Alina Kowalska

Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia 1932 Czeladź
Data i miejsce śmierci	3 stycznia 2001 Czeladź
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński (1950–1955)
Doktorat	1964 – nauki humanistyczne Uniwersytet Jagielloński
Habilitacja	1976 – nauki humanistyczne Uniwersytet Wrocławski
Profesura	1988 (nadzwyczajny) 1997 (zwyczajny)
Funkcja Jednostka PAN	Sekretarz, członek Komisja Językoznawstwa Oddział PAN w Katowicach
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Katowicach
Wydział	Filologii Polskiej (od 1958 Filologiczno-Historyczny)
Stanowisko	asystent (1955) starszy asystent (1959) adiunkt (1964)
Okres zatrudn.	1955–1968
Uczelnia	Uniwersytet Śląski w Katowicach
Wydział	Humanistyczny (od 1973 Filologiczny)
Stanowisko	adiunkt (kontynuacja) docent (1976) profesor (1988) profesor zwyczajny (1997)
Okres zatrudn.	1968–2001
Dyrektor
Instytut	Języka Polskiego Wydział Filologiczny UŚ
Okres spraw.	1989–1991
Kierownik
Zakład	Historii Języka Polskiego UŚ
Okres spraw.	1991–2001
Odznaczenia

Alina Kowalska (ur. 19 sierpnia 1932 w Czeladzi, zm. 3 stycznia 2001^[1] w Czeladzi) – polska językoznawczyni, historyk języka polskiego, śląskoznawca, profesor zwyczajny w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.

Była córką Stanisława i Stanisławy z Paluchów. W 1950 ukończyła żeńskie Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Plater w Sosnowcu^[2] (wydział humanistyczny) i rozpoczęła studia polonistyczne Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, zwieńczone w 1955 obroną pracy magisterskiej pt. Język Piotra Kochanowskiego w świetle pierwodruku „Jerozolimy wyzwolonej”, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Witolda Taszyckiego.

W 1964 uzyskała stopień naukowy doktora nauk humanistycznych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na podstawie dysertacji pt. Język polskich tekstów w księgach miejskich Tarnowskich Gór z 2. połowy XVI wieku (promotor prof. dr hab. Witold Taszycki). W 1976 na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego im. Bolesława Bieruta otrzymała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych na podstawie monografii pt. Ewolucja analitycznych form czasownikowych z imiesłowem na „-ł” w języku polskim.

Przez 46 lat była związana de facto z jedną uczelnią − Uniwersytetem Śląskim w Katowicach (do 1968 Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Katowicach), pracując w Katowicach (do 1973 i 1990−2001) oraz w Sosnowcu (1973−1990). W 1955 została pracownikiem dydaktycznym (asystentem) na godzinach zleconych^[3], a od 1957 nauczycielem akademickim w Katedrze Języka Polskiego na Wydziale Filologii Polskiej (od 1958 Wydziale Filologiczno-Historycznym) Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach (od 1957 asystent, od 1959 starszy asystent, od 1964 adiunkt), a od 1968 (w wyniku przekształcenia uczelni) w Zakładzie Języka Polskiego w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (od 1978 w Zakładzie Historii Języka Polskiego Instytutu Języka Polskiego), na którym w 1977 została docentem, w 1988 profesorem (nadzwyczajnym), a w 1997 profesorem zwyczajnym. Na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego pełniła funkcje: Prodziekana do spraw studenckich (1986–1987), Wicedyrektora Instytutu Języka Polskiego w latach (1978−1981 i 1987−1989), Dyrektora Instytutu Języka Polskiego (1989−1991), Kierownika Zakładu Historii Języka Polskiego (od 1991) oraz członkini komisji i rad wydziałowych.

W latach 1955−1957 dodatkowo pracowała jako nauczyciel języka polskiego w Technikum Rachunkowości (obecnie Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego) w Dąbrowie Górniczej^[4].

Była jednym z założycieli i dwukrotnie sekretarzem Komisji Językoznawstwa Oddziału w Katowicach Polskiej Akademii Nauk, ponadto członkiem: Komisji Językoznawstwa Oddziału w Krakowie PAN, Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (od 1955, w latach 1956−1962 skarbnikiem Katowickiego Koła) i Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (od 1960).

