Instrukcja blokowa – (instrukcja złożona) jako instrukcja strukturalna jest elementem składni języków programowania strukturalnego, wydzielona część kodu źródłowego programu komputerowego, stosowane np. do grupowania sekwencji instrukcji składowych (prostych lub złożonych), ujmując je w nawiasy zdaniowe.

Instrukcja blokowa wyróżniona jest przez odpowiednie symbole składniowe (nawiasy zdaniowe), np. w językach C, C++, Java symbolami takimi są nawiasy klamrowe { }, w Algolu i Pascalu słowa kluczowe begin end.

Instrukcja blokowa jest traktowana na takich samych zasadach jak pojedyncza instrukcja.

W różnych językach programowania istnieją dwa rodzaje instrukcji blokowej:

• instrukcja grupująca
• instrukcja blokowa.

Z tego typu instrukcją mamy do czynienia w językach takich jak

• Pascal

 begin
   instrukcje
 end;

• PL/1

 DO;
   instrukcje
 END;

Instrukcje te grupują fragment kodu, który może być traktowany jak jedna instrukcja (w odniesieniu do instrukcji strukturalnych: warunkowych, pętli czy wyboru). Tego typu instrukcja blokowa jest więc tylko swoistym „nawiasem”, nie ograniczającym zakresu deklaracji (np. zmiennych).

Ten rodzaj instrukcji jest rozszerzeniem w porównaniu do instrukcji grupującej. Instrukcja ta stanowi rzeczywisty blok z ograniczeniem zakresu zawartych w niej deklaracji (np. zmiennych).

• Algol

 begin
   deklaracje zmiennych lokalnych
   instrukcje
 end

• C

 {
   deklaracje zmiennych lokalnych
   instrukcje
 }

• PL/1

 BEGIN;
   deklaracje zmiennych lokalnych
   instrukcje
 END;

Różnicę między oboma rodzajami instrukcji blokowej widać najlepiej na przykładzie języka PL/1, w którym występują obie instrukcje, mając różne możliwości i zastosowanie.

Wiele języków strukturalnych nie zawiera instrukcji blokowej. Do tej grupy należą te języki programowania, w których każda instrukcja sterująca posiada własne słowo kluczowe zamykające instrukcję strukturalną, a także nie przewidziano możliwości deklarowania zmiennych lokalnych w bloku. Do takich języków należą między innymi: Basic, Comal, Visual Basic

Przykład Visual Basic:

 IF warunek THEN
   instrukcje
 END IF

Istnieje możliwość zastosowania instrukcji opuszczenia, aby wyjść z instrukcji blokowej:

 begin
   ...
   exit
   ...
 end

Postać instrukcji blokowej w języku Clipper:

 BEGIN SEQUENCE
   instrukcje
 [BREAK [wyrażenie]]
   instrukcje
 [RECOVER [USING parametr]]
   instrukcje
 END [SEQUENCE]

Rozszerzenie instrukcji blokowej w języku Clipper polega na wprowadzeniu możliwości kontroli wykonania zawartych w niej instrukcji i możliwości ich przerwania (np. w sytuacjach błędów), za pomocą instrukcji opuszczenia BREAK. Instrukcja ta ma rozszerzenie o możliwość podania wyrażenia, które zostanie podstawione pod parametr podany we frazie USING sekcji RECOVER, do której następuje przejście po napotkaniu instrukcji BREAK. Stosowanie instrukcji blokowej w tym języku jako nawiasu spinającego jest zbędne, gdyż składania każdej instrukcji strukturalnej definiuje słowo zamykające.

Język C/C++

   while(W) I1;  // wykonywana dopóki spełniony jest warunek W

   I2;  // wykona się raz - nie objęte pętlą

   while(W)
   {
       I1;      // wykonywane dopóki spełniony jest warunek W
       I2;
   }

Język Pascal

   if(W) then I1;
   I2;

   if(W) then
   begin
      I1;
      I2;
   end;

• Andrzej Marciniak, Borland Pascal 7.0, Wyd. Nakom, Poznań 1994 r., ISBN 83-85060-53-7, ISSN 0867-6011
• Michał Iglewski, Jan Madey, Stanisław Matwin, Pascal. Język wzorcowy – Pascal 360., Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1984, wydanie trzecie – zmienione, Seria: Biblioteka Inżynierii Oprogramowania, ISBN 83-204-0597-1
• Jan Bielecki, Turbo C z grafiką na IBM PC, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1990, Seria: Mikrokomputery, ISBN 83-204-1101-7
• Wojciech Rogowski, Arkadiusz Serodziński, Clipper 5.0, Wydawnictwo PLJ, Warszawa 1991, ISBN 83-85190-20-1
• Jan Bielecki, Rozszerzony PL/I i JCL w systemie OS/RIAD, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986, Seria: Biblioteka Informatyki, ISBN 83-01-06146-4
• Joanna Jonkisz, Jan Makuch, Stanisław Starzak, Programowanie w językach Algol 60 i Fortran 1900, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 1982, Skrypty dla szkół wyższych, Politechnika Łódzka, Ośrodek Elektronicznej Techniki Obliczeniowej
• Jan Małuszyński, Krzysztof Pisecki, Algol 68. Wprowadzenie do języka Algol 68, A. van Wijngaarden, B.J. Mailloux, J.E.L. Peck, C.H.A. Koster, M. Sintzoff, .H. Lindsey, L.G.L.T. Meertens, R.G. Fisker, w tłumaczeniu Jana Małuszyńskiego i Krzysztofa Piseckiego, Zmieniony raport o języku algorytmicznym Algol 68, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1980, Seria: Informatyka, ISBN 83-204-0161-5