Ten artykuł dotyczy stolicy Brazylii. Zobacz też: Brasília – brazylijski piłkarz.

Brasília

Herb Flaga
Państwo	Brazylia
Dystrykt	Dystrykt Federalny
Burmistrz	Agnelo Queiroz
Powierzchnia	5788 km²
Wysokość	1050-1200 m n.p.m.
Populacja • liczba ludności	2 817 381 (2022)
Nr kierunkowy	(+55) 612
Kod pocztowy	70000-70999
Położenie na mapie Dystryktu Federalnego Brasília
Położenie na mapie Brazylii Brasília
15°47′02″S 47°54′51″W/-15,783889 -47,914167
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Brasília^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Brazylia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, IV
Numer ref.	445
Region[b]	Ameryka Łacińska i Karaiby
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1987 na 11. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Brasília (wym. [bɾaˈziʎɐ]) – stolica Brazylii i siedziba rządu Dystryktu Federalnego. Miasto jest położone na Wyżynie Brazylijskiej, w środkowo-zachodniej części kraju. Szacuje się, że Brasilia jest trzecim najbardziej zaludnionym miastem w Brazylii^[1].

Brasilia została zaprojektowana i wybudowana przez Lucio Costę, Oscara Niemeyera i Joaquima Cardozo w 1956 roku, w ramach planu przeniesienia stolicy Brazylii do bardziej centralnej lokalizacji.

Położona jest na wysokości ponad 1000 m n.p.m., na rozległym płaskowyżu Wyżyny Brazylijskiej, w środkowej części kraju, około 1000 km od wybrzeża morskiego i starej stolicy Rio de Janeiro.

W mieście znajduje się sztuczne jezioro, Jezioro Paranoa. Zostało ono zbudowane w celu zwiększenia dostępnej ilości wody oraz utrzymania wilgotności regionu. Jezioro posiada przystań dla wakeboarderów i windsurferów. W jeziorze można też nurkować, główną atrakcją jest Vila Amaury, wioska znajdująca się pod powierzchnią wody Jeziora Paranoa^[2].

Brasília spełnia głównie funkcje administracyjne, ale jest również znaczącym ośrodkiem kulturalnym, transportowym (międzynarodowy port lotniczy, metro) i turystycznym^{[potrzebny przypis]}.

 Zobacz też: Kalendarium historii Brasílii.

Idea przeniesienia stolicy Brazylii w głąb kraju pojawiła się już na początku XVIII w., ale dopiero w 1955 roku podjęto taką decyzję. Rok później prezydent Kubitschek podpisał akt założycielski. Plan urbanistyczno-architektoniczny miasta stworzyli dwaj brazylijscy architekci Lucio Costa (plan przestrzenny) i Oscar Niemeyer (budynki użyteczności publicznej). W projekcie tym wykorzystano najnowocześniejsze rozwiązania stosowane w urbanistyce i architekturze. Budowa miasta została rozpoczęta w 1956 r., a oficjalna inauguracja stolicy nastąpiła 1960 r.

Założenie urbanistyczne miasta na planie nawiązującym do lecącego kondora lub samolotu: na osi dłuższej (wzdłuż skrzydeł) usytuowano dzielnice mieszkaniowe, wzdłuż osi krótszej (korpus) zlokalizowano budowle użyteczności publicznej (kulturalne, handlowe, sportowe, religijne), a na jej początku (głowa) budynki rządowe: Palácio da Alvorada (rezydencja prezydenta Brazylii i jego rodziny), Palácio do Planalto (pałac prezydencki, oficjalne miejsce pracy prezydenta Brazylii), siedzibę parlamentu, sąd najwyższy, katedrę Matki Bożej z Aparecidy, a także ambasady wielu krajów świata, w tym Polski. Architektura Brasílii uznawana jest za przykład arcydzieła modernizmu XX wieku i została wpisana na międzynarodową listę dziedzictwa kultury UNESCO. Architektura stolicy Brazylii charakteryzuje się futurystycznymi budynkami ze stali, szkła, marmuru i betonu, wieżowcami, monumentalnymi alejami, prawie całkowitym brakiem chodników, przejściami podziemnymi pod trasami szybkiego ruchu i rozdziałem poszczególnych stref mieszkalnych, administracyjnych, handlowych, przemysłowych.

