5 Pułk Artylerii Lekkiej

5 Pułk Artylerii Polowej

Odznaka pułkowa (1928)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	wrzesień 1939
Nazwa wyróżniająca	Lwowski
Tradycje
Święto	7 listopada[1]
Nadanie sztandaru	22 listopada 1938
Rodowód	1 pułk artylerii polowej Lwów 4 pułk artylerii polowej 5 pułk artylerii polowej
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Tadeusz Łodziński
Ostatni	ppłk Tadeusz Popławski
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Lwów[2] (okręg Korpusu Nr VI)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	5 Dywizja Piechoty
Multimedia w Wikimedia Commons

5 Lwowski pułk artylerii lekkiej (5 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Początki 5 pułku artylerii lekkiej wiążą się z tworzeniem pierwszych baterii w rejonie Lwowa w listopadzie 1918. Pułk walczył zarówno w wojnie polsko-ukraińskiej, jak i polsko-bolszewickiej. Po zakończeniu działań bojowych na wschodzie, do sierpnia 1939 stacjonował w garnizonie Lwów na terenie Okręgu Korpusu Nr VI. Był organiczną jednostką artylerii 5 Dywizji Piechoty. Pod względem wyszkolenia podlegał dowódcy 6 Grupy Artylerii. W okresie kampanii wrześniowej walczył dywizjonami na różnych odcinkach frontu.

28 października 1918 do Rzęsny Polskiej z Czaczaku w Serbii przybyła, pod dowództwem kpt. Tadeusza Łodzińskiego, bateria zapasowa 130 pułku artylerii polowej cesarskiej i królewskiej armii uzbrojona w trzy 8 cm armaty polowe wz. 1905^[3]. 4 listopada tego roku por. Stanisław Królikiewicz otrzymał rozkaz zorganizowania baterii armat podporządkowanej bezpośrednio Naczelnej Komendzie Wojska Polskiego we Lwowie. Kierując się własną kreatywnością porucznik przygotował broń złożoną z uzyskanych kilku austriackich dział polowych, do których improwizując (owijając w szmaty) przysposobił niepasujące pociski produkcji rosyjskiej^[4][5]. Trzy dni później bateria wsparła swym ogniem piechotę atakującą Cytadelę^[6][4].

8 listopada 1 bateria przezbrojona została w zdobyte w Skniłowie 2 armaty rosyjskie wz. 02. Kilka dni później por. Tadeusz Filipowicz wspólnie z ochotnikami zdobył w Skniłowie i Sokolnikach austriacką haubicę 10 cm, 7 armat rosyjskich wz. 02 i 580 pocisków. Uzupełniono nimi 1 baterię „Krakus” i utworzono 2 baterię „Sroka”. Wkrótce też utworzono kolejne baterie armat: 3baa „Sowa” i 4 baa „Wanda” oraz baterie haubic: 5 bah „Romeo” i 6 bah „Wróbel”^[7]. 1 grudnia 1918 pułk otrzymał oficjalną nazwę 1 pułk artylerii polowej Lwowski, ale już 6 stycznia 1919 zmienił nazwę na 4 pułk artylerii polowej^[8]. Jednocześnie we Lwowie przystąpiono do formowania kolejnego – 5 pułku artylerii polowej. W połowie stycznia 1919 w skład 5 pap wchodziły cztery baterie: 1 ba „Jaś”, 2 ba „Julia”, 3 ba „Wicek” i 4 ba „Kastor”.

Rozkazem Generalnego Inspektoratu Artylerii nr 8, na początku czerwca 1919, na bazie dotychczasowych 4. i 5 pap powstał nowy 3-dywizjonowy pułk artylerii – 5 Lwowski pułk artylerii polowej^[9].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w czerwcu 1919[10]
dowódca pułku	mjr Tadeusz Łodziński
I dywizjon
dowódca dywizjonu	kpt. Karol Battiaglia
dowódca 1 baterii „Jaś“	por. Czesław Domaszewicz
dowódca 2 baterii „Julia“	por. Alojzy Schuster
dowódca 3 baterii „Wicek“	por. dr. Stefan Chrzanowski
dowódca kolumny amunicyjnej	por. Edward Buchner
II dywizjon
dowódca dywizjonu	kpt. Henryk Kreiss
dowódca 4 baterii „Wanda"	kpt. Zdzisław Latawiec
dowódca 5 baterii „Mańka"	por. Paweł Fedorowicz
dowódca 6 baterii „Władysław"	por. Władysław Gruiński
dowódca kolumny amunicyjnej	por. Władysław Krygowski
III dywizjon
dowódca dywizjonu	kpt. Tadeusz Filipowicz
dowódca 7 baterii „Krakus"	por. Tadeusz Kruszyński
dowódca 8 baterii „Kastor-Irena"	por. Edward Łukasiewicz
dowódca 9 baterii „Bolesław"	por. Lubomir Głażewski
dowódca kolumny amunicyjnej	por. Józef Heil

Po zakończeniu wojny polsko-ukraińskiej pułk poddany został reorganizacji. Wszystkie dywizjony otrzymały jednolitą strukturę, a każdy z nich składał się z trzech baterii. Baterie 1., 4., 7. uzbrojone były w austriackie 8 cm armaty wz. 75, baterie 2., 5., 8. w rosyjskie 3-calowe armaty wz. 02, baterie 3., 6., 9. w 10 cm austriackie haubice wz. 14. Ponadto każda bateria posiadała dwa ciężkie karabiny maszynowe. W połowie listopada 1919 Naczelny Wódz zatwierdził nazwę oddziału^[11].

