Grzegorz Ryś
| Kardynał prezbiter | |||
 Grzegorz Ryś (2024) | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
9 lutego 1964 | ||
| Arcybiskup metropolita łódzki | |||
| Okres sprawowania |
od 2017 | ||
| Biskup pomocniczy krakowski | |||
| Okres sprawowania |
2011–2017 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Prezbiterat |
22 maja 1988 | ||
| Nominacja biskupia |
16 lipca 2011 | ||
| Sakra biskupia |
28 września 2011 | ||
| Kreacja kardynalska |
30 września 2023 | ||
| Kościół tytularny | |||
| Odznaczenia | |||
| |||
| Data konsekracji |
28 września 2011 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Kraków | ||||||
| Miejsce | |||||||
| Konsekrator | |||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||
| |||||||
| |||||||
Grzegorz Wojciech Ryś[1] (ur. 9 lutego 1964 w Krakowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor habilitowany nauk humanistycznych specjalizujący się w historii Kościoła, rektor Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 2007–2011, biskup pomocniczy krakowski w latach 2011–2017, arcybiskup metropolita łódzki od 2017, administrator apostolski diecezji kaliskiej w latach 2020–2021, kardynał prezbiter od 2023.
Życiorys
Młodość i wykształcenie
Urodził się 9 lutego 1964 w Krakowie[2]. Ochrzczony został w tamtejszej bazylice Mariackiej przez księdza Ferdynanda Machaya[3]. Ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie[4].
W latach 1982–1988 studiował na Wydziale Teologicznym oraz na Wydziale Historii Kościoła Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, a także w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2]. Święceń prezbiteratu udzielił mu 22 maja 1988 w katedrze na Wawelu kardynał Franciszek Macharski[2], arcybiskup metropolita krakowski[5]. W 1994 na podstawie dysertacji Średniowieczna pobożność ludowa na ziemiach polskich. Próba typologii uzyskał doktorat z nauk teologicznych, a w 2000 na podstawie rozprawy Jan Hus wobec kryzysu Kościoła doby Wielkiej Schizmy uzyskał habilitację z nauk humanistycznych w zakresie historii[6].
Prezbiter
W latach 1988–1989[7] pracował jako wikariusz w parafii Świętych Małgorzaty i Katarzyny w Kętach[8]. Od 2004 do 2007 pełnił funkcję dyrektora Archiwum Kapituły Metropolitalnej w Krakowie. Duszpastersko angażował się w działalność Ruchu Światło-Życie, Drogi Neokatechumenalnej, Chrześcijańskiego Braterstwa Osób Chorych i Niepełnosprawnych oraz wspólnoty namArka. Corocznie przez 25 lat uczestniczył w Pieszej Pielgrzymce Krakowskiej na Jasną Górę, będąc przewodnikiem grupy 6[9]. Był komentatorem pielgrzymek Jana Pawła II w Telewizji Polskiej i Polskim Radiu. Po jego śmierci współorganizował czuwania, a podczas procesu beatyfikacyjnego zasiadał w komisji historycznej działającej przy trybunale rogatoryjnym[10].
W 1995 został współpracownikiem „Tygodnika Powszechnego”, w którym w 2011 rozpoczął prowadzenie cotygodniowej rubryki poświęconej komentarzowi do Pisma św. („Okruchy słowa” następnie „Czytania”). Wszedł w skład redakcji miesięcznika „Znak”[9].
Działalność naukowo-dydaktyczna
Został kierownikiem Katedry Historii Kościoła w Średniowieczu[6][10] oraz Katedry Historii Starożytnej i Średniowiecznej w Instytucie Historii na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II (wcześniej Papieskiej Akademii Teologicznej)[6]. W latach 2007–2011 piastował urząd rektora Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej, ponadto w latach 2010–2011 był przewodniczącym Konferencji Rektorów Seminariów Duchownych w Polsce[2]. Był organizatorem działającego od 2014 w Krakowie Ogólnopolskiego Seminarium dla Starszych Kandydatów do Święceń[9].
Napisał ponad 40 publikacji naukowych i popularnych z zakresu historii, teologii i duchowości[9].
Biskup
16 lipca 2011 papież Benedykt XVI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej ze stolicą tytularną Arcavica[11][12]. Święcenia biskupie otrzymał wraz z Damianem Muskusem 28 września 2011 w katedrze na Wawelu[13]. Konsekratorem był kardynał Stanisław Dziwisz, arcybiskup metropolita krakowski, a współkonsekratorami kardynałowie Franciszek Macharski, arcybiskup senior krakowski, i Stanisław Ryłko, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich[5]. Jako zawołanie biskupie przyjął słowa „Virtus in infirmitate” (Moc w słabości)[14]. W archidiecezji krakowskiej objął urząd wikariusza generalnego[2].
