340.
  105. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 259.
  106. ↑ Ewa Zając: NSZZ „Solidarność” Region Małopolska. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 6. Polska południowa. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 24.
  107. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 521.
  108. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 524.
  109. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 612.
  110. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 572.
  111. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 591.
  112. ↑ Friszke 2014 ↓, s. 808–811.
  113. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 200.
  114. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 295.
  115. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 357.
  116. ↑ Friszke 2017 ↓, s. 390.
  117. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 294.
  118. ↑ Andrzej Friszke: Regionalny Komitet Wykonawczy Mazowsze. Powstanie, struktura, działalność (1981–1986). W: Solidarność podziemna 1981–1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Stowarzyszenie Archiwum Solidarności, 2006, s. 433.
  119. ↑ Andrzej Friszke: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” (1981–1987). W: Solidarność podziemna 1981–1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Stowarzyszenie Archiwum Solidarności, 2006, s. 55, 120, 158, 172.
  120. ↑ Andrzej Friszke: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” (1981–1987). W: Solidarność podziemna 1981–1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Stowarzyszenie Archiwum Solidarności, 2006, s. 147–148, 150.
  121. ↑ a b Skórzyński 2009 ↓, s. 53.
  122. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 342.
  123. ↑ Andrzej Friszke: Regionalny Komitet Wykonawczy Mazowsze. Powstanie, struktura, działalność (1981–1986). W: Solidarność podziemna 1981–1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN i Stowarzyszenie Archiwum Solidarności, 2006, s. 484.
  124. ↑ Skórzyński 2009 ↓, s. 85.
  125. ↑ Skórzyński 2009 ↓, s. 89.
  126. ↑ Andrzej Friszke: Komitet Obywatelski. Geneza i historia. W: Komitet Obywatelski przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie. Stenogramy posiedzeń 1987–1989. Warszawa: Rosner&Wspólnicy, 2006, s. 26.
  127. ↑ Skórzyński 2009 ↓, s. 96.
  128. ↑ Paweł Kowal: Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986–1989. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Instytut Pamięci Narodowej i Wydawnictwo Trio, 2012, s. 158.
  129. ↑ Skórzyński 2009 ↓, s. 123, 131.
  130. ↑ Tomasz Kurpierz, Jarosław Neja: NSZZ „Solidarność” Region Śląsko-Dąbrowski. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 6. Polska południowa. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 296.
  131. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 359.
  132. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 358.
  133. ↑ Skórzyński 2009 ↓, s. 318.
  134. ↑ Włodzimierz Domagalski: NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze. W: NSZZ „Solidarność” 1980–1989. Tom 5. Polska środkowo-wschodnia. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2010, s. 357.
  135. ↑ Chimiak 2010 ↓, s. 33.
  136. ↑ Słodkowska 2014 ↓, s. 47.
  137. ↑ Słodkowska 2014 ↓, s. 92.
  138. ↑ Antoni Dudek: Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990. Kraków: Znak Horyzont, 2014, s. 68, 204.
  139. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 1989 r. o wynikach głosowania i wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 4 czerwca 1989 r. (M.P. z 1989 r. nr 21, poz. 149).
  140. ↑ a b Strona sejmowa posła X kadencji. [dostęp 2021-03-01].
  141. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 117–118.
  142. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 83.
  143. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 70.
  144. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 96.
  145. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 99.
  146. ↑ Chimiak 2010 ↓, s. 80.
  147. ↑ Chimiak 2010 ↓, s. 97.
  148. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 125.
  149. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 115.
  150. ↑ Angonita Rupšytė: Sausio 17 d. (ketvirtadienis). lrs.lt. [dostęp 2021-03-10]. (lit.).
  151. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 140, 148, 150.
  152. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 185.
  153. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 195.
  154. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 196.
  155. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 509.
  156. ↑ a b Strona sejmowa posła I kadencji. [dostęp 2021-03-01].
  157. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 31 października 1991 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzonych w dniu 27 października 1991 r. (M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 288).
  158. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 199.
  159. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 74.
  160. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 225–226.
  161. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 241.
  162. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 306.
  163. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 310–311.
  164. ↑ a b Nyzio 2014 ↓, s. 345.
  165. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 347.
  166. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 350.
  167. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 363.
  168. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 366.
  169. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 544.
  170. ↑ Strona sejmowa posła II kadencji. [dostęp 2021-03-01].
  171. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 23 września 1993 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 19 września 1993 r. (M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 470).
  172. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 380.
  173. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 501.
  174. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 414.
  175. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 423.
  176. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 424.
  177. ↑ a b Strona sejmowa posła III kadencji. [dostęp 2015-08-05].
  178. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25 września 1997 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 21 września 1997 r. (M.P. z 1997 r. nr 64, poz. 620).
  179. ↑ Dudek 2007 ↓, s. 354.
  180. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 227.
  181. ↑ Dudek 2007 ↓, s. 392.
  182. ↑ Wincławska 2010 ↓, s. 178.
  183. ↑ Wybory parlamentarne 2001. pkw.gov.pl. [dostęp 2021-03-01].
  184. ↑ Wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzone na dzień 25 września 2005. pkw.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  185. ↑ Wybory do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej zarządzone na dzień 21 października 2007. pkw.gov.pl. [dostęp 2021-02-28].
  186. ↑ Nyzio 2014 ↓, s. 446.
  187. ↑ Płetowonurkowie znaleźli ciało Jana Lityńskiego. rp.pl, 27 lutego 2021. [dostęp 2021-02-27].
  188. ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2015-08-05].
  189. ↑ Prezydent odwołał ministrów w KPRP i doradców. prezydent.pl, 5 sierpnia 2015. [dostęp 2015-08-05].
  190. ↑ Piotr Szostak: Jan Lityński nie żyje, działacz „Solidarności” i polityk. wyborcza.pl, 21 lutego 2021. [dostęp 2021-02-21].
  191. ↑ Anna Kozińska: Jan Lityński nie żyje. Odnaleziono ciało. wp.pl, 27 lutego 2021. [dostęp 2021-02-27].
  192. ↑ Jan Lityński spoczął na Powązkach Wojskowych. Pożegnali go rodzina, przyjaciele i politycy. onet.pl, 10 marca 2021. [dostęp 2021-03-10].
  193. ↑ Grażyna Jaworska: Anna Dodziuk. W: Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–1989. T. 3. Warszawa: Ośrodek Karta, 2006, s. 71.
  194. ↑ Barbara Lityńska. teatr21.pl. [dostęp 2021-04-12].
  195. ↑ Jan Lityński. wyborcza.pl, 26 lutego 2021. [dostęp 2021-03-06].
  196. ↑ Miłość pomimo zespołu Downa. polskieradio.pl, 22 października 2010. [dostęp 2021-03-14].
  197. ↑ Barbara Lityńska w bazie filmpolski.pl. [dostęp 2023-03-14].
  198. ↑ Barbara Lityńska nie żyje. Aktorka i poetka zmarła po długiej chorobie. tvn24.pl, 14 marca 2023. [dostęp 2023-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-14)].
  199. ↑ Who is who w Polsce. Encyklopedia biograficzna z życiorysami znanych Polek i Polaków. Zug: Hübners blaues Who is Who, 2007.
  200. ↑ Nie żyje Jan Lityński. Jego żona: Janek nie wypłynął z przerębli ratując psa. dziennik.pl, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-02-24].
  201. ↑ Małgorzata Subotić: „Rowerowa” rozmowa z Janem Lityńskim. rowery.zbooy.pl, 7 stycznia 2000. [dostęp 2021-02-23].
  202. ↑ a b Żona Lityńskiego wydała zgodę. „Wiemy, że byłby szczęśliwy”. o2.pl, 26 lutego 2021. [dostęp 2021-03-01].
  203. ↑ Edyta Sokołowska: Jan Lityński nie żyje. Nieznana historia jednego zdjęcia. Łzy stają w oczach. o2.pl, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-03-01].
  204. ↑ Robert Kowalski: Czego słuchał Janek Lityński? Nieznana twarz opozycjonisty, polityka. oko.press, 22 lutego 2021. [dostęp 2021-03-01].
  205. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 września 2006 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2006 r. nr 84, poz. 848).
  206. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 kwietnia 2008 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2008 r. nr 94, poz. 808).
  207. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 lipca 2015 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2015 r. poz. 886).
  208. ↑ Zmarł Jan Lityński. Prezydent Gdańska i dyrektor ECS: – Służył ideałom Solidarności. gdansk.pl, 21 lutego 2021. [dostęp 2021-03-01].
  209. ↑ Klaudia Sadurska: Jan Lityński ma swój mural na Woli. Na uroczystości odsłonięcia mnóstwo ludzi z psami. wyborcza.pl, 26 września 2021. [dostęp 2021-09-26].
  210. ↑ Uchwała nr LXXI/2357/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 13 października 2022 r. w sprawie zmiany nazwy i statutu jednostki budżetowej m.st. Warszawy pod nazwą Schronisko dla Bezdomnych Zwierząt. Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 10922, 25 października 2022. [dostęp 2025-05-17].
  211. ↑ Tomasz Urzykowski. Jan Lityński patronem Schroniska na Paluchu. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 10 maja 2023. 