Latem 1919 pułk wszedł w skład V Brygady Artylerii^[10].

Z początkiem stycznia 1920 następowało sukcesywne przezbrajanie poszczególnych baterii na nowy sprzęt^[12]. We wrześniu 1920 pułk dysponował armatami francuskimi i austriackimi 100 mm haubicami^[13].

Obsada personalna pułku w 1920[14]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca	mjr Tadeusz Łodziński
	ppłk Karol Battaglia
	mjr Karol Schroetter
	ppłk Tadeusz Łodziński (X)
Lekarz	por. lek. dr Aron Herschmendorfer
Lekarz wet.	kpt. lek. wet. Mieczysław Kiełkiewicz
Dowódca I dywizjonu	kpt. Karol Battaglia (IV VI)
	mjr Karol Schroetter
	mjr Tadeusz Filipowicz
Lekarz	ppor. podlek. Józef Geller
Dowódca 1 baterii	por. Henryk Olszewski
Dowódca 2 baterii	por. Edward Jastrzębski
Oficer baterii	ppor. Wojciech Brania
Oficer baterii	ppor. Józef Rogowski († 5 VI)
Oficer baterii	ppor. Henryk Vorzimmer
Dowódca 3 baterii	ppor. Jerzy Krasicki
Oficer baterii	ppor. Marian Schwetz († 26 VIII)
Oficer baterii	ppor, Jan Skulski
Oficer baterii	ppor. Kazimierz Wacek
Dowódca II dywizjonu	kpt./mjr Henryk Kreiss
	mjr Roman Wesołowski
Lekarz	por. lek. dr Aron Herschmendorfer
Lekarz wet.	ppor. wet. Bronisław Sapeta
Dowódca 4 baterii	por. Stanisław Jerzy Gelewski
Dowódca 5 baterii	por. Klaudiusz Reder
Dowódca 6 baterii	kpt. Jan Filipowicz
Dowódca III dywizjonu	kpt./mjr Tadeusz Filipowicz (V- X)
Adiutant	por. dr Adam Kraczkiewicz
Oficer łączności	ppor. Stefan Jadowski
Lekarz	ppor. podlek. Maksymilian Szmutz
Lekarz wet.	por. lek. wet. Leopold Dobiasz
	pchor. Goldstein
Dowódca 7 baterii	ppor. Eustachy Zadorecki
	por. Tadeusz Kruszyński
Oficer baterii	ppor. Tadeusz Szurmiński
Oficer baterii	ppor. Tadeusz Vorzimmer
Dowódca 8 baterii	ppor. Tadeusz Kruszyński
	por, Edward Łukasiewicz
Oficer baterii	ppor./por. Stanisław Kruszyński
Oficer baterii	ppor. Tadeusz Schwetz
Oficer baterii	ppor. Emil Wierzbański (ranny 5 IX)
Dowódca 9 baterii	por. Juliusz Keller
Oficer baterii	ppor. Stanisław Ejzert
Oficer baterii	ppor. Mieczysław Krysakowski
Dowódca czołówki amunicyjnej	ppor. Adam Goździewski
Oficer pułku	kpt. Witold Hein

7 listopada 1918 po raz pierwszy bateria lwowska otworzyła ogień na pozycje ukraińskie na Cytadeli. Tego też dnia ranny został pierwszy polski artylerzysta – ogn. Grzegorz Kierski^[4]. W kolejnych dniach baterie uczestniczyły w walkach ulicznych we Lwowie, a następnie w bojach o Sokolniki, Persenkówkę i w obronie toru kolejowego Lwów – Przemyśl^[7]. W styczniu 1919 pułk bronił okrążonego Lwowa. Wsławiły się wtedy: 3 bateria „Wicek” por. Jana Wilusza podczas boju o Sygniówkę^[15] oraz 4 bateria por. Zdzisława Latawca w walkach o Suchowolę. Mimo wysokich strat i dużej przewagi nieprzyjaciela, obie baterie powstrzymały ataki ukraińskie. W kwietniu baterie uczestniczyły w przerwaniu okrążenia Lwowa, w maju zaś w ofensywie, która doprowadziła do wyzwolenia Małopolski Wschodniej^[11]. W czerwcu 5 pap uczestniczył w bojach przeciw kontrofensywie ukraińskiej, wspierając ogniem oddziały 5 Dywizji Piechoty^[16]. 28 czerwca z powodzeniem uderzyli Polacy^[17], a już 16 lipca oddziały polskie osiągnęły linię Brody – Zbaraż – Satanów – linia Zbrucza, kończąc walki przeciw wojskom Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej^[18]. Baterie przystąpiły do programowego szkolenia, a w wolnym od zajęć czasie żołnierze pomagali miejscowej ludności przy żniwach^[11][19].