14 września 2017 papież Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą łódzkim[15][16]. Ingres do bazyliki archikatedralnej św. Stanisława Kostki w Łodzi odbył 4 listopada 2017[17]. 29 czerwca 2018 na placu św. Piotra w Rzymie odebrał od papieża Franciszka paliusz[18], który uroczyście został mu nałożony 5 października 2018 w katedrze łódzkiej przez arcybiskupa Salvatore Pennacchia, nuncjusza apostolskiego w Polsce[19]. W latach 2018–2021 przeprowadził czwarty w historii archidiecezji synod, poświęcony młodzieży, rodzinie i parafii[9]. W 2019 wprowadził w archidiecezji diakonat stały[20], powołał Szkołę Katechistów[9], Międzynarodowe Diecezjalne Seminarium Misyjne dla nowej Ewangelizacji Redemptoris Mater[21] i przyjął w Łodzi przeniesione z Krakowa Ogólnopolskie Seminarium dla Starszych Kandydatów do Święceń[9].
25 czerwca 2020 papież Franciszek mianował go administratorem apostolskim sede plena diecezji kaliskiej[22][23]. Rządy w diecezji przejął 27 czerwca 2020[24]. 17 października 2020, po przyjęciu przez papieża Franciszka rezygnacji biskupa Edwarda Janiaka z funkcji biskupa diecezjalnego, został administratorem apostolskim sede vacante diecezji[25][26]. Funkcję tę pełnił do 11 lutego 2021, kiedy diecezję kanonicznie objął nowy biskup diecezjalny Damian Bryl[27].
9 lipca 2023 papież Franciszek zapowiedział włączenie go do Kolegium Kardynałów[28][29], a 30 września 2023 w trakcie konsystorza na placu Świętego Piotra[30] kreował go kardynałem prezbiterem, nadając mu jako kościół tytularny kościół Świętych Cyryla i Metodego[31][32]. 14 października 2023 odbył kardynalski ingres do katedry łódzkiej[33], a 22 listopada 2023 uroczyście objął swój kościół tytularny w Rzymie[34].
W ramach Konferencji Episkopatu Polski w latach 2011–2021 był przewodniczącym Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji[35][36], działającego przy Komisji Duszpasterstwa[35], a w 2022 objął funkcję przewodniczącego Rady ds. Dialogu Religijnego i Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem[37]. W latach 2017–2022 należał do Rady Stałej[38][37], ponownie dołączył do niej w 2023 z urzędu jako kardynał kierujący diecezją[39][40]. Ponadto wszedł w skład Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski w 2016 roku[41], Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego[42] i Rady ds. Rodziny[43]. 21 listopada 2020 papież Franciszek mianował go członkiem Kongregacji ds. Biskupów[44][45], a 4 października 2023 mianował go członkiem Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów oraz potwierdził jako członka Dykasterii ds. Biskupów[46]. W 2018 wziął udział w sesji Synodu Biskupów o młodzieży[47], a w 2023, z osobistej papieskiej nominacji, a nie jako członek polskiej delegacji[48][49], w pierwszym zgromadzeniu Synodu Biskupów o synodalności[50].
W 2024 konsekrował biskupów pomocniczych łódzkich Piotra Kleszcza i Zbigniewa Wołkowicza, a w 2023 był współkonsekratorem podczas sakry biskupa pomocniczego legnickiego Piotra Wawrzynka[5].
Kaznodzieja i rekolekcjonista, posługujący w archidiecezji łódzkiej (doroczne rekolekcje kapłańskie, rekolekcje wielkopostne dla młodzieży „Arena Młodych”, „Rekolekcje dla Łodzi”), jak i podczas cyklicznych wydarzeń ogólnopolskich (Lednica, Przystanek Jezus, rekolekcje Strefa Chwały Festiwal w Starym Sączu, spotkania Taizé, Chemin Neuf)[9]. Przygotował rozważania drogi krzyżowej odprawionej podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie w 2016[51]. Zaangażowany na rzecz ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego. Był pomysłodawcą zorganizowanego w 2011 spotkania chrześcijan, żydów i muzułmanów w intencji pokoju pod nazwą „Echo Asyżu w Krakowie”, a także serii spotkań „Dziedziniec Pogan” dotyczących dialogu między wierzącymi a niewierzącymi. W latach 2012–2018 należał do Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. W latach 2013–2017 zasiadał w kapitule Nagrody im. Ks. Stanisława Musiała przyznawanej przez Klub Chrześcijan i Żydów „Przymierze”. Wszedł również w skład kapituł Nagrody im. księdza Józefa Tischnera i Orderu Ecce Homo[9].
