Języki torricelli

Obszar	Papua-Nowa Gwinea (Góry Torricelliego)
Kody rodziny językowej
Glottolog	nucl1708
Występowanie
Lokalizacja geograficzna języków torricelli (klasyfikacja – Foley 2018)
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.

Języki torricelli – rodzina ponad pięćdziesięciu języków papuaskich z rejonu Gór Torricelliego w północno-zachodniej Papui-Nowej Gwinei.

W większości są bardzo słabo poznane (z wyjątkiem języków arapeskich)^[1]. C.L. Voorhoeve (1987) postuluje, że są spokrewnione z językami zachodniopapuaskimi, z którymi dzielą wiele cech typologii^[2], ale G. Reesink (1996) wstępnie odrzuca tę hipotezę, gdyż nie potwierdzają tego żadne dane leksykalne^[3].

Występuje w nich szyk zdania SVO (rzadki w językach papuaskich)^[1][4]. Szyk SOV również jest spotykany^[5][6]. Charakterystyczną cechą rodziny są złożone systemy klas rzeczowników^[1][7]. Rzeczowniki mają nieregularne formy liczby mnogiej^[8]. Język monumbo (mambuwan) – stosunkowo dobrze opisany przez misjonarzy – wyróżnia się bogatą morfologią^[9].

Obecność szyku SVO – w przypadku języków papuaskich – bywa tłumaczona kontaktem z językami austronezyjskimi, przy czym nie odnotowano, żeby języki torricelli znalazły się pod znaczącym wpływem tej rodziny. M. Donohue (2005) sugeruje, że cecha ta należy do pierwotnego profilu języków torricelli^[10].

• rodzina – torricelli
  • gałąź – Języki kombo-arapeskie
    • podgałąź – Języki arapeskie (abu-arapeski, arapeski górski, arapeski południowy, arapeski bumbita)
    • podgałąź – Języki kombio (aruek, eitiep, kombio, torricelli, wam, yambes)
  • gałąź – Języki maimai
    • podgałąź – Języki beli (beli)
    • podgałąź – Języki laeko-libuat (laeko-libuat)
    • podgałąź – Języki maimai właściwe (heyo, siliput, yahang)
    • podgałąź – Języki wiaki (minidien)
  • gałąź – Języki marienberskie (buna, bungain, elepi, juwal, kamasau, urimo, wiarumus)
  • gałąź – Języki monumbo (lilau, monumbo)
  • gałąź – Języki urim (urim)
  • gałąź – Języki wapei-palei
    • podgałąź – Języki palei (agi, amol, aruop, bragat, nabi, wanap, makrojęzyk aiku (ambrak, yangum dey, yangum gel, yangum mon))
    • podgałąź – Języki urat (urat)
    • podgałąź – Języki wapei (au, dia, elkei, gnau, ningil, olo, sinagen, valman, yapunda, yau, yil, yis)
  • gałąź – Języki wapei zachodnie (języki one, seta, seti)
    • podgałąź – Języki one (one inebu, one kabore, one kwamtim, one molmo, one północny, one południowy)

• MarkM. Donohue MarkM., Word Order in New Guinea: Dispelling a Myth, „Oceanic Linguistics”, 44 (2), 2005, s. 527–536, DOI: 10.1353/ol.2005.0033, ISSN 1527-9421, OCLC 5546555704, JSTOR: 3623352  (ang.).
• William A.W.A. Foley William A.W.A., The Languages of the Sepik-Ramu Basin and Environs, [w:] BillB. Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018a (The World of Linguistics 4), s. 197–432, DOI: 10.1515/9783110295252-003, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153  (ang.).
• William A.W.A. Foley William A.W.A., The morphosyntactic typology of Papuan languages, [w:] BillB. Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018b (The World of Linguistics 4), s. 895–937, DOI: 10.1515/9783110295252-008, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153  (ang.).
• Ger P.G.P. Reesink Ger P.G.P., Morpho-syntactic features of the Bird’s Head languages, [w:] Ger P.G.P. Reesink (red.), Studies in Irian Languages, Part 1, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri NUSA, Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya, 1996 (NUSA 40), s. 1–20, OCLC 770724747 [dostęp 2023-02-17]  (ang.).
• AntoinetteA. Schapper AntoinetteA., Linguistic Melanesia, [w:] YaronY. Matras, EvangeliaE. Adamou (red.), The Routledge Handbook of Language Contact, Abingdon–New York: Routledge, 2021 (Routledge Handbooks in Linguistics), s. 480–502, DOI: 10.4324/9781351109154, ISBN 978-1-351-10915-4, OCLC 1137737390  (ang.).
• Clemens L.C.L. Voorhoeve Clemens L.C.L., Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns, [w:] Donald L.D.L. Laycock, WernerW. Winter (red.), A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987 (Pacific Linguistics C-100), s. 709–727, ISBN 0-85883-357-3, OCLC 17669962 [dostęp 2023-02-09]  (ang.).