Berceuse (Chopin)
Berceuse Des-dur op. 57 – miniatura na fortepian skomponowana przez Fryderyka Chopina[1][2] w latach 1843–1844. Wydana w 1845 przez Jeana-Racine’a Meissonniera[2]. Utwór w formie tematu z wariacjami[1][3] posiada charakter kołysanki[2][4][5][6][7] i nokturnu[8].
Historia
Utwór o pierwotnym tytule Warianty[9] powstał w okresie pobytu kompozytora w posiadłości George Sand w Nohant, gdzie kompozytor udał się w drugiej połowie maja 1843 wraz z Sand. Towarzyszyła im Louise Viardot, córka Pauline Viardot, przebywającej w tym samym czasie w Wiedniu[10], a która odwiedziła Nohant w dniach 1-18 września[11] wraz z mężem Louisem Viardot, ojcem Louise[12]. Kontakt Chopina z Louise uznawany jest za prawdopodobną inspirację do napisania Berceuse[2][5][10][13].
Chopin zagrał utwór 2 lutego 1844 podczas recitalu z okazji imienin Bohdana Zaleskiego[14]. Berceuse zostało ostatecznie ukończone w czasie kolejnego pobytu w Nohant, który trwał od końca maja do końca listopada[14]. 21 grudnia autor przekazał utwór, wraz z Sonatą h-moll op. 58, wydawcy Maurice’mu Schlesingerowi[15], ten postanowił jednak zakończyć działalność wydawniczą[16]. Oba dzieła zostały opublikowane 23 czerwca następnego roku w oficynie Meissonniera[17]. Berceuse zostało dedykowane Elise Gavard[2], uczennicy Chopina[18]. W Warszawie wykonywał je Józef Nowakowski[19].
Chopin zagrał Berceuse 16 lutego 1848 w Salle Pleyel[20] podczas swojego ostatniego koncertu w Paryżu[21][22]. Utwór znalazł się w programie koncertu Chopina, który odbył się 23 czerwca 1848[23] dla 150 osób w londyńskim domu śpiewaczki Adelaide Kemble[24]. Kompozytor wykonał go również 28 sierpnia 1848 w Manchesterze[25][26] dla 1200 osób[27] oraz 4 października w Hopetown Rooms w Edynburgu[28][29].
W praktyce koncertowej utwór stał się popularny w okresie międzywojennym[30].
Autograf zawierający większą część utworów (bez dwóch pierwszych taktów) podarowany został Pauline Viardot. Rękopis przeszedł potem w posiadanie Alfreda Cortota, a następnie niejakiego M. Maupoisa. Pod koniec 1988 Towarzystwo im. Fryderyka Chopina zakupiło rękopis na aukcji w marburskim domu aukcyjnym J.A. Stargardt. W 2005 zdeponowany został w Narodowym Instytucie Fryderyka Chopina i przechowywany jest w Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie[31]. Rękopis incipitu (dwóch pierwszych taktów)[a] znajduje się w Bibliotece Narodowej Francji[33].
Budowa
Berceuse Des-dur to rozpisana w 70 taktach[34] minimalistyczna miniatura instrumentalna[1] w formie wariacji[1][3], przypominająca passacaglię[4]. Utwór utrzymany jest w tempie Andante[1] oraz dynamice piano i pianissimo[5][35]. Akompaniament w postaci ostinato[2][36][37] oparty jest na motywie zbudowanym z akordów Des-dur (tonika) i As-dur (dominanta septymowa)[1]. Po 4-taktowym temacie następuje cykl szesnastu 4-taktowych wariacji[2][5] opartych na ozdobnikach. Utwór kończy powrót tematu[1]. Wykorzystanie ornamentyki przypominającej styl brillant, podobnie jak w przypadku Chopinowskich nokturnów, ma na celu osiągnięcie wartości kolorystycznnych[38]. Czas trwania utworu wynosi ok. 4 minuty[4].
Nagrania
Berceuse op. 57 co najmniej dwukrotnie nagrali Ignacy Jan Paderewski (1912, 1920), Leopold Godowski (nagrania z 1913, 1915 i 1926, wydane w 1967), Józef Hofmann (1923, 1937), Wilhelm Backhaus (1926, 1928) i Artur Rubinstein (1934, 1945)[39].
Uwagi
- ↑ Pochodzący ze spisu incipitów przygotowanych przez Chopina wraz z Augustem Franchomme’em i Sigismundem Neukommem na potrzeby indeksu zbiorowego wydania dzieł Chopina, które ostatecznie się nie ukazało[32].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Łukaszewski 2014 ↓, s. 254.
- ↑ a b c d e f g Tomaszewski ↓.
- ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 533, 538.
- ↑ a b c Łukaszewski 2014 ↓, s. 255.
- ↑ a b c d Bielecki ↓.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 44, 184.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 884–885.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 886.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 533.
- ↑ a b Zamoyski 1985 ↓, s. 191.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 160.
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 192, 309.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 618.
- ↑ a b Tomaszewski 2022 ↓, s. 166.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 170.
- ↑ Wojciech Bońkowski, J. Meissonnier [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23].
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 77, 204.
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 229.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 173.
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 231–232.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 423.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 144.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 480–481.
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 239.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 488.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 174.
- ↑ Zamoyski 1985 ↓, s. 243.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 490–491.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 174–175.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 992.
- ↑ Berceuse Des-dur op. 57 (sygn. M/2165) [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23].
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 273.
- ↑ Berceuse Des-dur op. 57 (sygn. Rés. Vma 241). Chopin.nifc.pl. [dostęp 2023-09-23].
- ↑ Incypity dzieł Fryderyka Chopina w układzie alfabetycznym [online], Chopis.pl [dostęp 2023-09-23].
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 429.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 461.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 166–167.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 165–166, 188.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 31.
Bibliografia
- Mieczysław Tomaszewski, Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5.
- Józef Michał Chomiński, Chopin, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1978, OCLC 462214174.
- Józef Kański, Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986, ISBN 83-224-0340-2.
- Frederick Niecks, Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0.
- Mieczysław Tomaszewski, Berceuse Des-dur op. 57, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23].
- Adam Zamoyski, Chopin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-01234-8.
- Marcin Tadeusz Łukaszewski, Przewodnik po muzyce fortepianowej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2014, ISBN 978-83-224-0948-0.
- Artur Bielecki, Berceuse [online], Chopin.nifc.pl [dostęp 2023-09-23].
- Józef Michał Chomiński, Teresa Dalila Turło, Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, ISBN 83-224-0407-7.
Linki zewnętrzne
- Berceuse, Op.57 (Chopin, Frédéric) – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