Bibliografia

  • Katarzyna Chimiak: ROAD. Polityka czasu przełomu. Ruch Obywatelski – Akcja Demokratyczna 1990–1991. Płock: Fundacja Lorga, 2010. ISBN 978-83-923554-2-7.
  • Antoni Dudek: Historia polityczna Polski. 1989–2005. Kraków: Wydawnictwo Arcana, 2007. ISBN 83-89243-29-6.
  • Jerzy Eisler: Polski rok 1968. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2006. ISBN 83-60464-02-2.
  • Andrzej Friszke: Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2010. ISBN 978-83-240-1305-0.
  • Andrzej Friszke: Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza Solidarności. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” i ISP PAN, 2011. ISBN 978-83-240-1813-0.
  • Andrzej Friszke: Rewolucja Solidarności 1980–1981. Kraków: Znak Horyzont, ISP PAN i Europejskie Centrum Solidarności, 2014. ISBN 978-83-240-3001-9.
  • Andrzej Friszke: Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność”. Kraków: Znak Horyzont, ISP PAN i Europejskie Centrum Solidarności, 2017. ISBN 978-83-240-4251-7.
  • Arkadiusz Nyzio: Rządzić znaczy służyć? Historia Unii Demokratycznej (1991–1994). Warszawa: PiT, 2014. ISBN 978-83-86219-72-8.
  • Jan Skórzyński: Rewolucja Okrągłego Stołu. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2009. ISBN 978-83-240-1169-8.
  • Jan Skórzyński: Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników. Warszawa: Świat Książki, 2012. ISBN 978-83-7799-356-9.
  • Inka Słodkowska: Komitety Obywatelskie 1989–1992. Rdzeń polskiej transformacji. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 2014. ISBN 978-83-64091-26-1.
  • Maria Wincławska: Unia Wolności. Partia polityczna w okresie transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2010. ISBN 978-83-7383-437-8.

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Lity%C5%84ski