Edmund Knoll-Kownacki

Kownacki

generał brygady
Pełne imię i nazwisko	Edmund Stanisław Knoll
Data i miejsce urodzenia	24 lipca 1891 Pomiechówek
Data i miejsce śmierci	2 września 1953 Walia
Przebieg służby
Lata służby	1912–1913 i 1914–1947
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Grupa Operacyjna „Koło”
Stanowiska	dowódca grupy operacyjnej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Edmund Stanisław Knoll, ps. „Kownacki” (ur. 24 lipca 1891 w Pomiechówku, zm. 2 września 1953) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się 24 lipca 1891 w Pomiechówku, w ówczesnym powiecie płońskim guberni płockiej, w rodzinie Kazimierza i Marii z domu Eynanten^[1][a]. W latach 1899–1902 uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Penzie^[3]. Po uzyskaniu matury w 1908 w gimnazjum klasycznym w Kałudze, kontynuował naukę na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Moskiewskiego. Po pięciu semestrach przeniósł się do Moskiewskiego Instytutu Rolnictwa. Podczas studiów, od 1 września 1912 do 1 września 1913 odbył obowiązkową jednoroczną służbę wojskową w 19 baterii artylerii konnej w Dubnie, po zakończeniu której zdał egzamin oficerski, uzyskując stopień chorążego rezerwy.

W maju 1913 otrzymał dyplom agronoma. Przez rok pracował w Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie, w charakterze agronoma instruktora^[4]. W tym też czasie wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, przyjmując pseudonim „Kownacki”. Na przełomie lipca i sierpnia 1914 ukończył Szkołę Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu. 1 maja 1914 został zmobilizowany do 8 Brygady Artylerii w Rembertowie^[5].

6 sierpnia 1914 po wybuchu wojny został mianowany dowódcą plutonu w 2 batalionie strzelców. Od 13 września pełnił służbę w 1 szwadronie ułanów rtm. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Od października 1914 dowodził zorganizowaną przez siebie baterią konną 1 pułku artylerii, a później dywizjonem. 8 lipca 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w obozie w Beniaminowie^[6]. W maju 1918 został urlopowany w celu załatwienia spraw rodzinnych. Do obozu nie powrócił. Jako były wojskowy Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w stopniu kapitana^[7]. W listopadzie organizował 1 pułk artylerii polowej Legionów, którym dowodził na froncie wschodnim. W marcu 1919 pod Gródkiem Jagiellońskim został ranny^[8].

1 września 1919 powierzono mu zadanie organizacji i stanowisko dowódcy Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu. W marcu 1920 równocześnie ukończył VIII kurs w Centrum Studiów Artyleryjskich w Warszawie. 29 maja 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu pułkownika, w artylerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[9]. 6 lipca 1920 zdał obowiązki dowódcy szkoły i powrócił na front, obejmując przejściowo dowództwo I Brygady Artylerii Legionów, od 9 lipca do końca roku natomiast – dowództwo I Brygady Piechoty. 1 września 1920 dowódca 2 Armii nadał mu Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[10].

W styczniu 1921 został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko zastępcy szefa Sekcji Artylerii Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych. Pracując w tym departamencie, ukończył dwumiesięczny kurs wyższych dowódców w Warszawie oraz kurs wyższych dowódców artylerii w Toruniu. 1 września został wyznaczony na stanowisko szefa artylerii Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze^[11]. Od listopada 1921 do sierpnia 1922 zajmował stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. Po ukończeniu trzymiesięcznego kursu informacyjnego dla dowódców dywizji w Warszawie wyjechał na dwuletnie studia do École supérieure de guerre w Paryżu (44 promocja)^[12].

15 stycznia 1925 otrzymał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego i został mianowany pełniącym obowiązki dowódcy 13 Dywizji Piechoty w Równem^[13]. 1 listopada tego roku został przeniesiony z 1 pap Leg. do kadry korpusu oficerów artylerii przy Departamencie III MSWojsk. z pozostawieniem na stanowisku dowódcy 13 DP^[14]. 16 marca 1927 prezydent RP nadał mu stopień generała brygady z dniem 1 stycznia 1927 i 11. lokatą^[15].