Na początku 1920 wykryto koncentrację sowieckich oddziałów na Ukrainie. 18 lutego ruszyła polska ofensywa uprzedzająca^[20]. Poszczególne dywizjony pułku zostały przydzielone do oddziałów 5 Dywizji Piechoty i uczestniczyły w walkach o Międzybórz, Latyczów i Konstantynów. 23 lutego pod Deraźnią bohaterska postawa 6 baterii kpt. Jana Filipowicza spowodowała załamanie się silnego natarcia nieprzyjaciela i umożliwiła własnej piechocie wyprowadzenie kontrataku^[21][22]. 25 kwietnia ruszyła wyprawa kijowska. Pułk wspierał w walkach piechotę 5 DP i dotarł do linii Połock – Wojtowce – Strodeńka – Lipowiec. Tu pozostawał do 25 maja, po czym skierowany został w rejon Żmerynki. W tym czasie nastąpił podział pułku. 4., 7. i 8. bateria oraz dowództwo II dywizjonu odjechało do Jarosławia na przezbrojenie, 9 bateria pozostała na Ukrainie, dowództwo pułku, I i III dywizjon skierowane zostały na Front Północny do dyspozycji dowódcy Armii Rezerwowej gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Na Białorusi pułk walczył z wojskami Tuchaczewskiego podczas jego pierwszej ofensywy pod Kocmaniem, Duniłowiczami, Głębokiem, Plissą i Górkami. W czasie bojów w okolicach Zadrożje wsławiła się 5 bateria ppor. Stanisława Kruszyńskiego^[23].

4 lipca wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy i przełamały front polski. Tego dnia ponownie wyróżniła się 5 bateria ppor. Tadeusza Janickiego, która powstrzymywała ataki nieprzyjaciela ze stanowisk przy drodze Zaborze – Głębokie i umożliwiła wycofanie się bez większych strat piechocie 5 DP^[24]. W kolejnych dniach pułk prowadził działania opóźniające i w sierpniu doszedł do Marek. Po drodze nie stracił ani jednego działa^[23]. Podczas kontrofensywy znad Wieprza II dywizjon mjr. Henryka Kreisa (4. i 5 bateria) wspierał 17 Dywizję Piechoty, osiągając w pościgu Łomżę. Po tych walkach samodzielne baterie przerzucono do Małopolski, gdzie zbierał się cały pułk^[25].

W tym samym czasie 9 bateria walczyła w składzie 18 Dywizji Piechoty z Armią Konną Siemiona Budionnego. W lipcu dołączyły do niej przezbrojone 7. i 8 bateria. W walkach wyróżnił się tu pluton 7 baterii, który bronił fortu Zahorce^[26]. Podczas dalszych walk baterie III/5 pap (bez 9 baterii będącej na przezbrojeniu we Lwowie)^[1]) odpierały ataki na Lwów^[23]. 5 sierpnia 1920 pod Brodami działon 8 baterii dowodzony przez pchor. Aleksandra Czwartackiego zdobył sztandar sowieckiej 2 Brygady Kawalerii^[13][27].

W połowie września pułk uczestniczył w polskiej kontrofensywie. Droga pościgu wiodła przez Złoczów, Brody, Radziwiłłów, Poczajów, Starokonstantynów. Tu stoczył swoją ostatnią walkę ogniową. Zawieszenie broni zastało baterie 5 pułku artylerii polowej w rejonie Chmielnika, Litynia i Latyczowa^[28]. Do 22 grudnia pułk pozostawał nad Bohem^[29]

Podczas walk 5 pułk artylerii polowej stracił 8 zabitych oficerów i 26 szeregowych^[30]. Za bohaterską postawę 15 żołnierzy pułku odznaczonych zostało Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy. Ponadto 102 oficerów i 78 szeregowych otrzymało Krzyże Walecznych^[31].

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[32][33][a][b]
ppłk Tadeusz Bolesław Łodziński*	ppłk dypl. Jerzy Englisch	kpt. Tadeusz Justyn Filipowicz*
kpt. Karol Schrötter*	kpt. Karol Battaglia*	mjr dypl. Jan Ciałowicz
mjr Jerzy Pepłowski	Stanisław Wojtowicz	mjr Jerzy Wiktor Zaniewski
por. Jan Antoni Filipowicz*	por. Tadeusz Marian Kruszyński*	ppor. Jan Krasicki*
kpt. Roman Rogoziński	kpt. Wilhelm Todt	kpt. inż. Władysław Wrażej
śp. kpt. dr Jan Wilusz nr 3737[36]	śp. ppor. Marian Schwetz nr 3735[36]	ogn. Stanisław (wzgl. Jan) Bilewicz
ogn. Józef Rybicki**	plut. Michał Reczuch**	plut. Władysław Kuchta**
kpr. Bronisław Mielnicki**	kpr. Stanisław Głąb**	kpr. Hieronim Salamon**
kpr. Michał Paprocki**	bomb. Antoni Świerz**	kan. Emil Wojnarowicz**

Zakwaterowanie pododdziałów

Przebywający na granicy 5 pułk artylerii polowej 22 grudnia 1920 został załadowany do wagonów i odjechał do Lwowa. Miejscem pokojowego postoju dowództwa pułku oraz I i II dywizjonu stały się koszary im. generała Bema. Oprócz koszarowców znajdowały się w nich także wozownie z kuźnią, strzelnica dla broni małokalibrowej, stajnie i działownie l., 2., 5. i 6 baterii, otwarta i kryta ujeżdżalnia, plac ćwiczeń, boiska sportowe, pułkowy magazyn mobilizacyjny, warsztat szewsko-rymarski, pralnia, warsztat puszkarski i garaż samochodowy. III dywizjon zakwaterowany został w koszarach przy ul. Arciszewskiego na Kleparowie^[37].

