Ignacy Tokarczuk

Abp Tokarczuk dekorowany przez Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego (3 maja 2006)
Deus Caritas Bóg jest Miłością
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1918 Łubianki Wyższe
Data i miejsce śmierci	29 grudnia 2012 Przemyśl
Biskup diecezjalny przemyski
Okres sprawowania	1966–1993 (od 1992 arcybiskup metropolita)
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	21 czerwca 1942
Nominacja biskupia	3 grudnia 1965
Sakra biskupia	6 lutego 1966
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ignacy Marcin Tokarczuk^[1] (ur. 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych, zm. 29 grudnia 2012 w Przemyślu) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor filozofii, biskup diecezjalny przemyski w latach 1966–1993 (od 1992 arcybiskup metropolita przemyski), arcybiskup ad personam w latach 1991–1992, od 1993 arcybiskup senior archidiecezji przemyskiej. Kawaler Orderu Orła Białego.

Urodził się 1 lutego 1918 w Łubiankach Wyższych^[2]. W latach 1931–1937 był uczniem Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu, gdzie w 1937 złożył egzamin dojrzałości. W 1937 rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza oraz formację kapłańską w Metropolitalnym Wyższym Seminarium Duchownym we Lwowie. Jesienią 1939, po zajęciu Lwowa przez Sowietów i zlikwidowaniu wydziału i seminarium, musiał przerwać studia^[1]. Do września 1940 ukrywał się w Łubiankach Wyższych przed przymusowym poborem do Armii Czerwonej^[3]. W latach 1940–1942 kontynuował konspiracyjne studia w seminarium lwowskim. Święceń prezbiteratu udzielił mu 21 czerwca 1942 w kościele pokarmelickim (kościele seminaryjnym) we Lwowie miejscowy biskup pomocniczy Eugeniusz Baziak. W latach 1946–1949 uzupełniał edukację w Studium Zagadnień Społeczno-Gospodarczych Wsi przy Wydziale Ekonomii i Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a w latach 1947–1950 studiował także na Wydziale Filozofii tej samej uczelni, uzyskując tamże w 1950 magisterium, a w 1951 doktorat na podstawie dysertacji Zależność rozwoju indywidualno-społecznego człowieka od dóbr materialnych w nauce św. Tomasza z Akwinu^[1].

Od sierpnia 1942 był wikariuszem parafii św. Stanisława Biskupa w Złotnikach^[1], gdzie angażował się w tajne nauczanie^[3]. W lutym 1944^[1] ostrzeżony o wydaniu na niego wyroku śmierci przez Ukraińską Powstańczą Armię zbiegł do Lwowa^[4]. W miejscowej parafii św. Marii Magdaleny pracował jako wikariusz^[4]. W listopadzie 1945 wydalony z miasta, przez Łańcut udał się do Katowic. Tam w grudniu 1945 objął wikariat przy będącej w budowie katedrze Chrystusa Króla^[1]. Po kilku miesiącach^[1], popadłszy w konflikt z lokalnymi działaczami Polskiej Partii Robotniczej, został skierowany na studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, dzięki czemu uniknął represji^[2]. W trakcie studiów w latach 1947–1950 świadczył posługę duszpasterską w Lęborku i organizował placówkę parafialną św. Michała Archanioła w Łebuni. W latach 1951–1952 pełnił funkcję kapelana studentek Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[1]. W 1952 wyjechał do Olsztyna^[5], rezygnując z pracy na KUL-u w proteście przeciwko wprowadzeniu na uniwersytet komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej^[2]. W diecezji warmińskiej pomagał w pracy duszpasterskiej w Orzechowie i w Pluskach^[5], w latach 1953–1956 był administratorem parafii św. Wawrzyńca w Gutkowie, od 1957 do 1959 prowadził duszpasterstwo akademickie dla studentów Wyższej Szkoły Rolniczej w Kortowie, a w 1959 objął stanowisko sędziego prosynodalnego w sądzie biskupim w Olsztynie^[1].

W 1947 został młodszym asystentem przy Seminarium Ekonomicznym, a w 1951 asystentem na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1951–1952 prowadził na KUL-u proseminarium, a w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie historię filozofii. Od 1952 do 1962 wykładał przedmioty filozoficzne i katolicką naukę społeczną w Wyższym Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie. W latach 1962–1965 był zatrudniony na stanowisku adiunkta na Sekcji Teologii Pastoralnej Wydziału Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1964 został członkiem Komisji ds. Studentów oraz drugim zastępcą dyrektora konwiktu księży-studentów w Lublinie^[1].

Biskupem został w wyniku niedopatrzenia władz PRL, które – mając możliwość zawetowania nieakceptowanego nominata – nie złożyły sprzeciwu w wyznaczonym terminie^[6][7]. 3 grudnia 1965 papież Paweł VI mianował go biskupem diecezjalnym diecezji przemyskiej^[2]. Diecezję objął kanonicznie 21 grudnia 1965^[1]. 6 lutego 1966 otrzymał święcenia biskupie i odbył ingres do bazyliki katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu^[1][8]. Głównym konsekratorem był kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, zaś współkonsekratorami biskupi pomocnicy przemyscy: Wojciech Tomaka i Stanisław Jakiel^[1]. Na zawołanie biskupie wybrał słowa „Deus Caritas” (Bóg jest Miłością)^[8].

