Cmentarz wojenny nr 193
Dąbrówka Szczepanowska

Pomnik centralny przy kwaterze żołnierzy austro-węgierskich.
Państwo	Polska
Miejscowość	Dąbrówka Szczepanowska
Typ cmentarza	wojenny
Stan cmentarza	nieczynny
Powierzchnia cmentarza	1788 m²
Liczba pochówków	594
Liczba grobów	92+73
Data ostatniego pochówku	1915
Architekt	Heinrich Scholz
Położenie na mapie gminy Pleśna Dąbrówka Szczepanowska, cmentarz wojenny nr 193
Położenie na mapie Polski Dąbrówka Szczepanowska, cmentarz wojenny nr 193
Położenie na mapie województwa małopolskiego Dąbrówka Szczepanowska, cmentarz wojenny nr 193
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Dąbrówka Szczepanowska, cmentarz wojenny nr 193
49°55′14″N 20°52′20″E/49,920556 20,872222
Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz wojenny nr 193 – Dąbrówka Szczepanowska – zachodniogalicyjski cmentarz wojskowy w Dąbrówce Szczepanowskiej (woj. małopolskie). Cmentarz zachowuje historyczny układ pola walki z okresu I wojny światowej.

Cmentarz położony jest w Dąbrówce Szczepanowskiej w powiecie tarnowskim, w przysiółku Lubcza, na zalesionym  wzgórzu w masywie Lubinka. Brama główna znajduje się około 1000 m od wieży widokowej, przy drodze prowadzącej do wsi Lubinka^[1].

Cmentarz, założony na historycznym placu boju, zbudował Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie^[2], według projektu Heinricha Scholza. Założenie cmentarne miało zachować autentyczny układ pola walki, pozostać dla potomnym wojennym skansenem. Zachowały się m.in. zarysy okopów, leje po pociskach artyleryjskich oraz zrekonstruowana ziemianka z fragmentem okopów. Na obszarze cmentarza wyodrębniono dwie kwatery – kwaterę żołnierzy armii austro-węgierskiej i kwaterę żołnierzy armii rosyjskiej; znajduje się na nich łącznie 69 nagrobków. Centralnym elementem cmentarza jest monumentalny obelisk upamiętniający krwawe walki o wyzwolenie Galicji z okupacji rosyjskiej^[3].

• 
  Brama główna
• 
  Fragment umocnień polowych
• 
  Lej po pocisku artyleryjskim

Pierwotnie całe założenie cmentarne było ogrodzone, do dziś zachowano jedynie fragment ogrodzenia z dwoma kamiennymi pylonami bramy głównej^[4]. Przy wejściu ustawiono tablicę informacyjną z planami i opisami bitwy oraz cmentarza^[3].

Elementem centralnym cmentarza jest 17-metrowy kamienny pomnik – obelisk w kształcie graniastosłupa ustawiony na pięciostopniowym postumencie w pobliżu kwatery austro-węgierskiej. We wnękach bocznych ścian umieszczono cztery tablice z wykutymi inskrypcyjnymi w języku niemieckim, a nad nimi wyrzeźbione wieńce z dębowych liści, symbolizujących siłę i męstwo. Inskrypcje mają treść:

• HELDEN STÜRMTEN DIESE HÖHE DIE HELDEN; VERTEIDIETEN UNSTERBLICHER RUHM KRÖNT DIE SIEGER (w tłumaczeniu: Bohaterowie szturmowali to wzgórze bronione przez bohaterów; nieśmiertelna sława wieńczy zwycięzców)

• ZUM GEDÄCHTNIS DER SIEGREICHEN KÄMPFE UM DIE BEFREIUNG GALIZIENS AUS FEINDLICHER GEWALT (w tłumaczeniu: Ku pamięci zwycięskich walk o wyzwolenie Galicji od wrażej przemocy)

Pozostałe dwie tablice informują, że w tym miejscu 18 i 19 lutego 1915 roku krwawiły za swoją ojczyznę 2 Tyrolski Pułk Strzelców Cesarskich oraz 14 i 59 Pułk Piechoty, a 2 i 3 maja 1915 roku 3 i 4 Tyrolski Pułk Strzelców Cesarskich przełamały w niepowstrzymanym natarciu rosyjskie umocnienia^[3].