Spółdzielnia wojskowa

W 1920 została założona spółdzielnia zrzeszająca całą kadrę pułku. Z jej usług korzystali także powszechnie szeregowcy. Prowadziła ona zakład fryzjerski oraz pralnię parową. Mimo sprzedawania artykułów z minimalnym zyskiem, w końcu lat 20. jej obroty wynosiły około 10–12 tys. zł miesięcznie. Z zysku organizowano święta żołnierskie, urządzano zawody sportowe i kupowano wyposażenie dla świetlic. W celu poprawienia wyżywienia i obniżenia kosztów, na terenie koszar uprawiano warzywa, wykorzystując w tym celu każdy kawałek wolnej przestrzeni^[38].

Kultura i oświata w pułku

Sam fakt stacjonowania w Krakowie znacząco wpływał na poziom i różnorodność życia kulturalnego. Od 1923 działał teatr żołnierski, a co najmniej raz w tygodniu odbywały się seanse filmowe. W świetlicach żołnierskich organizowano gry i zabawy. W pierwszej połowie lat 20. istniała w pułku 30 osobowa orkiestra wojskowa. Ze względów oszczędnościowych została zlikwidowana, ale pozostał mały zespół smyczkowy dający koncerty zarówno w koszarach, ale i na terenie miasta, adresowane do mieszkańców Lwowa. W pułku znajdowała się biblioteka, licząca około 10 tys. tytułów, z tego 1/3 o tematyce wojskowej^[39].

Wkrótce po zakończeniu wojny przystąpiono do intensywnej walki z analfabetyzmem. Traktowano to przedsięwzięcie jako integralną część wychowania i wyszkolenia żołnierzy. Żołnierze każdego pododdziału podzieleni zostali na 3 kategorie: analfabetów, półanalfabetów i półinteligentów. Zajęcia prowadzili w godzinach popołudniowych oficerowie pod kierunkiem referenta oświatowego pułku. Kursy te kończyło około 200 żołnierzy rocznie^[40].

Święto pułkowe i uroczystości państwowe

Pułk bardzo uroczyście obchodził wszystkie święta państwowe i wojskowe, zwłaszcza w „lwowskim miesiącu”, czyli w listopadzie. Od 1925 dzień 7 listopada obchodzono jako święto pułkowe, w rocznicę oddania pierwszego strzału w obronie Lwowa przez baterię por. Stanisława Królikiewicza^[41]. Zostało ono oficjalne zatwierdzone w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 16 z 19 czerwca 1927 r., poz. 174^[39]. Wyjątkowym wydarzeniem dla pułku stał się udział w uroczystościach ekshumacji zwłok „Nieznanego Żołnierza”. 31 października 1925 o 9:45 bateria honorowa pułku wymaszerowała z koszar i ustawiła się na ul. Legionów. Tam odbyła się tu msza żałobna, po czym trumnę „Nieznanego Żołnierza” złożono na lawecie działa 5 pap^[42]. Po okolicznościowych przemówieniach i odśpiewaniu „Roty" maszerowano ulicami Jagiellońską, Smolki, Mickiewicza, Marszałkowską, Słowackiego, Sapiehy na Dworzec Główny. Stąd, już transportem kolejowym, trumna przewieziona została do Warszawy^[43].

Szkolenie wojsk

Szkolenie wojskowe jest podstawową powinnością żołnierza w okresie pokoju. W pułku było one prowadzone w sposób planowy i zgodny z wytycznymi inspektorów armii. Od 1938 nastąpiło wyraźne zintensyfikowanie ćwiczeń polowych, zarówno zgrywających pododdziały w ramach pułku, jak i wspólnych zajęć z piechotą macierzystej 5 DP. W sierpniu 1938 utworzono ćwiczebną baterię o etacie zbliżonym do wojennego, która uczestniczyła w wielkich manewrach wołyńskich. Także w następnym roku trwało intensywne szkolenie. Przeszkolono między innymi grupę oficerów rezerwy, którzy zgłosili akces pozostania w służbie zawodowej^[44]. W czerwcu 1939 5 pal wyjechał na poligon OC Dęba na letnią szkołę ognia. Ćwiczono przy okazji załadunek i wyładunek pododdziałów na transporty kolejowe. W lipcu i sierpniu wytypowani oficerowie intensywnie studiowali, sprawdzali i uzupełniali teczki mobilizacyjne^[44].

Uzbrojenie i organizacja pułku

W chwili zakończenia wojny dywizjony posiadały etatowy sprzęt: I i II dyon – 75 mm armaty francuskie wz. 97, a III dywizjon – austriackie 100 mm haubice wz. 14. 31 grudnia 1931 Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 5 pułk artylerii polowej na 5 pułk artylerii lekkiej^[45]. Nie wiązało się to z żadnymi zmianami organizacyjnymi. Dopiero w 1937 struktura i uzbrojenie 5 pal uległy niewielkim zmianom. Wtedy to II dywizjon został przezbrojony w 100 mm haubice wz. 14/19P. Ponadto w etacie pułku znalazł się pluton topograficzno-ogniowy^[46].

