Hipoteza geometryzacyjna Thurstona – hipoteza topologiczna, wysunięta przez amerykańskiego matematyka Williama Thurstona^[1]. Hipoteza została potwierdzona w 2006 przez rosyjskiego matematyka Grigorija Perelmana^[2].

W 1904 Henri Poincaré wysnuł przypuszczenie, że jeśli na zwartej rozmaitości trójwymiarowej (bez brzegu) każda krzywa zamknięta może zostać w sposób ciągły zdeformowana do punktu, to jest homeomorficzna ze sferą Przypuszczenie to jest znane jako hipoteza Poincarégo i przez prawie sto lat nie udawało się jej dowieść ani obalić. Była jednym z problemów milenijnych, ogłoszonych w 2000 roku przez Instytut Matematyczny Claya (za rozwiązanie każdego z nich wyznaczono milion dolarów nagrody).

Pod koniec lat 70. XX wieku Thurston wysunął hipotezę, że każdą rozmaitość trójwymiarową można rozciąć (dwuwymiarowymi cięciami wzdłuż sfer lub torusów) na skończoną liczbę części, z których każdą można wyposażyć w jedną z modelowych geometrii. W wymiarze 2 przykładami takich operacji mogą być zwykła płaszczyzna, sfera czy płaszczyzna Łobaczewskiego. Thurston wykazał, że w wymiarze 3 takich modelowych geometrii jest dokładnie osiem, a hipoteza Poincarégo jest szczególnym przypadkiem jego hipotezy (nazwanej geometryzacyjną)^[3]. Za postawienie tej hipotezy i próby jej udowodnienia Thurston otrzymał Medal Fieldsa na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Warszawie w 1983 roku^[1].

Hipotezę geometryzacyjną można sformułować na dwa równorzędne sposoby^[2]:

• topologiczny

• geometryczny

11 listopada 2002 Perelman, który rozważał wariant geometryczny hipotezy^[2], opublikował w serwisie arXiv 40-stronicową pracę „Formuła entropii dla potoku Ricciego i jej zastosowania geometryczne”, której czwartą stronę kończyło zdanie: „Wreszcie, w rozdziale 13, podajemy krótki szkic dowodu hipotezy geometryzacyjnej.”. 10 marca 2003 udostępnił drugą pracę „Potok Ricciego z chirurgią na rozmaitościach trójwymiarowych”, w której ów szkic dowodu został opisany znacznie dokładniej^[3]. Jego prace zostały zweryfikowane w 2006 roku. Magazyn Science przyznał ostatecznemu rozstrzygnięciu hipotezy miano naukowego wydarzenia roku 2006^[4][5], a na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w 2006 w Madrycie, Perelman został jednym z laureatów Medalu Fieldsa^[6][a].

Ponieważ udowodnienie hipotezy geometryzacyjnej automatycznie potwierdziło przypadek szczególny, jakim była hipoteza Poincarégo, to w 2010 Instytut Matematyczny Claya przyznał Perelmanowi nagrodę 1 mln USD za rozwiązanie problemu millenijnego. Perelman nie przyjął żadnej z obu nagród^[6][8].