Pogrzeb odbył się 6 stycznia 2001 w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Czeladzi. Została pochowana na czeladzkim Cmentarzu Parafii św. Stanisława.

Jako wychowanka krakowskiej szkoły językoznawczej wraz z Ireną Bajerową organizowała i prowadziła we wschodniej części Górnego Śląska i w Zagłębiu Dąbrowskim polonistyczne badania historycznojęzykowe. Stosowała w nich szeroko metody statystyczne, analizując ewolucję zagadnień językowych również na tle uwarunkowań pozajęzykowych. W pracy naukowej wykorzystywała ogromną liczbę źródeł, ceniąc zwłaszcza oryginalne archiwalia. W badaniach historycznojęzykowych polszczyzny zajmowała się głównie fleksją nominalną i werbalną (zagadnienia kształtowania się odmiany rzeczowników i zaimków, rozwój form słowa posiłkowego, trybu rozkazującego i przypuszczającego, czasu przyszłego, przeszłego i zaprzeszłego). Szczegółowo przeanalizowała też język Piotra Kochanowskiego^[1].

W WSP zapoczątkowała badania nad językiem Górnego Śląska, tworząc w Katowicach i Sosnowcu ośrodek językowych badań śląskoznawczych. Prowadziła szeroko zakrojone badania nad historią języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim (1526−1742) i pruskim (1742−1922): dawnym językiem urzędowym i mieszkańców Tarnowskich Gór, Mysłowic, Bytomia, Gliwic, Toszka, Sośnicowic, Katowic, Pszczyny, Bierunia, Brzegu; językiem Konstantego Damrota i Juliusza Rogera; wpływem Karola Miarki, Alojzego Ficka i Emila Szramka na regionalny język polski; zapożyczeniami czeskimi i niemieckimi w polskim języku urzędowym; językiem literackim do 1922; językiem piśmiennictwa popularnonaukowego w latach 1910−1922, jak również nad językiem w zachodniej Małopolsce (dawny język Będzina i Wilamowic)^[1].

Inspirowała naukowo wielu studentów i młodych badaczy. Została promotorem dwóch historycznojęzykowych rozpraw doktorskich o tematyce śląskoznawczej^[5]:

• Urszula Burzywoda, Górnośląska polszczyzna urzędowa w okresie pruskim (1982),
• Mirosława Siuciak, Język śląskich utworów scenicznych z lat 1864−1922 (1996),

i wielu prac magisterskich obronionych na Wydziale Filologicznym UŚ.

Była autorką 94 publikacji naukowych, redagowała lub współredagowała 6 tomów zbiorowych^[6]. Napisała dwa skrypty uniwersyteckie (jeden wydany dwukrotnie). Pośmiertnie opublikowano dwa zbiory przedruków jej prac naukowych.

• Język polski w szesnastowiecznych księgach miejskich Tarnowskich Gór. (Prace Komisji Językoznawstwa PAN Oddział w Krakowie, nr 24), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970 (doktorat).
• Ewolucja analitycznych form czasownikowych z imiesłowem na „-ł” w języku polskim. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 123), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1976 (habilitacja).
• Studia z dziejów języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie pruskim, Urszula Burzywoda, Alina Kowalska, Olga Wolińska. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 567), Katowice: Uniwersytet Śląski, 1983, ISBN 83-00-00512-9 (współautor).
• Dzieje języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim (1526–1742), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, ISBN 83-04-02280-X (monografia profesorska).
• Akta miejskie Tarnowskich Gór od końca XVI wieku do roku 1740. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1993, ISBN 83-7008-135-5 (edycja źródeł).
• Protokolarz albo „Czerwona Księga” Mysłowic, [wydany wspólnie z Antonim Piwowarczykiem], red. Antoni Barciak, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2002, ISBN 83-913070-1-8 (edycja źródła).