W maju 1939 została wprowadzona nowa organizacja pokojowa pułku, zgodnie z którą liczył on trzy dywizjony po dwie baterie, przy czym I dywizjon był uzbrojony w 75 mm armaty wz. 1897, natomiast II i III dywizjon w 100 mm haubice wz. 1914/1919 P^[47].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[48][c]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo i sztab pułku
dowódca pułku	płk dypl. Tadeusz Procner
I zastępca dowódcy	ppłk mgr Janusz Józef Grzesło
adiutant	por. Andrzej Marian Malewski
naczelny lekarz medycyny	kpt. lek. Zenon Szemis
starszy lekarz weterynarii	mjr dr Kazimierz Marcin Szostakiewicz
lekarz weterynarii	por. Antoni Zieliński
oficer zwiadowczy	por. Adam Włodzimierz Monseu
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Adam Melbechowski
oficer mobilizacyjny	kpt. adm. (art.) Stanisław Serafiński
zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. Marian Aleksander Jarosiewicz
oficer mobilizacyjno-materiałowy	kpt. Mieczysław Stanisław Eysymont
oficer gospodarczy	kpt. int. Stanisław Rudolf Kiełb
oficer żywnościowy	chor. Leon Szczurowski
dowódca plutonu łączności	kpt. Romuald Wacław Kozłowski
oficer plutonu	por. Jan Daniel Peczke[d] *
oficer plutonu	ppor. Zdzisław Bronisław Jamrozik
szkoła podoficerska
dowódca szkoły podoficerskiej	kpt. Aleksander Dunin-Żuchowski (*)
zastępca dowódcy	por. Jan Daniel Peczke (*)
dowódca plutonu	ppor. Witold Mikołaj Woicki (*)
dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Praśniewski (*)
dowódca plutonu zwiadowców	ppor. Jerzy Apoloniusz Dziunikowski (*)
I dywizjon 75 mm armat
dowódcy I dywizjonu	mjr Jan Czyrko
dowódca 1 baterii	por. Leon Andrzej Antoni Sas-Świstelnicki
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Eugeniusz Giżyński
dowódca 2 baterii	kpt. Juliusz Żwan
dowódca plutonu	ppor. Bolesław Jan Kazimierz Batsch
dowódca plutonu	por. adm. (art.) Zbigniew Chudocki
II dywizjon 100 mm haubic
dowódca II dywizjonu	ppłk dypl. Józef Kaiser
dowódca 5 baterii	por. Stanisław Mikołaj Zabierzański
dowódca plutonu	ppor. Witold Mikołaj Woicki (*)
dowódca 6 baterii	mjr Feliks Marian Deskur
dowódca plutonu	ppor. Robert Marowski
dowódca plutonu	ppor. Tadeusz Praśniewski (*)
III dywizjon 100 mm haubic
dowódca III dywizjonu	mjr Tadeusz Henryk Banach
dowódca 7 baterii	kpt. Aleksander Dunin-Żuchowski (*)
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Apoloniusz Dziunikowski (*)
dowódca 8 baterii	por. Eugeniusz Łoziński
dowódca plutonu	ppor. Edward I Piasecki
na kursie	kpt. dypl. Tadeusz Deska
	por. Tadeusz Kozieł
	por. Tadeusz Rudkowski

5 pułk artylerii lekkiej w czasie mobilizacji alarmowej w grupie „czerwonej” w terminie od A+28 do A+40 zmobilizował:

• I dywizjon armat.

Większość pododdziałów pułku wraz z jednostkami dywizyjnymi mobilizowana była w I rzucie mobilizacji powszechnej z terminem 5–6 dzień mobilizacji. Były to:

• II, III dywizjony haubic, dowództwo 5 pal z samodzielnym patrolem meteo nr 5,
• pluton parkowy uzbrojenia nr 6,
• kolumna taborowa nr 604,
• warsztat taborowy nr 601.

Dodatkowo w II rzucie mobilizacji powszechnej zmobilizowano:

• baterię marszową 1/5 pal
• Ośrodek Zapasowy Artylerii Lekkiej nr 6^[51].

Dywizjon I/5 pal został zmobilizowany w okresie 27–30 sierpnia 1939 w koszarach we Lwowie, natomiast dowództwo 5 pal i dywizjony II, III/5 pal w okresie 31 sierpnia – 3 i 4 września 1939 na terenie miejscowości wokół Lwowa. I Dywizjon otrzymał najlepsze konie i pełne kompletne wyposażenie, broń kompletną z wyjątkiem pistoletów, środki łączności zgodne z etatami. Po zakończeniu mobilizacji 30 i 31 sierpnia dywizjon odbył ćwiczenia zgrywające stan osobowy i zaprzęgi w marszu. Pozostałe pododdziały, pułku podczas mobilizacji powszechnej, zostały po wydzieleniu zawiązek rozesłane do okolicznych miejscowości poza Lwowem. II dywizjon w rejonie wsi Sroki Lwowskie, III dywizjon w Malechowie i Krzywczycach. Stawiennictwo rezerwistów było wzorowe, łącznie z mniejszościami narodowymi. Zabrakło radiostacji dla obu dywizjonów haubic. Baterie otrzymały z poboru częściowo słabe konie, fatalny był stan wozów i uprzęży. Wystąpiły też niewielkie braki w wyposażeniu i broni strzeleckiej – pistoletach. 3 i 4 września do chwili załadunku usiłowano zgrać ludzi i zaprzęgi^[52].

W kampanii wrześniowej 1939 pułk nie wystąpił w pełnym składzie. I dywizjon dołączył do 19 pp, wraz z którym współtworzył Oddział Wydzielony ppłk. dypl. Stanisława Sadowskiego podległy Armii „Pomorze”. Dowództwo pułku i II dywizjonu, oraz 4, 5, 6 i 8 bateria wzięły udział w obronie Warszawy, 7 bateria w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim.

