Hadle Szklarskie
| wieś | |
 Kościół parafialny (dawna cerkiew greckokatolicka) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
511[2] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-231[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RPZ |
| SIMC |
0603780[4] |
Położenie na mapie gminy Jawornik Polski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przeworskiego  | |
 49°54′32″N 22°17′25″E/49,908889 22,290278[1]
| |
Hadle Szklarskie – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Jawornik Polski[4]. Leży nad rzeką Mleczką.
Nazwa
Pierwszy człon nazwy miejscowości ma w dopełniaczu formę: „Hadel”, na wzór odmiany krople – kropel[5].
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0603796 | Górni Koniec | część wsi |
| 0603804 | Jamrozy | część wsi |
| 0603810 | Kociuba | część wsi |
| 0603833 | Łęgi | osada |
| 0603827 | Pastwiska | część wsi |
Historia
Wieś została założona w roku 1377 na prawie wołoskim (jako pierwsza w Polsce) przez bojara ruskiego Ładomira Wołoszyna na mocy przywileju udzielonego mu przez Władysława Opolczyka, ówczesnego starostę generalnego ziem ruskich. Z dokumentu spadkowego zawartego w 1450 r. pomiędzy Janem Pileckim a Wacławem, księciem opolskim, gdzie wymienione są wsie z klucza łańcucko-kańczudzkiego: Hadle, Kraczkowa (Neudorf), Krzemyenycza, Wissoka, Halwygowa (Albigowa), Markowola (Markowa), Sanyna (Schonerwalt, Sonina), Kossina, Rogoszno, Głuchow, Jordanowa Wola, Syetesza (Sietesz), Gacz (Gać), Ostrów, Malawa, Hanczlowa (Henselshof, Handzlówka), Soleczska (Siedleczka), Hussów, Wolycza, Schwyathoslaffkowwa Wola[7].
W skład klucza dóbr, które posiadał Marcin Stadnicki w II poł. XVI w., wchodził między innymi Jawornik Polski z wsiami: Kosztowa, Huta Kosztowska, Laskówka i Hadle.
8 września 1904 roku otwarto przechodzącą przez wieś kolej wąskotorową Przeworsk – Dynów wraz z przystankiem o nazwie takiej samej jak nazwa wsi[8].
W nocy 4/5 grudnia 1942 roku okupanci niemieccy zamordowali w Hadlach Szklarskich trzech braci Deców (Bronisława, Stanisława, Tadeusza), którzy udzielali pomocy żydowskim uciekinierom[9].
Do 1946 roku wieś była zamieszkana w większości przez obywateli polskich, narodowości ukraińskiej, którzy w 1946 roku zostali przymusowo wysiedleni do ZSRR.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Hadle Szklarskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[10] na listę zabytków wpisane są:
- cerkiew greckokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego, zbudowana w 1792, odnowiona w 1911, obecnie kościół rzymskokatolicki parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP, nr rej.: A-89 z 21.05.2004. Parafię rzymskokatolicką pw. Niepokalanego Serca NMP erygowano w 1946 r. Należy do dekanatu Kańczuga[11].
- cmentarz cerkiewny, j.w.
- zespół dworski (XIX/XX w.), nr rej.: A-169 z 4.12.1986, składający się z dworu, parku, kuźni, stajni i oranżerii. Położony na wzniesieniu park krajobrazowy wzbogacony stawami otacza dobrze utrzymany dwór, pełniący obecnie funkcję ośrodka wypoczynkowego.
- drewniany dworzec kolejki wąskotorowej z 1944 roku[8]
Wnętrze kościoła
Cmentarz
Dwór
Park
Kuźnia
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 40554
- ↑ Wieś Hadle Szklarskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 348 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Władysław Makarski: Nazwy miejscowe kilku wsi z Pogórza Dynowskiego. s. 152. [dostęp 2021-10-14]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwów tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie wydane staraniem Galicyjskiego Wydziału Krajowego, 1888 rok, Tom 13, Termini terrestres Przeworscenses 1450.
- ↑ a b Andrzej Bożek, Bogdan Pokropiński (red.), Kolej wąskotorowa Przeworsk - Dynów, 1. wydanie, Poznań: Kolpress, 2018, s. 116, ISBN 978-83-943075-4-7, OCLC 1066082240 [dostęp 2024-06-10].
- ↑ Aleksandra Namysło, Grzegorz Berendt (red.): Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej i Instytut Studiów Strategicznych, 2014, s. 412–413. ISBN 978-83-7629-669-2.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 22 [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Dekanat na stronie archidiecezji.
Linki zewnętrzne
- Hadle (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 6.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Części miasta |
|
| Części wsi |
|
| Osada wsi |
|
| Przysiółki wsi |
|
