El Gabal
| bóg słońca (lokalna forma kultu ogólnosemickiego Baala) | |
 Świątynia El Gabala w Emesie i czarny kamień na monecie cesarza Uraniusa | |
| Teren kultu | |
|---|---|
El Gabal (Elah Gabal, Pan Góry, grecki Heliogabal) – syryjski bóg słońca, lokalna forma kultu ogólnosemickiego Baala[1][2], czczony w Emesie. Jego kult za czasów cesarza Heliogabala był okresowo wprowadzony w Imperium Romanum.
W Emesie znajdowała się świątynia El Gabala, wedle relacji Herodiana niezwykle bogata. Bóstwu nie sporządzano żadnych podobizn, w świątyni znajdował się jednak otoczony wielką czcią czarny kamień, prawdopodobnie meteoryt (Herodian podaje iż spadł on z nieba)[3].
W pierwszym roku swojego panowania cesarz Heliogabal, będący w dzieciństwie kapłanem El Gabala, sprowadził kult bóstwa do Rzymu. Nakazał w budynku senatu umieścić ponad posągiem Wiktorii obraz przedstawiający cesarza składającego ofiarę El Gabalowi, a także wymieniać imię nowego bóstwa przed rodzimymi bogami podczas składania publicznych ofiar[4]. Następnie na Palatynie wybudowano ogromną świątynię o nazwie Elagabalium, w której umieszczono sprowadzony z Emesy czarny kamień. Świątynia stała się głównym centrum nowego kultu; sprowadzono do niej m.in. ogień Westy, tarcze Marsa czy kamień poświęcony Kybele. Codziennie rano cesarz składał El Gabalowi przed świątynią krwawe ofiary i przy wtórze bębenków oraz cymbałów odprawiał rytualny taniec w orszaku syryjskich dziewcząt[5]. Drugą świątynię poświęconą nowemu bóstwu, również ogromnych rozmiarów, wybudowano w ogrodach Eskwilinu[6].
Kult El Gabala ze względu na swoje wschodnie pochodzenie był od początku niepopularny w Rzymie. Heliogabal nakazywał senatorom uczestniczenie w obrzędach[5]. Co roku w połowie lata urządzano procesję ze świątyni na Palatynie do świątyni na Eskwilinie, podczas której czarny kamień przewożono na zaprzężonym w sześć białych koni powozie[5].
Ostateczne wzburzenie cesarz wzbudził, ogłaszając wyniesienie El Gabala nad Jowisza[5]. Zaczął też poszukiwać oficjalnej żony dla bóstwa. Początkowo wybór padł na Atenę, potem jednak sprowadził jako żonę dla boga czczoną w Kartaginie boginię Uranię[7], wyprawiając w Rzymie huczną uroczystość zaślubin obu bóstw[5].
Po śmierci cesarza jego reformy religijne zostały zniesione, zaś czarny kamień odesłano z powrotem do Emesy[8]. Krótkotrwały kult El Gabala w Rzymie wywarł jednak wpływ na późniejszy kult Sol Invictus.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Warwick Ball: Rome in the East: The Transformation of an Empire. New York: Routledge, 2002, s. 137. ISBN 0-415-11376-8.
- ↑ Ancient Rome: An Illustrated History. New York: Marshall Cavendish Corporation, 2011, s. 140. ISBN 978-0-7614-7933-8.
- ↑ Herodian: Historia Cesarstwa Rzymskiego. tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Ossolineum/DeAgostini, 2004, s. 160-161. ISBN 83-04-04670-9.
- ↑ Herodian: Historia Cesarstwa Rzymskiego. tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Ossolineum/DeAgostini, 2004, s. 167-168. ISBN 83-04-04670-9.
- ↑ a b c d e Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2006, s. 324-326. ISBN 83-207-1748-5.
- ↑ Herodian: Historia Cesarstwa Rzymskiego. tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Ossolineum/DeAgostini, 2004, s. 170-171. ISBN 83-04-04670-9.
- ↑ Herodian: Historia Cesarstwa Rzymskiego. tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Ossolineum/DeAgostini, 2004, s. 170. ISBN 83-04-04670-9.
- ↑ Herodian: Historia Cesarstwa Rzymskiego. tłum. Ludwik Piotrowicz. Wrocław: Ossolineum/DeAgostini, 2004, s. 178-179. ISBN 83-04-04670-9.