Jako biskup diecezjalny polecił wybudować nowy gmach seminarium. Wprowadził reformę studiów teologicznych. Przyczynił się do reaktywowania w 1975 kapituł kolegiackich w Jarosławiu i Brzozowie^[5]. Pomimo braku zezwoleń władz komunistycznych na budowy kościołów^[9] i nakładania kar na budowlańców^[6] za jego rządów w diecezji przemyskiej wzniesiono 430 świątyń^[9]. Ustanowił 220 nowych parafii^[9], znacząco powiększył liczbę dekanatów, w 1978 podzielił diecezję na 10 archiprezbiteratów^[5]. Wspierał opozycję demokratyczną z Komitetu Obrony Robotników, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Lubelskiej i NSZZ „Solidarność”^[2]. Za swoją bezkompromisową postawę wobec PRL, w szczególności za wystąpienia przeciwko zakłamaniu systemu i ateizacji społeczeństwa, był inwigilowany i szykanowany przez władze i służbę bezpieczeństwa^[4][9]. Zyskał miano „biskupa niezłomnego”^[4]. 2 czerwca 1991, goszcząc papieża Jana Pawła II w Rzeszowie w czasie jego IV podróży apostolskiej do Polski, został wyniesiony do godności arcybiskupa ad personam, zaś 25 marca 1992 ustanowiony metropolitą nowo powstałej metropolii przemyskiej. Paliusz metropolitalny otrzymał 29 czerwca 1992 w bazylice św. Piotra w Rzymie^[1]. 17 kwietnia 1993 Jan Paweł II przyjął jego rezygnację z urzędu arcybiskupa metropolity przemyskiego^[5].

W ramach prac Episkopatu Polski był członkiem Rady Głównej (1967–1993), przewodniczącym Komisji „Iustitia et Pax” (1970–1972), należał do Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego (1967–1989)^[9] oraz Komisji ds. Budowy Kościołów^[10]. W 1967 prymas Stefan Wyszyński powołał go^[10] do Komisji Wspólnej Episkopatu Polski i Rządu PRL^[1]. Nominacja ta została oprotestowana przez stronę rządową i skutkowała wstrzymaniem prac komisji do 1980^[10]. W latach 1990–1991 był współprzewodniczącym Komisji Wspólnej Episkopatu Polski i Rządu RP^[1]. W 1987 brał udział w Synodzie Biskupów w Rzymie^[8].

Konsekrował biskupów pomocniczych przemyskich: Tadeusza Błaszkiewicza (1970), Stefana Moskwę (1984), Edwarda Białogłowskiego (1988) i Edwarda Frankowskiego (1989). Asystował podczas sakr biskupów: Bolesława Pylaka (1966), Jana Nowickiego (1968), Antoniego Adamiuka (1970), Mariana Rechowicza (1974), Józefa Życińskiego (1990), Jana Styrny (1991) i Wacława Świerzawskiego (1992)^[11].

Zmarł 29 grudnia 2012 w Przemyślu^[2]. 2 stycznia 2013 został pochowany w krypcie archikatedry przemyskiej^[12].

Stryj polityka Antoniego Tokarczuka^[13].

3 maja 2006 został odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego^[14]. W latach 2007–2009 był członkiem kapituły tego orderu^[15]. 13 marca 2018 prezydent RP Andrzej Duda odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności^[16].

Tytuł doktora honoris causa nadały mu Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie (1991)^[10] oraz Uniwersytet Rzeszowski (2009)^[17]. W 2006 miało miejsce uroczyste odnowienie jego doktoratu na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim^[18].

Nadano mu honorowe obywatelstwo: Przemyśla (1993)^[19], Rzeszowa (1994)^[20], Stalowej Woli (1994)^[21], Jarosławia (1995)^[22], Jasła (1998)^[23], gminy Dydnia (1999)^[24] i Łańcuta (2006)^[25].

Otrzymał Krzyż Obrońcy Lwowa (1981), Honorową Odznakę Żołnierza AK Korpusu „Jodła” (1981), Krzyż Obrony Lwowa 1939–1944 (1987), Odznakę Obszaru Lwowskiego AK^[1], odznakę honorową „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”^[26]. Został wyróżniony Nagrodą Fundacji im. Janiny Ławruk za ratowanie cerkwi greckokatolickich (1979)^[10], medalem PTTK „za pomoc i współpracę” (1990)^[27], dwukrotnie Medalem im. Franciszka Kotuli – za wkład prac w ratowanie i rozwój zabytków kultury sakralnej Podkarpacia (1991)^[28] i za wsparcie dla twórców i badaczy kultury regionu rzeszowskiego (1994)^[10]. Ponadto uhonorowano go Nagrodą im. Włodzimierza Pietrzaka^[1], Nagrodą im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego (1996), medalem Polonia Mater Nostra Est (2003)^[10], nagrodą „Świadek Historii” (2012)^[29]. Przyznano mu honorowe członkostwo: NSZZ „Solidarność” (1995)^[30], Związku Sybiraków^[31] i Towarzystwa Pomocy im. Brata Alberta^[1]. Otrzymał tytuł Małopolanina Roku 1997^[1].

W 2006 otwarto w Sandomierzu Centrum Badań nad Myślą i Dziełem abp. Tokarczuka^[32]. W 2008 jego imię nadano Technikum nr 8 w Przemyślu^[33], a w 2010 Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Końskiem (gmina Dydnia)^[34]. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował o ustanowieniu roku 2018 Rokiem Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka^[35].

• Ignacy Tokarczuk na stronie Konferencji Episkopatu Polski (arch.). [dostęp 2016-11-11].
• Ignacy Tokarczuk [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-02-12]  (ang.).