Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Bizancjum – państwo.

Bizancjum

Lokalizacja Bizancjum
Państwo	Starożytna Grecja, Starożytny Rzym
Wysokość	0 m n.p.m.
Położenie na mapie Stambułu Bizancjum
Położenie na mapie Turcji Bizancjum
41°00′55″N 28°59′05″E/41,015278 28,984722
Multimedia w Wikimedia Commons

Bizancjum (stgr. Βυζάντιον Byzántion, łac. Bysantium) – starożytne miasto położone nad cieśniną Bosfor i jej zatoką Złoty Róg; późniejszy Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις), obecnie Stambuł (tur. İstanbul).

Powstałe jako kolonia grecka w VII wieku p.n.e. W 324 n.e. rzymski cesarz Konstantyn I Wielki zdecydował o przemianowaniu miasta na Nowy Rzym, a w 330 przeniósł tam stolicę swojego państwa.

Według źródeł starożytnych Bizancjum zostało założone około 668 p.n.e. przez kolonistę z Megary – Byzasa^[1]. Wczesne, legendarne dzieje miasta opisał Tacyt. Zgodnie z jego opowieścią Byzas toczył wojny m.in. ze Scytami i Trakami, a także poślubił córkę miejscowego wodza, Fidalię. Historie te mogą stanowić odbicie burzliwych losów kolonii we wczesnych latach jej istnienia^[2].

Początkowo było to niewielkie, otoczone murami miasto, które rozwój zawdzięczało dogodnemu położeniu na szlaku handlowym łączącym Europę z Azją. Symbolem Bizancjum był księżyc Hekate, dzięki poświacie którego zauważono przygotowujące się do oblężenia miasta wojska Filipa Macedońskiego w 340 p.n.e. i je odparto. Od 149 p.n.e. Bizancjum było sprzymierzone z Rzymem, natomiast od 73 n.e. oficjalnie wchodziło w skład Cesarstwa. W 195 roku n.e. miasto, popierające uzurpatora Pescenniusza Nigra, zdobył i zrównał z ziemią Septymiusz Sewer. Odbudowano je na polecenie Karakalli. W 258 wraz z Chalkedonem zostało zdobyte przez Gotów.

• Byzantion (czasopismo)
• Konstantynopol

• Konstantynopol: Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyjskim, pod red. Mirosława Leszki i Teresy Wolińskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, ISBN 978-83-01-16521-5.