I dywizjon o świcie 1 września 1939 rozpoczął załadunek do transportów kolejowych, ok. godz. 11:00 załadunek był zakłócony przez niemieckie bombardowanie. Transporty z dywizjonem jechały przez Gródek Jagielloński, Przemyśl, Jarosław, Rozwadów, Sandomierz, Skarżysko Kamienną, Łódź, Zgierz, gdzie transport został 2 września zbombardowany i rannych zostało 2 kanonierów. 3 września transport został zbombardowany w Kutnie; wieczorem 3 września dotarł do Włocławka, gdzie został wyładowany. W godzinach przedpołudniowych 4 września dotarła reszta dywizjonu, tabory i 3 bateria. Do 7 września I dywizjon zajmował stanowiska ogniowe we Włocławku, 3 baterię wysuwając jako działony ppanc. na trasie wlotowej od strony Torunia.

Nocą 8/9 września dywizjon w składzie OW ppłk dypl. Sadowskiego wykonał marsz lewą stroną Wisły do rejonu Płocka. Rano 9 września I dywizjon osiągnął rejon lasów pomiędzy Duninowem a Dobiegniewem. Podczas dalszego marszu do Radziwia 9 września przed wieczorem dywizjon był bombardowany przez lotnictwo niemieckie, bez start. O świcie 10 września dywizjon dotarł do Radziwia rozwijając stanowiska ogniowe. 11 września 3 bateria ostrzelała niemieckie pododdziały w Płocku na jej wschodnim brzegu. 12 września wieczorem dywizjon ostrzelał przeprawiające się niemieckie pododdziały z 3. DP na przyczółek w rejonie Tokar, dywizjon o godz. 22:00 wsparł prowadzące kontratak I i III bataliony 19 pp. Kontratak 19 pp i ostrzał dywizjonu nie przyniosły spodziewanych efektów, pomimo zadanych strat wrogowi. Ostrzał niemieckiej artylerii zerwał łączność telefoniczną. Baterie wystrzeliły 288 pocisków. 13 września o 6:30 I/5 pal wsparł natarcie 19 pp na przyczółki niemieckiej 3. DP. Poranna mgła i ostrzał artylerii niemieckiej pozwoliły oskrzydlić OW ppłk Sadowskiego i zatrzymać natarcie 19 pp. 1 bateria armat ogniem „na wprost” umożliwiła wycofanie się I i III/19 pp, sama bateria poniosła straty, utraciła jaszcz i konie. Następnie baterie 2 i 3 wsparły kontratak II/19 pp w rejonie cmentarza; kontratak odniósł sukces.

Narastanie sił niemieckiej 3. DP w Radziwiu zmusiło ppłk Sadowskiego do wycofania się z Radziwia pod osłoną ostrzału dywizjonu i kontrataków 19 pp. W trakcie tej walki zniszczone zostały wszystkie radiostacje dywizjonu i utracono poległych i rannych artylerzystów^[53]. Po wycofaniu się I dywizjon zajął stanowiska ogniowe w rejonie Woli Łąckiej, trwał na nich do południa 14 września. Natarcie niemieckie, pomimo wsparcia dywizjonu, odrzuciło III/19 pp do dworu Łąck, ostrzał niemieckiej artylerii zniszczył punkt obserwacyjny 1 baterii, gdzie poległ por. Leon Sas-Świstelnicki i 1 podoficer. Odparto natarcie piechoty niemieckiej na stanowiska 1 baterii; w trakcie ostrzału „na wprost” poległ 1 oficer. Kontratakiem 19 pp i 24 pułku piechoty ze wsparciem I/5 pal o północy 14/15 września wyrzucono oddziały niemieckiej 3. DP z lasu Łąckiego do Radziwia. 15 września podczas ostrzału ogniem dywizjonu rejonu Ciechomic zlikwidowano sztab niemieckiego 50 pp.

15 września I dywizjon armat skierowano do lasu na wypoczynek w rejonie wsi Korzeń Polski. Po północy 16 września rozkazem dowódcy AD 27 DP I dywizjon rozdzielono. 1 bateria została odesłana do Iłowa jako wsparcie Chełmińskiej Brygady Obrony Narodowej płk. dypl. Antoniego Żurakowskiego. Natomiast I dywizjon (bez 1 baterii) został przydzielony dowódcy 3 pułku ON ppłk Sabatowskiemu z Poznańskiej Brygady ON w rejonie Sannik. W trakcie marszu zmieniono jednak kierunek marszu I dywizjonu do nadleśnictwa Kampinos. Rozkaz nie dotarł do 3 baterii i taboru, które pomaszerowały do Sannik, tocząc potyczki z patrolami niemieckimi. 17 września 3 bateria dotarła do Sannik, gdzie z uwagi na niezastanie 3 pułku ON pomaszerowała w kierunku Osmolina, gdzie na skutek ataku lotniczego utracono konie w baterii i taborze. Zniszczeniu uległa 1 armata i uszkodzeniu druga, poległo i zostało rannych wielu kanonierów, część rozproszyła się. Dowódca 3 baterii zniszczył dwie pozostałe armaty, a 19 września w pobliżu Iłowa wraz z grupą żołnierzy dostał się do niewoli^[54].

