Gimnazjum Polskie w Gdańsku
 Gmach, w którym mieściło się Gimnazjum Polskie w Gdańsku, z prawej strony część dobudowana w latach 1935–1938 | |
| Data założenia |
12 grudnia 1921 |
|---|---|
| Data likwidacji |
31 sierpnia 1939 |
| Typ |
gimnazjum koedukacyjne |
| Państwo | |
| Adres |
Gdańsk |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
| 54°20′33,58″N 18°38′42,00″E/54,342661 18,645000 | |
Gimnazjum Polskie w Gdańsku, od 1935[1] Gimnazjum im. J. Piłsudskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku, zwane gamają[2] – szkoła średnia kształcąca młodzież na poziomie maturalnym, działająca w Gdańsku (na terenie Wolnego Miasta Gdańska) w latach 1922–1939[3].
Historia
Była to szkoła prywatna, utworzona przez Gdańską Macierz Szkolną na podstawie zezwolenią Senatu Wolnego Miasta Gdańska z 12 grudnia 1921. Na siedzibę gimnazjum Komisarz Generalny RP w Gdańsku, minister Leon Pluciński przekazał były gmach koszar z 1910 przy ul. Am Weissen Turm 1 (obecnie ul. J. Augustyńskiego 1) na przedmieściu Petershagen (obecnie Zaroślak)[4]. Szkoła została uruchomiona między innymi dzięki staraniom pisarza Stanisława Przybyszewskiego, który organizował zbiórki pieniężne na remont budynku. Naukę rozpoczęto 9 maja 1922, a uroczyste otwarcie szkoły miało miejsce 13 maja. Było to gimnazjum koedukacyjne, o strukturze gdańskiej typu frankfurckiego, matematyczno-przyrodnicze z językami klasycznymi. Nauka trwała 9 lat. Do szkoły mogły uczęszczać dzieci obywateli gdańskich pochodzenia polskiego oraz polskich zatrudnionych w Wolnym Mieście. Nauka była płatna, jednak znaczna część uczniów korzystała z różnego rodzaju ulg bądź była zupełnie zwolniona z opłat. Szkoła była jedynym polskim gimnazjum w Wolnym Mieście Gdańsku[5].
Senat gdański, wyrażając zgodę na otwarcie gimnazjum, zastrzegł, że nie będzie udzielać subwencji, a sprawę uznania świadectw ustali w latach 1926–1927. W roku tym po raz pierwszy przeprowadzono w gimnazjum egzaminy dojrzałości, jednak sprawa uznania świadectw była przez władze gdańskie odwlekana, a zabiegi Macierzy Szkolnej i rządu polskiego nie przynosiły rezultatów. Ostatecznie Gimnazjum Polskie uzyskało prawa szkoły publicznej dopiero w wyniku umowy polsko-gdańskiej zawartej 18 września 1933.
Program nauczania obejmował m.in. naukę języka polskiego, kurs literatury polskiej oraz historii Polski i kultury ojczystej.
W latach 1935–1938 dokonano rozbudowy gmachu gimnazjum. Dzięki zdolnościom organizacyjnym dyrektora, gimnazjum uzyskało szereg doskonale wyposażonych gabinetów i laboratoriów. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej, w reprezentacyjnej auli szkoły powstał patriotyczny fresk, zatytułowany „Polskie niebo” (autorstwa Bolesława Cybisa i Jana Zamoyskiego[6]). Malowidło zostało zniszczone zaraz po wkroczeniu do Gdańska armii Hitlera[7].
Kadra
Pierwszym dyrektorem szkoły został dr Antoni Snowiński (do lata 1922), następnymi byli Wilhelm Urbanicki, Feliks Ziemkowski, a od 1925 aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 funkcję tę pełnił Jan Augustyński[8]. Jego zastępcą był w latach 1928–1939 Adam Czartkowski, profesor botaniki, historyk kultury, tajny korespondent polityczny „Kuriera Warszawskiego”, jeden z twórców i aktywistów Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki (od 1930 jego sekretarz generalny, a w latach 1937–1939 wiceprezes).
Wśród nauczycieli szkoły byli m.in. Michał Urbanek (1926-1939, dokonał zamknięcia gimnazjum z polecenia władz polskich 31 sierpnia 1939)[9], Jadwiga Zaleska, Tadeusz Adamczyk, Janina Ślączka[10], Bronisław Gaweł[11]. Marcin Dragan, Bernard Janik, Barbara Mielcarzewicz, Jan Panieński, Władysław Pniewski, Józef Wełniak, Adam Wiakowski-Dolina, Jadwiga Zaleska, Ferdynand Śliwa, Helena Żelewska.
Podział klas
W gimnazjum obowiązywał podział klas według systemu pruskiego (na liście od najmłodszej)[12].
- Seksta
- Kwinta
- Kwarta
- Niższa tercja
- Wyższa tercja
- Niższa sekunda
- Wyższa sekunda
- Niższa pryma
- Wyższa pryma
Przypisy
- ↑ Historia Centrum Kształcenia Ustawicznego w Gdańsku. cku.gda.pl.
- ↑ Brunon Zwarra Wspomnienia gdańskiego bówki - tom I., str. 166.
- ↑ Kalendarium gimnazjum polskiego. wiadomosci.gazeta.pl, 13 maja 2002. [dostęp 2002-05-13].
- ↑ Tajemniczy Zaroślak i jego zabytki. trojmiasto.pl, 4 maja 2010. [dostęp 2010-05-04].
- ↑ Rocznica powstania gimnazjum polskiego. wiadomosci.gazeta.pl, 13 maja 2002. [dostęp 2002-05-13].
- ↑ Tramwaj “Niebo polskie” kursuje po naszym mieście. gdansk.pl, 22 kwietnia 2019. [dostęp 2019-04-23].
- ↑ Zniszczone przez hitlerowców malowidło „Niebo polskie” znów będzie zachwycać. gdansk.pl, 21 lutego 2018. [dostęp 2019-04-24].
- ↑ Kadra Pedagogiczna Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku. gdanszczanie.gdansk.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-18)].
- ↑ Józef Stachowicz: Nasi profesorowie na zjeździe. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 87.
- ↑ Zbigniew Wawszczak. Uczyła w Wolnym Mieście Gdańsku. „Nowiny”, s. 4-5, Nr 12 z 14-15 stycznia 1984.
- ↑ Bronisław Gaweł. gedanopedia.pl. [dostęp 2017-10-03].
- ↑ Brunon Zwarra,Wspomnienia gdańskiego bówki, tom I, s. 78