W 1927 został stałym członkiem Komisji do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu. Przygotowując kontrakt na armatę dalekonośną 155 mm, wizytował fabryki broni w: Czechosłowacji, Francji, Włoszech, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Od 10 listopada 1932 do 20 sierpnia 1933 był słuchaczem VII Kursu Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie^[16]. 16 lutego 1935 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu^[17]. Równocześnie pełnił funkcję „generała inspekcjonującego”^[18]. W opinii płk. dypl. Mariana Romeyki „należał on do generałów lubianych i szanowanych, promieniował spokojem, dobrym humorem, wrodzoną kulturą i taktem”^[19].

W okresie międzywojennym był prezesem okręgowym Związku Legionistów, przewodniczącym koła 1 pułku artylerii Legionów, prezesem okręgowym Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej, Wołyńskiego Klubu Jeździeckiego oraz Aeroklubu Poznańskiego. Posiadał osadę rybacką we wsi Dźwierszno Wielkie, w powiecie wyrzyskim^[8].

W czasie kampanii wrześniowej dowodził Grupą Operacyjną „Koło” w składzie Armii „Poznań”, przemianowaną 6 września na Grupę Operacyjną gen. Knoll-Kownackiego. Dowodząc tą grupą, poprowadził główne uderzenie Armii „Poznań” w bitwie nad Bzurą (9–12 września). Z uszczuploną grupą przedarł się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy, gdzie po kapitulacji dostał się do niewoli. Przebywał w oflagach „generalskich” (kolejno: Hohnstein, Königstein, Johannisbrunn) a od 27 kwietnia 1942 w Oflagu VIIA w Murnau. W obozie Murnau kierował konspiracyjnym wydziałem szyfrów i łączności z krajem^[20].

Po wyzwoleniu wiosną 1945 znalazł się na krótko w południowej Francji. Później pełnił służbę w dowództwie 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. Od 30 października 1945 był generałem do zleceń Naczelnego Wodza. Po przybyciu do Wielkiej Brytanii i demobilizacji osiedlił się w Walii, gdzie gospodarował na niewielkiej farmie.

Zmarł 2 września 1953. Został pochowany na cmentarzu w Beaumaris na wyspie Anglesey w północnej Walii.

27 grudnia 1916 ożenił się z Janiną z Chramców, z którą miał córkę Marię Barbarę (ur. 28 marca 1918)^[21] i drugą córkę (ur. 19 marca 1922, nie ochrzczone)^[22].

• Podręcznik artylerii dla podoficera i kanoniera (cz. I, Kraków 1913; cz. II, Piotrków 1916)
• Podręcznik Artyleryi, Kraków 1915
• W obronie lekkich bateryi (Bellona, 1918)
• Bój pod Uzdowem (Bellona, 1938)

• chorąży – 15 września 1913
• porucznik – 15 maja 1915
• kapitan – 1 listopada 1916
• major – 13 października 1918

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 176^[2] – 16 lutego 1921^[23][24]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1938)^[25]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1934)^[26][24]
• Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”^[24][27]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 9 listopada 1926 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”^[28][29]
• Krzyż Walecznych sześciokrotnie^[24]
• Złoty Krzyż Zasługi – 17 marca 1930 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”^[30][31]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 – 1928^[32]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[24]
• Odznaka „Za wierną służbę”^[33]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych – 1931^[34]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[35]
• Państwowa Odznaka Sportowa^[35]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Korony Rumunii^[36]
• Krzyż Komandorski francuskiego Orderu Legii Honorowej – 1933^[37][38]
• Medal Zasługi Wojskowej z mieczami^[39]
• Krzyż Wojskowy Karola^[40]
• Medal pamiątkowy 300-lecia Domu Romanowych – 1913^[41]

• generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej
• kampania wrześniowa
• polscy absolwenci francuskich wyższych szkół wojskowych

• Edmund Stanisław Knoll-Kownacki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.260 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-10].
• Edmund Stanisław Knoll-Kownacki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.260 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-06-05].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, wyd. I, Warszawa 1964.
• Marian Romeyko, Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1983, wyd. III, ISBN 83-11-06884-4.
• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 781–782. ISBN 83-211-1096-7.
• Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
• Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 137. ISBN 83-04-03364-X.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 . Brak numerów stron w książce