Cyprian Michał Glinka-Janczewski

Janczewski (Dziady, cz. III)

Cyprian Janczewski
Data i miejsce urodzenia	21 lutego 1805 Dzierżany (Żmudź)
Data śmierci	19 września 1853
Miejsce spoczynku	Widukle
Zawód, zajęcie	marszałek szlachty powiatu rosieńskiego
Narodowość	polska
Rodzice	Franciszek Janczewski Ludwika Żyłłok
Małżeństwo	Kazimiera Burba
Dzieci	Cyprian Michał Glinka-Janczewski Edward Janczewski-Glinka
Krewni i powinowaci	wnuk: Edward Walery Janczewski
Multimedia w Wikimedia Commons

Cyprian Michał Glinka-Janczewski (ur. 21 lutego 1805 w Dzierżanach na Żmudzi, zm. 19 września 1853^[1]) – jeden z bohaterów III części mickiewiczowskich „Dziadów”, współzałożyciel tajnego stowarzyszenia „Czarnych Braci”, zesłaniec, syn Franciszka Janczewskiego, sędziego granicznego powiatu rosieńskiego^[2].

Urodził się w 1805 roku w Dzierżanach jako syn Franciszka Janczewskiego (ur. około 1760) i Ludwiki Żyłłok (ur. około 1780)^[1].

W październiku 1823 r. jako osiemnastoletni uczeń gimnazjum w Krożach na Żmudzi wraz z Janem Witkiewiczem założył tajne antycarskie stowarzyszenie uczniów „Czarnych Braci”^[3]. Po wykryciu spisku przysłana komisja śledcza zaczęła swe urzędowanie od przesłuchania Cypriana Janczewskiego, który z początku stanowczo odmawiał wszelkich zeznań. Dopiero pod wpływem licznych aresztowań, „nie mogąc znieść, nie mając serca do tyla skamieniałego, aby ścierpieć łzy tylu niewinnych osób”, przyznał się^[2][4].

W procesie „odpryskowym” filomatów razem z Witkiewiczem otrzymał karę śmierci (1824^[5]), którą później złagodzono. Miał do wyboru osadzenie w twierdzy w Bobrujsku i służbę w wojsku^[3][5][6] lub zesłanie na Syberię^[7]. Przyczyniło się do tego m.in. wstawiennictwo księcia Józefa Giedroycia. Cyprian Janczewski wykazał się niezłomnością postawy, mimo bólu i cierpienia, podczas wywozu więźniów z Wilna na zesłanie. Zostało to uwiecznione przez Adama Mickiewicza w III części „Dziadów”. Po pięciu latach pobytu w twierdzy zezwolono mu na widzenie się z ojcem.

W 1826 został zwolniony z więzienia w twierdzy bobrujskiej^[8]. Cyprian Janczewski osiadł wówczas w rodzinnym majątku na Żmudzi, ożenił się z Kazimierą Burbą (ur. 1811, zm. 1880; miał z nią trójkę dzieci, córkę Marię oraz dwóch synów: Kazimierza Józefa oraz Edwarda^[1]) i sprawował funkcje marszałka szlachty powiatu rosieńskiego. Do 1939 r. w rodzinnym dworze w Blinstrubiszkach zachowały się liczne pamiątki m.in. akta z czasów sprawowania przez Cypriana Janczewskiego urzędu marszałka szlachty.

Po śmierci w 1853 roku został pochowany w Widuklach^[1][8].

Obecnie nieliczne pamiątki znajdują się w posiadaniu potomków na terenie Polski^[2].

W trzeciej części dramatu Adama Mickiewicza pt. Dziady Cyprian Janczewski występuje w historii Jana Sobolewskiego. Opisana została jego przemiana z niedojrzałego chłopaka do patriotycznego i szlachetnego Polaka^[9][10].

• Antanas Pocius(inne języki) – Kiprijonas Jančiauskas - kovotojas prieš carizmą (pol. Cyprian Janczewski – bojownik przeciwko caratowi)^[11]

• Władysław Jewsiewicki, „Batyr. O Janie Witkiewiczu 1808-1839” PIW, Warszawa 1983
• Bartłomiej Sienkiewicz, „Ciemne światło”, Tygodnik Powszechny nr 51-52, 20-27 grudnia 2009, s. 40
• Alwida A. Bajor, „Ach te Paludy, te kimeryjskie mroki...”, Magazyn Wileński, 2006 [zarchiwizowano z adresu]