Dowództwo I dywizjonu i 2 bateria w trakcie marszu do nadleśnictwa Kampinos atakowane były przez lotnictwo niemieckie; 18 września osiągnięto las w rejonie Iłowa. Z uwagi na to, że 3 pułk ON ppłk Sabatowskiego nie dotarł do miejsca koncentracji, a po pewnym czasie do dywizjonu dołączyli rozbitkowie z 17. DP, w tym działon haubicy 100 mm, zorganizowano w lesie punkt oporu. Działa ustawiono do strzelania „na wprost” i odparto niemieckie natarcia; jednocześnie skoncentrowany ostrzał kilku baterii niemieckich spowodował straty w koniach i jaszczach amunicyjnych. Z braku koni i amunicji artyleryjskiej, wieczorem 18 września rozkazem mjr. Jana Czyrki zniszczono działa. Podjęto marsz w kierunku rzeki Bzury, którą osiągnięto rano 19 września w rejonie miejscowości Radziwiłłówek; gdy przeprawa nie powiodła się, ukryto się do wieczora w lesie. Około południa oddział został wzięty do niewoli. 1 bateria 16 września dotarła do Iłowa, będąc po drodze bombardowana przez niemieckie lotnictwo. Z uwagi na brak w Iłowie oddziałów płk Żurakowskiego, bateria pomaszerowała w kierunku pobliskich lasów, gdzie odpoczywała. Nocą 17/18 września bateria przemieściła się do Starych Bud, skąd w ślad za zwiadem maszerowała w kierunku Bzury. W niemieckiej zasadzce ogniowej został zlikwidowany I pluton baterii. II pluton odskoczył do tyłu i z zajętych stanowisk przez resztę nocy ostrzeliwał rejon przeprawy w pobliżu Kamiona, zużywając całą amunicję. Przed świtem 19 września podczas przeprawy przez Bzurę, armaty ugrzęzły w mulistym dnie; armaty porzucono, demontując zamki, konie puszczono wolno. Żołnierze w dalszym marszu dostali się do niewoli^[55].

Pierwszy transport z dowództwem II dywizjonu i 4 baterią haubic wyruszył 4 września o godz. 14:00; 5 września wieczorem odjechało dowództwo pułku oraz 5 i 6 baterie haubic, w nocy 8 bateria haubic, 6 września dowództwo III dywizjonu oraz 7 i 9 baterie haubic. Transporty jechały trasą przez Krasne, Brody, Kowel, Brześć nad Bugiem, Białą Podlaską, Łuków i Siedlce. Transporty jechały wolno, ze względu na ataki lotnictwa niemieckiego oraz zatory i zniszczenia. Czołowy transport dojechał do Siedlec 7 września ok. godz. 11:00. Stacja została zbombardowana, wybuchła panika, w jej wyniku zdezerterowało kilku kanonierów. Czołowy transport, pomimo trudności, dotarł do stacji Mrozy. W Mrozach i Siedlcach transporty 5 pal były sukcesywnie wyładowywane. 8 września na stacji Mrozy, w wyniku bombardowania, polegli dowódca II dywizjonu artylerii mjr Feliks Deskur i dowódca 4 baterii por. Eugeniusz Łoziński. 5 pal otrzymał rozkaz marszu do Warszawy celem dołączenia do macierzystej 5. Dywizji Piechoty. Rozładowujące się w polu kolumna amunicyjna III dywizjonu i 7 bateria zostały zaatakowane przez lotnictwo niemieckie; poległo kilku żołnierzy z obu pododdziałów, a kilkunastu zostało rannych.

8 września 5 pal poszczególnymi bateriami rozpoczął marsz do Warszawy. Po dojściu kolumn pułku w rejon Kałuszyna, dowódca pułku wysłał dowódców 5, 6 i 8 baterii do Warszawy celem przygotowania stanowisk ogniowych. O świcie 10 września, po ciężkim marszu przez zatłoczone i atakowane przez lotnictwo niemieckie i dywersantów drogi, poprzez Kałuszyn, Mińsk Mazowiecki, Dębe Wielkie i Starą Miłosną, dowództwo 5 pal, II dywizjonu i baterie 4, 5, 6 i 8 dotarły do Warszawy. Zajęły stanowiska ogniowe: 4 bateria w Ogrodzie Zoologicznym, 5, 6 i 8 w Parku Skaryszewskim im. Ignacego Paderewskiego. W momencie zajmowania stanowisk przez 5 i 6 baterię na park padło kilka salw artylerii niemieckiej. Wieczorem 6 bateria zmieniła stanowiska, zajęła nowe w rejonie Placu na Rozdrożu^[56]. Punkty obserwacyjne rozwinięto w dominujących obiektach Woli i Ochoty; po ustaleniu dozorów i nawiązaniu łączności z piechotą baterie 11 września oddały pierwsze salwy w obronie stolicy. 4 i 6 baterie położyły ognie zaporowe na przedpole obrony przy ul. Wolskiej, na pododdział niemieckiej piechoty wykonujący wypad na pozycje wspieranego batalionu II/41 pułku piechoty.