Odznaczenia i wyróżnienia
W 2018 prezydent RP Andrzej Duda za zasługi w działalności na rzecz rozwoju nauki nadał mu Złoty Krzyż Zasługi[1].
W 2023 został uhonorowany Odznaką „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”[52]. Otrzymał tytuł Małopolanina Roku 2017 przyznawany przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski[53].
Ponadto został uhonorowany Nagrodą im. Klemensa Bąkowskiego nadaną przez Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (2017)[54], tytułem Ambasadora Polszczyzny w Mowie przyznanym przez Radę Języka Polskiego (2019)[55], Medalem 75-lecia Misji Jana Karskiego przyznaną przez Towarzystwo Jana Karskiego (2019)[56], Szablą Kilińskiego Związku Rzemiosła Polskiego (2022)[57], medalem 600-lecia Łodzi (2023)[58] i Menorą Dialogu przyznaną przez Stowarzyszenie Coexist i Fundację Signum (2024)[59].
Książki
- Rekolekcje. Modlitwa, post, jałmużna (Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 2013)
- Kościelna wiosna (razem z Krystyną Strączek; Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, Kraków 2013)
- Franciszek. Życie – miejsca – słowa (Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 2013)
- Czy wiara ma sens? (Wydawnictwo M, Kraków 2014)
- Skandal miłosierdzia. Rozważania dla każdego (Wydawnictwo WAM, Kraków 2014)
- Wiara z lewej, prawej i Bożej strony (Wydawnictwo WAM, Kraków 2014)
- Moc słowa (Wydawnictwo WAM, Kraków 2016)
- Jeden święty, powszechny, apostolski. Spotkania z historią Kościoła (Wydawnictwo WAM, Kraków 2016)
- Moc wiary (Wydawnictwo WAM, Kraków 2017)
- Znać lub nie znać Jezusa (Wydawnictwo M, Kraków 2019)
- Czas zbawienia. Liturgia w codzienności (Wydawnictwo M, Kraków 2020)
- Piąta Ewangelia (Wydawnictwo Rafael, Kraków 2020)
- Inkwizycja (Wydawnictwo WAM, Kraków 2020)
- Czy Kościół ma sens? (Wydawnictwo M, Kraków 2021)
- Weź i słuchaj. O Piśmie, które staje się słowem (Wydawnictwo M, Kraków 2021)
- Jak Bóg pomyślał Kościół. Odnaleźć się mimo kryzysu (Wydawnictwo WAM, Kraków 2023)
- Chrześcijanie wobec żydów (Wydawnictwo WAM, Kraków 2023)
- Klucz do Ewangelii św. Łukasza (Wydawnictwo M, Kraków 2023)
- Klucz do Ewangelii św. Jana (Wydawnictwo M, Kraków 2024)
Przypisy
- ↑ a b M.P. z 2018 r. poz. 695 – pkt 11. [dostęp 2020-11-09].
- ↑ a b c d e Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji krakowskiej. diecezja.pl (arch.). [dostęp 2017-11-11].
- ↑ Maskacjusz TV: Świętość – bp Grzegorz Ryś. youtube.com, 2016-07-23. [dostęp 2019-05-15].
- ↑ 100-lecie 20 lat później. krakow.gosc.pl, 2012-10-05. [dostęp 2023-07-31].
- ↑ a b c Grzegorz Ryś. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2024-10-19].
- ↑ a b c Grzegorz Ryś, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2018-08-31].
- ↑ Duszpasterze. parafiakety.pl (arch.). [dostęp 2018-10-20].
- ↑ K. Szyjka: Przygodę z Winnicą Pańską rozpoczął w Kętach. faktyoswiecim.pl, 2011-10-04. [dostęp 2018-10-20].
- ↑ a b c d e f g h i Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl. [dostęp 2023-07-02].
- ↑ a b Ks. prałat Grzegorz Ryś biskupem pomocniczym arch. krakowskiej. ekai.pl (arch.), 2011-07-16. [dostęp 2017-05-16].