• Studia historycznojęzykowe, pod red. Antoniny Grybosiowej i Aliny Kowalskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 405; Prace Językoznawcze, 7), Katowice: Uniwersytet Śląski, 1980 (redaktor).
• Studia historycznojęzykowe, pod red. Aliny Kowalskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 688; Prace Językoznawcze, 12), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1985 (redaktor).
• Studia polonistyczne, pod red. Aliny Kowalskiej i Aleksandra Wilkonia. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 1178; Prace Językoznawcze, 19), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1991 (redaktor).

• Studia historycznojęzykowe, pod red. Aliny Kowalskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 1410; Prace Językoznawcze, 22), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1994 (redaktor).
• Studia historycznojęzykowe, pod red. Antoniny Grybosiowej i Aliny Kowalskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 1577; Prace Językoznawcze, 24), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1996 (redaktor).
• Studia historycznojęzykowe, pod red. Aliny Kowalskiej i Olgi Wolińskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2022; Prace Językoznawcze, 26), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2001 (redaktor).

• Przewodnik do historii języka polskiego (dla studentów IV roku filologii polskiej studiów zaocznych), red. I. Bajerowa, (Uniwersytet Śląski, 193), Katowice: Uniwersytet Śląski, 1979, (rozdziały autorskie: Rola wybitnych pisarzy w rozwoju języka, s. 61–64; Język polski na Śląsku, s. 73–76).
• Materiały do ćwiczeń z gramatyki historycznej języka polskiego. (Skrypt dla studentów III roku filologi polskiej studiów zaocznych i II roku studiów dziennych). (Uniwersytet Śląski, 208), [współautorka Antonina Grybosiowa], Katowice: Uniwersytet Śląski, 1979.
• Materiały do ćwiczeń z gramatyki historycznej języka polskiego. (Skrypt dla studentów III roku filologii polskiej studiów dziennych i zaocznych). (Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, nr 417), [współautorka Antonina Grybosiowa]., wyd. 2 [poszerzone], Katowice: Uniwersytet Śląski, 1988.