Przy okazji budowy nowej stolicy stworzono sztuczne jezioro Paranoá (Lago Paranoá) o powierzchni 37,5 km²^[3]. Stało się ono jedną z atrakcji miasta i miejscem do uprawiania sportu. Dookoła akwenu znajdują się m.in. pałac prezydencki, restauracje, przystanie, a także prywatne wille.

To futurystyczne miasto modernizmu zostało zaprojektowane zgodnie z nowatorskimi wówczas ideami Le Corbusiera, Oscara Niemeyera, Lucio Costy, Karty Ateńskiej. Idee modernizmu zakładały konieczność zapewnienia mieszkańcom słońca, przestrzeni i zieleni, a także oddzielenie stref mieszkalnych od stref przemysłowych, administracyjnych i handlowych. Poszczególne budynki są od siebie oddalone i pogrążone w zieleni, w związku z czym poruszanie się po mieście pieszo jest utrudnione. Takie ukształtowanie miasta było jednak planowane i podstawowymi środkami transportu zgodnie z założeniami są autobusy, taksówki i rowery, a także tramwaje i system metra. Ważną rolę pełni także lotnisko i dworzec kolejowy. Ponadto strefy mieszkalne, wśród których dominują bloki o różnej wysokości i standardzie, zostały zaprojektowane jako samowystarczalne jednostki mieszkaniowe, wyposażone w sklepy, przedszkola, apteki, przychodnie oraz skwery i boiska. Dzięki samowystarczalności jednostek mieszkalnych obywatele nie muszą oddalać się od swoich mieszkań ani korzystać z jakichkolwiek środków transportu, aby zaspokoić swe potrzeby, które mogą zrealizować na miejscu.

Nową stolicę państwa Brasilię wybudowano w rekordowym tempie trzech i pół roku. Sama budowa była przedsięwzięciem unikalnym i propagandowym w historii Brazylii. Władze podnosiły hasła o konieczności zrealizowania skoku cywilizacyjnego i zobowiązanie do „50 lat rozwoju w 5 lat”, czego symbolem miała stać się Brasilia. Materiały budowlane musiały być transportowane na plac budowy na pustkowiu często samolotami. Modernistyczna i unikalna w skali świata koncepcja Brasílii okazała się kontrowersyjna, jednakże zyskała światową sławę stając się przedmiotem niekończącej się do dziś dyskusji architektów, publicystów i historyków i bywała chwalona, a także krytykowana jako miasto wybudowane wbrew potrzebom człowieka, przyrodzie i prawom ekonomicznym. Niezwykłą, futurystyczną architekturę modernistycznej Brasílii trafnie oddaje zdanie radzieckiego kosmonauty Jurija Gagarina, który odwiedził Brasilię w 1961 roku i stwierdził „Mam wrażenie, że wylądowałem na innej planecie, nie na Ziemi...”. Minister kultury Francji Andre Malraux stwierdził, że Brasilia to miasto nadziei^[4]. Sami Brazylijczycy zwykli określać swoją stolicę, miasto Brasilię jako fantastyczną wyspę (port. ilha da fantasia).

Miasto Brasilia zostało sfotografowane podczas budowy i z okazji uroczystego otwarcia w 1960 roku przez szwajcarskiego artystę fotografa światowej sławy René Burri^[5]. Wykonane wtedy przez niego liczne, oryginalne fotografie zarówno czarno-białe jak i kolorowe zdobyły wtedy sławę i uznanie na świecie podobnie jak futurystyczne miasto, które uwiecznił.

Miasto Brasilia zostało uwiecznione, ze szczególną uwagą na przedstawienie oryginalnej modernistycznej architektury z różnych perspektyw, we francuskim filmie przygodowym Człowiek z Rio z 1964 roku.

Wykres liczby ludności na podstawie danych zebranych przez Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (w tys.)

Miasta partnerskie Brasílii^[6]:

• Abudża, Nigeria
• Asuncion, Paragwaj
• Bruksela, Belgia
• Buenos Aires, Argentyna
• Chartum, Sudan
• Gaza, Autonomia Palestyńska
• Hawana, Kuba
• Kijów, Ukraina
• Luksor, Egipt
• Montevideo, Urugwaj
• Pretoria, RPA
• Santiago, Chile
• Singapur, Singapur
• Teheran, Iran
• Waszyngton, Stany Zjednoczone
• Wiedeń, Austria
• Xi'an, Chiny

• Oscar Niemeyer
• Juscelino Kubitschek

• Oficjalna strona miasta Brasilia
• Photos of Brasília. elarq.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-16)].