Actinocyclus normanii
| |||
| Systematyka[1] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Supergrupa | |||
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Actinocyclus normanii | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Actinocyclus normanii (W.Greg. ex Grev.) Hust. 1957 Hustedt, F. (1957). Die Diatomeenflora des Fluß-systems der Weser im Gebiet der Hansestadt Bremen. Abhandlungen der Naturwissenschaftlichen Verein zu Bremen 34(3): 181-440, 1 pl. | |||
| Synonimy | |||
| |||
Actinocyclus normanii – gatunek okrzemek występujących w wodach morskich i słonawych.
Opisany po raz pierwszy przez Williama Gregory'ego na podstawie osobników pobranych przez George'a Normana z żołądków żachw żyjących u wybrzeży Hull (Yorkshire), które w związku z tym jest uznane za miejsce typowe. Gregory zaproponował nazwę gatunkową, aby uhonorować odkrywcę. Ponieważ nie opublikował formalnej diagnozy nowego gatunku, zrobił to po jego śmierci Robert Kaye Greville[2]. Wyróżnia się dwa morfotypy: normanii i subsalsus[3].
Biologia
Jednokomórkowe osobniki niezebrane w kolonie[4]. Mają kształt bębenkowaty[3] (dyskowaty). Okrywy o rzucie mniej więcej okrągłym, faliste[5], koncentrycznie wygięte. Pole środkowe wklęsłe lub wypukłe. Średnica pancerzyka zwykle od 25 do 110 µm. Prążki z dość dużymi, wielokątnymi areolami rozłożone promieniście na okrywach. W odcinku 10-mikrometrowym jest ich zwykle 10–13 rzędów. 8–12 areol w 10-mikrometrowym odcinku. U mniejszych osobników areole niezebrane w rządki, lecz bezładnie rozrzucone. Na brzegu okrywy przechodzące z płaszcza areole tworzą cienki pierścień[3]. Wzdłuż krawędzi okrywy zwykle 4–8 równomiernie rozmieszczony rimoportuli[5]. Płaszcz ornamentowany delikatnie, ale wyraźnie. Na brzegu okrywy również oko hyalinowe (pseudonodulus) w postaci jasnej plamki, u mniejszych osobników słabo widoczne. Osobniki formy normanii zwykle większe (30–110 µm średnicy) i o regularniejszej ornamentacji. Osobniki formy subsalsus mniejsze (16–58 µm średnicy)[3].
Stosunkowo podobnym gatunkiem jest Thalassiosira baltica, która ma więcej areoli[5]. Odkrywca gatunku opisuje go jako podobny do Coscinodiscus subtilis[2].
Ekologia
Gatunek morski, planktoniczny. Występuje dość powszechnie w strefie litoralnej, zwłaszcza w wodach eutroficznych[3]. Gatunek kosmopolityczny[1]. W Bałtyku występuje powszechnie w południowej części[3]. Występuje w wodach słonawych[5], przez co określa się go jako euryhaliczny[6]. W Polsce oprócz Bałtyku notowany m.in. w Odrze i Wiśle i niektórych ich dopływach oraz zbiornikach zaporowych[7]. W dolnym odcinku Wisły bywa z jednym ze współdominantów fitoplanktonu[8]. W Anglii w wodach śródlądowych – Tamizie i związanych z nią zbiornikach – notuje się od lat 50. XX w. W Sprewie od lat 20. XX w. Jego pojawianie się w siedliskach, w których wcześniej nie był notowany, wiąże się z eutrofizacją i zasoleniem, przy czym to drugie może wynikać z podwyższonej zawartości jonów wapnia[6]. Jego pojawianie i rozprzestrzenianie się w wodach śródlądowych sprawia, że niektórzy uważają go za gatunek inwazyjny w takim środowisku[9].
W polskim fitoplanktonowym wskaźniku jakości wód rzecznych ma wartość w=4,0, co oznacza, że jest wskaźnikiem wód eutroficznych[10].
Przypisy
- ↑ a b M.D. Guiry, G.M. Guiry: Actinocyclus normanii (W.Gregory ex Greville) Hustedt 1957. [w:] AlgaeBase [on-line]. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway, 2023. [dostęp 2024-06-28]. (ang.).
- ↑ a b Robert Kaye Greville, Descriptions of New Species Of British Diatomaceæ, Chiefly observed by the late Professor Gregory, „Journal of Cell Science”, s1-7 (26), 1859, s. 79–86, DOI: 10.1242/jcs.s1-7.26.79, ISSN 0021-9533 [dostęp 2024-06-28] (ang.).
- ↑ a b c d e f Marcin Pliński, Andrzej Witkowski, Okrzemki – Bacillariophyta (Diatoms) (with the English key for the identification to the genus), t. 1: Okrzemki centryczne (Coscinodiscophyceae), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009 (Flora Zatoki Gdańskiej i wód przyległych (Bałtyk Południowy)), s. 126–127, ISBN 978-83-7326-649-0.
- ↑ Actinocyclus normanii Ehrenberg(1837) [online], River diatoms: a multiaccess key [dostęp 2024-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2007-02-08].
- ↑ a b c d Aleksandra Zgrundo, Aneks do klucza do oznaczania okrzemek w fitobentosie na potrzeby oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych w Polsce, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2017, s. 5–6 [dostęp 2024-06-28].
- ↑ a b J.H. Belcher, E.M.F. Swale, English freshwater records of Actinocyclus normanii (Greg.) Hustedt (Bacillariophyceae), „British Phycological Journal”, 14 (3), 1979, s. 225–229, DOI: 10.1080/00071617900650251, ISSN 0007-1617 [dostęp 2024-06-28] (ang.).
- ↑ Dane archiwalne i bieżące z monitoringu wód powierzchniowych [online], Portal Jakości Wód Powierzchniowych GIOŚ [dostęp 2024-06-28].
- ↑ Ewa Anna Dembowska, The Use of Phytoplankton in the Assessment of Water Quality in the Lower Section of Poland’s Largest River, „Water”, 13 (23), 2021, s. 3471, DOI: 10.3390/w13233471, ISSN 2073-4441 [dostęp 2024-06-28] (ang.).
- ↑ D. Vidaković i inni, Distribution of invasive species Actinocyclus normanii (Hemidiscaceae, Bacillariophyta) in Serbia, „Studia botanica hungarica”, 47 (2), 2016, DOI: 10.17110/StudBot.2016.47.2.201 [dostęp 2024-06-28].
- ↑ Agnieszka Kolada i inni red., Podręcznik do monitoringu elementów biologicznych i klasyfikacji stanu ekologicznego wód powierzchniowych: aktualizacja metod, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2020, s. 42, ISBN 978-83-950881-2-4, OCLC 1225221050 [dostęp 2024-06-28].