• Grupy śr/z/-, źr/z/-, j/ź/rz- w I i II wydaniu „Jerozolimy wyzwolonej” Tassa w tłumaczeniu Piotra Kochanowskiego. „Język Polski”, R. XXXVI, 1956, s. 40–42.
• Materiały do badań językowych w archiwach województwa katowickiego. „Zeszyty Naukowe WSP. Sekcja Językoznawstwa”, T. 1, Katowice 1959, s. 3–21.
• Dialektyzmy w siedemnastowiecznych rękopisach bytomskich. „Zeszyty Naukowe WSP. Sekcja Językoznawstwa”, T. 2, Katowice 1962, s. 5–51.
• Najstarsze księgi miejskie Bytomia i Tarnowskich Gór. „Zaranie Śląskie”, R. 25, 1962, z. 3, s. 552–560.
• Polskie dokumenty cechowe z Sośnicowic i Gliwic z początków XVIII w. [współautorka I. Nalepa-Orłowska]. „Zaranie Śląskie”, R. 26, 1963, z. 2, s. 235–243.
• Zaimkowe formy „jeje(j)”, „jejich” w zabytkach języka polskiego XIV–XVIII w. „Język Polski”, R. XLIII, 1963, s. 236–244.
• Terminologia prawnicza w szesnastowiecznych księgach sądowych Tarnowskich Gór. „Zaranie Śląskie”, R. 27, 1964, z. 1, s. 92–100.
• Uwagi o języku księgi wójtowskiej Będzina z lat 1572–1645. „Zeszyty Naukowe WSP. Sekcja Językoznawstwa”, T. 3, Katowice1966, s. 25–48.
• Właściwości gwarowe w dziewiętnastowiecznych księgach cechowych Sośnicowic. „Zeszyty Naukowe WSP. Sekcja Językoznawstwa”, T. 3, Katowice1966, s. 49–66.
• Dialektyzmy fonetyczne w dziewiętnastowiecznych księgach cechowych z Toszka. „Zaranie Śląskie”, R. 29, 1966, z. 4, s. 713–718.
• Dwuczłonowe formy 3. osoby czasu przeszłego w XVI w. „Język Polski”, R. XLVII, 1967, s. 349–359.
• Zmiany w systemie wokalicznym gwary gliwickiej. W: „Z polskich studiów slawistycznych”. Seria 3: Językoznawstwo, Warszawa 1968, s. 335–341.
• Dzieje końcówki „-im” w narzędniku l. poj. rzeczowników rodzaju nijakiego w języku polskim. W: „Prace Językoznawcze”, T. 1, red. I. Bajerowa, H. Wróbel, Katowice 1969, s. 39–56.
• Gliwickie księgi cechowe. „Zaranie Śląskie”, R. 33, 1970, z. 2, s. 328–334.
• Uwagi o języku utworu. W: Jantaszek z wojny moskiewskiej. Nieznany utwór literatury staropolskiej, Katowice 1972, s. 77–81.
• Rachunki rzemieślników gliwickich z lat 1785–1804. „Zeszyty Gliwickie”, T. 10, 1973, s. 39–42.
• Końcówka „-ej” w odmianie rzeczowników rodzaju żeńskiego w języku polskim. W: „Prace Językoznawcze”, T. 2, red. I. Bajerowa, W. Lubaś, Katowice 1973, s. 59–81.
• Polski czas przeszły trybu przypuszczającego w ujęciu historycznym. W: „Sprawozdania Komisji Naukowych PAN”, T. 17/1, Kraków 1973, s. 49–51.
• Zeznania sądowe ze Śląska z 1579 roku. W: „Studia Śląskie”. Seria Nowa, T. 26, Opole 1974, s. 185–192.
• O funkcji form „byłby dał”, „byłby zrobił”. „Język Polski”, R. LV, 1975, s. 34–41.
• Les formes et les fonctions du plus-que-parfait dans la langue Polonaise. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, R. 33, 1975, s. 99–106.
• Charakter i geneza analitycznych form czasownikowych w języku staropolskim. W: „Sprawozdania Komisji Naukowych PAN”, T. 19/1, Kraków 1976, s. 40–41.
• Łączliwość końcówek czasu przeszłego z różnymi częściami mowy. W: „Prace Językoznawcze”, T. 3, red. I. Bajerowa, A. Grybosiowa, Katowice 1976, s. 31–42.
• Rozwój nowych form słowa posiłkowego: „jestem”, „jesteś”, „jesteśmy”, „jesteście”. „Poradnik Językowy”, 1977, z. 9, s. 377–384.
• Nazwiska mieszkańców Katowic w siedemnastowiecznej księdze metrykalnej. W: „Prace Językoznawcze”. T. 4: Onomastyka, red. W. Lubaś, A. Wilkoń, Katowice 1978, s. 35–52.
• Najczęstsze typy nazw osobowych w Tarnowskich Górach w drugiej połowie XVI wieku. „Zaranie Śląskie”, R. 41, 1978, z. 1, s. 131–140.
• Aniela Przybycin (1928–1979). „Język Polski”, R. LIX, 1979, s. 382–383.
• Badania diachroniczne nad regionalnymi odmianami polszczyzny. Postulaty i uwagi metodologiczne. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, R. 37, 1980, s. 109–115.
• Język polski w górnośląskim okręgu przemysłowym w świetle dziewiętnastowiecznych archiwaliów parafialnych. W: „Prace Językoznawcze”. T. 7: Studia historycznojęzykowe, red. A. Grybosiowa, A. Kowalska, Katowice 1980, s. 107– 116.
• Trzydziestolecie pracy naukowej Profesor Ireny Bajerowej. W: „Prace Językoznawcze”. T. 7: Studia historycznojęzykowe, red. A. Grybosiowa, A. Kowalska, Katowice 1980, s. 3–5.