- ↑ Nomina di Ausiliari di Kraków (Polonia). press.vatican.va, 2011-07-16. [dostęp 2015-12-21]. (wł.).
- ↑ Komunikat Nuncjatury – nominacje w arch. krakowskiej. episkopat.pl (arch.), 2011-07-16. [dostęp 2012-08-14].
- ↑ Ks. Ryś i o. Muskus wyświęceni na biskupów. krakow.tvp.pl (arch.), 2011-09-26. [dostęp 2017-12-10].
- ↑ Konsekracja nowych biskupów archidiecezji krakowskiej. episkopat.pl (arch.), 2011-09-27. [dostęp 2013-08-14].
- ↑ Nomina dell’Arcivescovo Metropolita di Łodź (Polonia). press.vatican.va, 2017-09-14. [dostęp 2017-09-14]. (wł.).
- ↑ Łódź: bp Grzegorz Ryś – metropolitą łódzkim. nuncjatura.pl, 2017-09-14. [dostęp 2017-09-14].
- ↑ Ingres abp. Grzegorza Rysia do łódzkiej bazyliki archikatedralnej. ekai.pl, 2017-11-04. [dostęp 2017-11-05].
- ↑ Arcybiskup Grzegorz Ryś dostał paliusz od papieża Franciszka. dzienniklodzki.pl, 2018-06-30. [dostęp 2018-06-30].
- ↑ Abp Ryś przyjął paliusz – oznakę posługi metropolity i symbol łączności z papieżem. ekai.pl, 2018-10-06. [dostęp 2018-10-20].
- ↑ Dekret o diakonacie stałym w Archidiecezji Łódzkiej. archidiecezja.lodz.pl, 2019-02-03. [dostęp 2019-02-03].
- ↑ Abp Ryś utworzył nowe seminarium duchowne. ekai.pl, 2019-09-22. [dostęp 2019-09-22].
- ↑ Nomina dell’Amministratore Apostolico sede plena di Kalisz (Polonia). press.vatican.va, 2020-06-25. [dostęp 2020-06-25]. (wł.).
- ↑ Komunikat Nuncjatury. episkopat.pl (arch.), 2020-06-25. [dostęp 2024-10-31].
- ↑ List Arcybiskupa Administratora Apostolskiego do wiernych Diecezji Kaliskiej. diecezja.kalisz.pl. [dostęp 2020-07-05].
- ↑ Rinuncia del Vescovo di Kalisz (Polonia) e nomina dell’Amministratore Apostolico “sede vacante”. press.vatican.va, 2020-10-17. [dostęp 2020-10-17]. (wł.).
- ↑ Kalisz: Bp Edward Janiak odchodzi. Abp Grzegorz Ryś – administratorem apostolskim „sede vacante”. nuncjatura.pl, 2020-10-17. [dostęp 2020-10-17].
- ↑ E. Kotowska-Rasiak: Bp Damian Bryl objął kanonicznie diecezję kaliską. ekai.pl, 2021-02-11. [dostęp 2021-02-12].
- ↑ Le parole del Papa alla recita dell’Angelus. press.vatican.va, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09]. (wł.).
- ↑ Abp Grzegorz Ryś w gronie nowych kardynałów. ekai.pl, 2023-07-09. [dostęp 2023-07-09].
- ↑ Papież kreował 21 nowych kardynałów. Jak wyglądał konsystorz?. ekai.pl, 2023-09-30. [dostęp 2023-10-01].
- ↑ Concistoro Ordinario Pubblico: Assegnazione dei Titoli e delle Diaconie ai nuovi Cardinali. press.vatican.va, 2023-09-30. [dostęp 2023-09-30]. (wł.).
- ↑ Kardynałowie otrzymali kościoły tytularne. gosc.pl, 2023-09-30. [dostęp 2023-09-30].
- ↑ Kard. Ryś podczas ingresu do łódzkiej katedry: Kim byśmy byli bez Matki, którą jest Kościół. episkopat.pl (arch.), 2023-10-14. [dostęp 2024-10-31].
- ↑ P. Kłys: Kard. Grzegorz Ryś celebrował Eucharystię w swoim Kościele tytularnym w Rzymie. archidiecezja.lodz.pl, 2023-11-22. [dostęp 2023-11-23].
- ↑ a b Bp Grzegorz Ryś na czele Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji. ekai.pl (arch.), 2011-10-15. [dostęp 2017-05-16].
- ↑ Wybory 390. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2021-11-18. [dostęp 2024-10-31].