Zlokalizowana na szczycie wzniesienia, na obrzeżu lasu, kilka metrów na południowy zachód od pomnika centralnego. Kwatera, o powierzchni około 1200 m², została ogrodzona drewnianym płotem ozdobionym motywem krzyża. Kwaterę założono na planie prostokąta z wypuszczonym aneksem na pomnik. Naprzeciw pomnika, na środku dłuższego boku, znajduje się brama wejściowa.

Pomnikiem jest drewniany krzyż łaciński, ustawiony na wysokim stopniowanym postumencie z kamiennych bloczków. Na postumencie umieszczono tablicę z niemieckojęzyczną inskrypcją: ERLOSCHEN SIND UNSERE NAMEN ABER UNSERE TATEN LEUCHTEN (w tłumaczeniu: Zgasły nasze nazwiska, ale nasze czyny jaśnieją).

• 
  Kwatera austro-węgierska
• 
  Pomnik główny
• 
  Nagrobki indywidualne

W kwaterze rozmieszczono, w układzie symetrycznym, 54 nagrobki (48 zbiorowych i 6 indywidualnych). Nagrobki na mogiłach zbiorowych to zwężające się ku górze betonowe stele zwieńczone żeliwnym krzyżem o profilowanych krawędziach, z widoczną datą 1915, wykonanym według projektu Hansa Mayera. Na stelach przytwierdzono żeliwne prostokątne tablice z imiennymi inskrypcjami, ozdobione wyobrażeniem Wojskowego Krzyża Zasługi – symbolicznym pośmiertnym odznaczeniem za oddanie życia ojczyźnie. Nagrobki indywidualne wyróżniają się krzyżem z kolistą glorią na skrzyżowaniu, w której umieszczono żeliwną tabliczkę imienną.

Znajduje się w lesie, około 80 metrów na północny wschód od głównego pomnika i ma powierzchnię 602 m². Podobnie jak kwaterę żołnierzy armii austro-węgierskiej założono ją na planie prostokąta z wypuszczonym wydłużonym aneksem i również ogrodzono. Pomnikiem jest, ustawiony na postumencie z kamiennych bloków, drewniany dwuramienny krzyż patriarchalny. We wnęce na postumencie umieszczono tablicę z wykutą inskrypcją w języku niemieckim: DIE GLEICHE HEIMAT RUFT NACH ALLEN TOTEN (w przekładzie: Wspólna ojczyzna wzywa wszystkich poległych).

• 
  Kwatera żołnierzy rosyjskich
• 
  Inskrypcja na pomniku
• 
  Nagrobek żołnierzy rosyjskich

W kwaterze znajduje się 15 nagrobków na mogiłach zbiorowych, są to zwężające się ku górze betonowe stele zwieńczone prostym kutym krzyżem patriarchalnym. Żeliwne tabliczki inskrypcyjne umieszczone na stelach informują jedynie o ilości pochowanych żołnierzy armii rosyjskiej.

W 92 grobach zbiorowych i 73 pojedynczych pochowano tu 594 żołnierzy poległych w pierwszej połowie 1915 roku. Zginęli podczas zakończonego niepowodzeniem szturmu wojsk austro-węgierskich w lutym, oraz w maju podczas bitwy pod Gorlicami zakończonej przełamaniem frontu rosyjskiego.

W kwaterze austro-węgierskiej pochowano 359 żołnierzy. Walczyli w 2 Tyrolskim Pułku Strzelców, 14 Pułku Piechoty, 4 Tyrolskim Pułku Strzelców, 28. Pułku Piechoty rekrutującym w okolicach czeskiej Pragi i 1 Bośniacko-Hercegowińskim Pułku Piechoty rekrutującym żołnierzy w okolicach Sarajewa.

W kwaterze rosyjskiej pochowano 235 nieznanych żołnierzy carskiej armii.

• Oktawian Duda Cmentarze I Wojny Światowej w Galicji Zachodniej 1914-1918, Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, Warszawa 1995, ISBN 83-85548-33-5
• Cmentarze wojenne I wojny światowej, Okręg VI Tarnów
• Metryka cmentarza