• Badania nad historią języka polskiego na Górnym Śląsku. W: Perspektywy badań śląskoznawczych. Językoznawstwo. Piśmiennictwo. Folklorystyka, red. D. Simonides, H. Borek, Wrocław 1981, s. 41–47.
• Zróżnicowanie socjalne polszczyzny górnośląskiej w drugiej połowie XIX wieku. W: „Socjolingwistyka”, T. 4, red. W. Lubaś, Warszawa–Katowice–Kraków 1982, s. 141–152.
• Rola szkoły, Kościoła i instytucji wychowawczych w dziejach języka polskiego na Górnym Śląsku. W: Studia z dziejów języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim, red. U. Burzywoda, O. Wolińska, Katowice 1983, s. 101–126.
• Z zagadnień czesko-polskiej interferencji językowej na Górnym Śląsku w okresie habsburskim. W: „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 6, Warszawa 1983, s. 195–202.
• O česko-polskoj jazykovoj interferencii v Verchnej Silezii v period pravlenija Gabsburgov. V: Rezjume dokladov i pisennych soobščenij IX Meždunarodnyj Sezd Slavistov, Moskva 1983, s. 94–95.
• Akta miejskie Bierunia z lat 1674–1747. „Zaranie Śląskie”, R. 46, 1983, z. 4, s. 486–491.
• Z historii polskiego imperatiwu. W: Z problematyki czasownika słowiańskiego, red. W. Pianka, Katowice 1983, s. 119–128.
• Polszczyzna górnośląska w funkcji języka urzędowego w XVI i XVII wieku. W: Polszczyzna regionalna w okresie renesansu i baroku, red. H. Wiśniewska, Cz. Kosyl, Wrocław 1984, s. 143–151.
• Problematyka Śląska w pracach Witolda Taszyckiego. „Poradnik Językowy”, 1984, z. 5, s. 305–307.
• Założenia i problemy badawcze historii języka polskiego na Górnym Śląsku w okresie habsburskim. „Prace Komisji Naukowych PAN”, T. 8, Katowice 1984, s. 70–72.
• Wariancja językowa w drukach brzeskich z lat 1715–1736. W: „Prace Językoznawcze”, T. 12: Studia historycznojęzykowe, red. A. Kowalska, Katowice 1985, s. 143–160.
• Sytuacja językowa na Górnym Śląsku w okresie habsburskim. „Socjolingwistyka”, T. 7, red. W. Lubaś, Katowice 1986, s. 35–47.
• Stosunki językowe na Górnym Śląsku w latach 1825–1882. W: Karol Miarka a odrodzenie narodowe Śląska, red. J. Glensk, S. Sochacka, Opole 1986, s. 137–144.
• Profesor Alfred Zaręba (10 XI 1921 – 19 II 1988). „Zaranie Śląskie”, R. 51, 1988, z. 3–4, s. 233–236.
• Kształtowanie się normy językowej w XIX-wiecznych drukach górnośląskich. W: „Prace Językoznawcze”, T. 17: Studia historycznojęzykowe, red. I. Bajerowa, Katowice 1989, s. 40–54.
• Stan i potrzeby w zakresie historycznych badań nad polszczyzną regionalną. „Język Polski”, R. LXX, 1990, s. 25–32.
• Obrona języka polskiego na Śląsku w XIX wieku. W: Język – kultura – społeczeństwo. Wybór studiów i materiałów, Red. S. Dubisz, Warszawa 1990, s. 100–104.
• Polszczyzna literacka na Śląsku w dobie średniopolskiej. „Zeszyty Naukowe WSP”, T. 13, Opole 1991, s. 429–435.
• Stan i perspektywy badań nad polszczyzną śląską (1980–1990). W: Stan i potrzeby badań śląskoznawczych nad językiem, piśmiennictwem i folklorem, red. S. Gajda, Opole 1991, s. 7–14.
• Przyczynek do ewolucji form „jest zabit”, „jest zabito”, „są zabity”. W: „Prace Językoznawcze”, T. 19: Studia polonistyczne, red. A. Kowalska, A. Wilkoń, Katowice 1991, s. 100–107.
• Ks. Jan Alojzy Ficek jako inspirator polskiego życia kulturalnego na Śląsku. W: Ks. Jan Alojzy Ficek i Piekary Śląskie w XIX wieku, red. J. Myszor, Katowice 1992, s. 108–116.
• Z przeszłości gwary śląskiej. W: Gwara śląska dawniej i dziś, red. M. Lubina, Katowice–Opole–Cieszyn 1992, s. 3–10.
• Szkic z dziejów języka literackiego na Górnym Śląsku do 1922 roku. W: Oblicza literackie Śląska, red. J. Malicki, Katowice 1992, s. 175–191.
• Odrodzenie polskiego języka literackiego na Śląsku w XIX wieku. W: „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 8, Warszawa 1992, s. 115–120.
• Troska o poprawność językową książek wydawanych na Śląsku w drugiej połowie XIX wieku. W: Książka polska na Śląsku w drugiej połowie XIX wieku. Zarys problematyki, red. M. Pawłowiczowa, Katowice 1992, s. 55–63.
• Udział duchowieństwa katolickiego w obronie języka polskiego na Górnym Śląsku w XIX wieku i na początku XX wieku. W: Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993, s. 121–130.
• Zasługi ks. Emila Szramka dla języka polskiego na Śląsku w latach 1914–1922. W: „Duszą Śląska jest Ślązak”. Materiały konferencji zorganizowanej w 50. rocznicę śmierci ks. Emila Szramka, red. S. Gajda, A. Kwiatek, Opole 1993, s. 79–90.