- ↑ a b Wybory 393. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2022-10-12. [dostęp 2024-10-31].
- ↑ Historyczne spotkanie Episkopatu Polski w Lublinie. ekai.pl, 2017-10-14. [dostęp 2017-11-06].
- ↑ Rada Stała. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2024-10-31].
- ↑ M. Przeciszewski: Kard. Ryś: chodzi mi o Kościół, który istnieje dla ewangelizacji i jest znakiem i instrumentem budowania jedności. ekai.pl, 2023-07-18. [dostęp 2023-10-09].
- ↑ Grzegorz Ryś na stronie Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2016-11-09].
- ↑ Grzegorz Ryś na stronie Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2024-10-31].
- ↑ Kard. Grzegorz Ryś powołany do Rady ds. Rodziny Konferencji Episkopatu Polski. archidiecezja.lodz.pl, 2023-11-22. [dostęp 2023-11-23].
- ↑ Nomina di Membri della Congregazione per i Vescovi. press.vatican.va, 2020-11-21. [dostęp 2020-11-21]. (wł.).
- ↑ Abp Grzegorz Ryś mianowany członkiem Kongregacji ds. Biskupów. episkopat.pl (arch.), 2020-11-21. [dostęp 2024-10-31].
- ↑ Nomina di Membri dei Dicasteri della Curia Romana e della Pontificia Commissione per lo Stato della Città del Vaticano. press.vatican.va, 2023-10-04. [dostęp 2023-10-04]. (wł.).
- ↑ Podsumowujemy Synod Biskupów o młodzieży. ekai.pl, 2018-10-28. [dostęp 2018-12-31].
- ↑ XVI Assemblea Generale Ordinaria del Sinodo dei Vescovi – Elenco dei Partecipanti. press.vatican.va, 2023-07-07. [dostęp 2023-07-07]. (wł.).
- ↑ A. Zalewski: Abp Ryś z nominacji papieskiej weźmie udział w pierwszym Zgromadzeniu Ogólnym Synodu o Synodalności. www.archidiecezja.lodz.pl, 2023-07-07. [dostęp 2023-07-07].
- ↑ Rozpoczyna się pierwsza sesja zgromadzenia Synodu Biskupów 2021-2024. ekai.pl, 2023-10-04. [dostęp 2023-10-04].
- ↑ S. Karnacewicz: Biskup Grzegorz Ryś nowym metropolitą łódzkim. pap.pl, 2017-09-14. [dostęp 2017-11-11].
- ↑ Uchwała Nr LXXIV/2218/23 Rady Miejskiej w Łodzi. bip.uml.lodz.pl, 2023-04-12. [dostęp 2023-05-12].
- ↑ Kraków: abp Jędraszewski i abp Ryś odebrali tytuły Małopolan Roku 2017. ekai.pl, 2018-05-14. [dostęp 2018-05-15].
- ↑ B. Gancarz: Jubileuszowa nagroda dla biskupa Rysia. gosc.pl, 2017-04-04. [dostęp 2019-05-19].
- ↑ Ambasador Polszczyzny. rjp.pan.pl. [dostęp 2023-07-02].
- ↑ Medal Misji Jana Karskiego dla abp. Grzegorza Rysia. ekai.pl, 2019-04-15. [dostęp 2019-07-09].
- ↑ P. Kłys: Szabla Kilińskiego dla metropolity łódzkiego. archidiecezja.lodz.pl, 2022-06-08. [dostęp 2022-06-12].
- ↑ Pierwsza tura medali z okazji 600-lecia Łodzi rozdana!. muzeum-lodz.pl (arch.), 2023-06-23. [dostęp 2024-06-24].
- ↑ Kard. Grzegorz Ryś uhonorowany Menorą Dialogu. ekai.pl, 2024-01-19. [dostęp 2024-01-21].
Linki zewnętrzne
- Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji łódzkiej. [dostęp 2017-11-04].
- Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie archidiecezji krakowskiej (arch.). [dostęp 2017-11-05].
- Nota biograficzna Grzegorza Rysia na stronie Stolicy Apostolskiej. [dostęp 2023-10-11]. (wł.).
- Nagrania homilii i konferencji Grzegorza Rysia. [dostęp 2013-05-12].
- Grzegorz Ryś na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2024-09-08].
- Grzegorz Ryś [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-10-02] (ang.).
- Grzegorz Ryś, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-10-02].
- Grzegorz Ryś w katalogu Biblioteki Narodowej. [dostęp 2019-06-17].