• Zapożyczenia czeskie i niemieckie w urzędowych tekstach górnośląskich z lat 1526–1742. W: Śląsk w badaniach językoznawczych: badanie pogranicza językowo-kulturowego polsko-czeskiego, red. I. Nowakowska-Kempna, Katowice 1993, s. 75–79.
• Die Wiedergeburt der polnischen Literatursprache in Schlesien im 19. Jahrhundert. V: XI medzinarodny zjazd slavistov. Zbornik rezume, Bratislava 1993, s. 208.
• Język poetycki Jana Kochanowskiego w świetle analizy rymu i rytmu „Jerozolimy wyzwolonej”. „Prace Językoznawcze”, T. 22: Studia historycznojęzykowe, red. A. Kowalska, Katowice 1994, s. 105–121.
• Piśmiennictwo popularnonaukowe na Górnym Śląsku w latach 1910–1922. W: Książka polska na Śląsku w latach 1900–1922, red. M. Pawłowiczowa, Katowice 1994, s. 127–137.
• Rola czynnika ilościowego w przebiegu zmian fleksyjnych. W: Uwarunkowania i przyczyny zmian językowych, red. E. Wrocławska, Warszawa 1994, s. 49–53.
• Archiwalia parafialne jako źródło do badań nad przeszłością językową Górnego Śląska. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność, red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło, Katowice 1994, s. 392–399.
• Nazewnictwo osobowe w dawnych miastach górnośląskich (na przykładzie Mysłowic). W: „Śląskie miscellanea”, T. 7, red. K. Heska-Kwaśniewicz J. Malicki, Katowice 1994, s. 24–30.
• Formy z aorystycznym „-ch” w szesnastowiecznej polszczyźnie. W: Studia z językoznawstwa słowiańskiego, red. F. Sławski, H. Mieczkowska, Kraków 1995, s. 87–92.
• Zależność zmian fleksyjnych od frekwencji. W: Studia Linguistica Polono-Meridianoslavistica, Skopje 1996, s. 157–161.
• Główne kierunki badań diachronicznych nad regionalnymi odmianami polszczyzny. W: „Prace Językoznawcze”, T. 24: Studia historycznojęzykowe, red. A. Grybosiowa, A. Kowalska, Katowice 1996, s. 9–17.
• Poezja jako źródło do badań wariancji fleksyjnej w XVII wieku. W: Studia historycznojęzykowe, T. 2, red. M. Kucała, Kraków 1996, s. 197–208.
• Sytuacja języka polskiego na terenach przyłączonych do Rzeszy. W: Język polski czasu drugiej wojny światowej, red. I. Bajerowa, Warszawa 1996, s. 91–124.
• Właściwości językowe górnośląskich pieśni ludowych ze zbioru Juliusza Rogera. W: „Język Artystyczny”, T. 10, red. D. Ostaszewska, E. Sławkowa, Katowice 1996, s. 152–158.
• Funkcje wariantów językowych w XVII-wiecznym polskim przekładzie „Orlanda Szalonego”. W: Studia slavistica et humanistica in honorem Nullo Minissi, red. A. Wilkoń, I. Opacki, J. Żurawska, Katowice 1997, s. 283–289.
• O języku poezji ks. Konstantego Damrota. „Książnica Śląska”, T. 26: 1995–1997, Katowice 1998, s. 44–53.
• Terminologia administracyjno-prawnicza w Księdze miejskiej Mysłowic z lat 1590–1762. W: „Śląskie miscellanea”, T. 12, red. J. Malicki, K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 1999, s. 15–19.
• Archiwalia górnośląskie w języku polskim (XVI–XIX w.). W: „Śląskie miscellanea”, T. 13, red. K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 2000, s. 24–29.
• Archiwalia pszczyńskie w języku polskim (XVII w. 1. poł. XIX w.). W: W kręgu języka i kultury ziemi pszczyńskiej. Materiały z drugiej sesji naukowej zorganizowanej w Suszcu w dniach 12 i 13 listopada 1999 roku, red. H. Synowiec, M. Siuciak, Katowice–Suszec 2000, s. 17– 26.
• Z badań nad dawnymi księgami miejskimi. Księga miejska Mysłowic. W: Studia z historii języka polskiego i stylistyki historycznej ofiarowane Profesor Halinie Wiśniewskiej na 50-lecia Jej pracy naukowo-dydaktycznej, red. Cz. Kosyl, Lublin 2001, s. 101–109.
• Fleksja liczebników głównych w świetle danych słownika polszczyzny XVI w. W: Studia Językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów dla Zofii Kurzowej, red. Z. Cygal-Krupowa, Kraków 2001, s. 143–156.
• Uzupełnienia do XVI-wiecznej fleksji liczebników głównych. Profesor Irenie Bajerowej w osiemdziesiątą rocznicę urodzin i pięćdziesięciolecie pracy naukowej. „Prace Językoznawcze”, T. 26: Studia historycznojęzykowe, red. A. Kowalska, O. Wolińska, Katowice 2001, s. 111–118.
• Rękopiśmienne zabytki językowe w gminie Wilamowice (XVII–XVIII w.). W: Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy, red. A. Barciak, Wilamowice 2001, s. 539–549.

Pośmiertnie ukazały się tomy:

• Z badań nad dziejami języka polskiego na Górnym Śląsku, materiały do druku przygotowali Jerzy Kowalski, Józef Śliwiok, Katowice: Wszechnica Górnośląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk im. W. Roździeńskiego, 2002, ISBN 83-916572-2-1.
• Z historii polszczyzny ogólnej i regionalnej. Wybór prac. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2054), red. Olga Wolińska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2002, ISBN 83-226-1168-4.

• Studia historycznojęzykowe, pod red. Olgi Wolińskiej. (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 1662; Prace Językoznawcze, 25), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1998 (tom poświęcony prof. Alinie Kowalskiej z okazji 40-lecia pracy naukowej, przypadającej w 1996)^[9].

Została odznaczona^[1][10]:

• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1986),
• Złotym Krzyżem Zasługi (1976),
• Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1984),
• Srebrną Odznaką „Zasłużonemu w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1976),
• Złotą Odznaką „Za Zasługi dla Uniwersytetu Śląskiego”.

Dwukrotnie otrzymała Nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego^[10].

W wolnym czasie aktywnie uprawiała turystykę, uwielbiając szczególnie piesze wędrówki po górach. Wiele podróżowała po Polsce, a od 1989 również po świecie^[6][10].

• Alina Kowalska (1932−2001), pod red. Krystyny Kleszczowej i Danuty Ostaszewskiej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008, ISBN 978-83-226-1722-9, (seria: Mentibus Memorandis, t. V), ss. 100.
• Aniela Przybycin: Katedra Języka Polskiego, [w:] Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Katowicach 1950–1968, red. Adam Jarosz, Augustyn Jendrysik, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1971, s. 111−116.

• prof. zw. dr hab. Alina Kowalska (1932–2001), Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej. Uniwersytet Śląski w Katowicach, [2002] (dostęp: 2023-03-04).