13 września dowodzenie II dywizjonem przejął mjr Franciszek Schmid z 9 pułku artylerii ciężkiej; ostrzelano pozycje niemieckie w rejonie fortu „Jelonek”, w nocy zwalczano artylerię niemiecką. 14 września baterie 4 i 6 wspierały piechotę 20. DP na odcinku Warszawa-Wschód; strzelano w kierunku Nowego Bródna i Białołęki Dworskiej. Tego dnia 6 bateria zajęła stanowiska na Wybrzeżu Kościuszkowskim, pomiędzy mostami Poniatowskiego, a Średnicowym; haubice strzelały w kierunku Radzymina. Baterie 5 i 8 wspierały własną piechotę na Grochowie i Kawęczynie, a dodatkowo 5 bateria wspierała obrońców Annopola. 15 września 6 bateria bardzo skutecznie ostrzelała niemiecką kolumnę zmotoryzowaną na szosie radzymińskiej. 5 i 8 bateria wspierały obrońców Grochowa w odparciu i kontrataku wzdłuż ul. Grochowskiej i Placu Szembeka; w trafionym PO poległo 2 żołnierzy, a 2 odniosło rany. 16 września ranny na PO został dowódca 4 baterii por. Malewski; zastąpił go kpt. Bolesław Antoni Biernakiewicz. 6 bateria ostrzelała niemiecką baterię konną, którą zmusiła do wycofania się ze stanowisk ogniowych. W 8 baterii zostało rannych 4 kanonierów. Nocą 16/17 września 6 bateria wspierała 80 pp podczas odpierania niemieckiego natarcia^[57].

17 września baterie 4 i 6 wspierały walki 1 pp Obrony Pragi ppłk. Stanisława Miliana, a baterie 5 i 8 zgrupowanie 44 DP rez. płk. Eugeniusza Żongołłowicza. 18 września, podobnie jak dnia poprzedniego, 5 i 8 bateria prowadziły ostrzał na korzyść oddziałów 44 DP rez. z pododcinka „Kamionek”. 19 września na Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie niemiecka artyleria skierowała ześrodkowanie ognia; 8 bateria poniosła ciężkie straty, poległo i zostało rannych wielu artylerzystów, stracono większość koni, ciężko uszkodzone zostały 2 haubice. Zmieniono stanowiska tej baterii; 20–22 września przy ul Górnośląskiej na dziedzińcu szpitala, a 23 września ponownie w Parku Skaryszewskim, od 24 września w okolicach Dworca Wileńskiego. 6 bateria 21/22 września odpierała nocne natarcie niemieckie, zużywając prawie całą swoją amunicję. Od 22 września baterie 5 pal prowadziły ostrzał tylko sporadycznie, z uwagi na braki amunicji kal. 100 mm. 25 września, podczas intensywnego ostrzału niemieckiej artylerii i ataków lotniczych, 5 pal poniósł ciężkie straty w poległych i rannych; utracono dalsze konie. Uszkodzeniu uległa haubica w 6 baterii i dwie w 5 baterii. 26 września 5 bateria, ponownie ostrzelana, utraciła pozostałe dwie haubice i 4 żołnierzy. Z uwagi na podjęcie rozmów kapitulacyjnych, 27 września wystrzelano resztę posiadanej amunicji na stanowiska niemieckie. 28 września wszystkie baterie 5 pal skoncentrowano w Ogrodzie Zoologicznym, gdzie pozostawiono haubice i broń strzelecką, wcześniej uszkadzając ją. 29 września wieczorem 5 pal wymaszerował do niewoli^[58].

W nocy 8/9 września III dywizjon bez 8 baterii, która pomaszerowała za dowództwem pułku i II dywizjonem, podjął marsz w kierunku Mińska Maz. Z uwagi na zatłoczenie dróg przez uchodźców marsz odbywał się bardzo wolno. Po dziennym wypoczynku 9 września, wieczorem III dywizjon podjął dalszy marsz bocznymi drogami. Z uwagi na trudny teren, niezgrane zaprzęgi w 9 baterii nie mogły sobie poradzić z dalszym marszem. Na wniosek por. Kluza za zgodą mjr. Adama Melbechowskiego, bateria 10 września pozostała na miejscu ustawiając i zgrywając konie w zaprzęgach. 11 września 9 bateria podjęła dalszy powolny marsz; w rejonie miejscowości Groszki ukryła się w lesie z uwagi na atak lotnictwa niemieckiego. W godzinach popołudniowych podjęto dalszy marsz; w okolicach Kałuszyna 9 bateria została zaskoczona przez zmotoryzowany oddział „K” z Dywizji Pancernej „Kempf” i dostała się w całości do niewoli.

Dowództwo III dywizjonu, 7 bateria i kolumna amunicyjna o świcie 10 września dotarły do lasu koło Kałuszyna przy szosie do Mińska Maz.; miejsce postoju było atakowane przez lotnictwo niemieckie. Następnej nocy ponowiono marsz, dotarto do Kałuszyna i osiągnięto las w okolicach Mińska Maz. Miejsce postoju było ponownie bombardowane bez strat 11 września. Z uzyskanych informacji wynikało, iż w odległości kilkunastu kilometrów koncentrują się znaczne siły piechoty, więc nocą 11/12 września mjr. Melbechowski poprowadził III dywizjon do Stoczka Łukowskiego. Rejon Latowicz osiągnięto o świcie 12 września; w trakcie postoju dywizjon był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką. Kolumna amunicyjna dywizjonu, celnie ostrzelana w lesie na postoju, rozpierzchła się po okolicy; jej szef ogn. Walery Jóźwik zebrał ok. 20 kanonierów i 26 koni i przez Pilawę wyruszył samodzielnie do Warszawy, przyprowadzając po forsownym marszu 19 kanonierów, 2 porzucone armaty 75 mm z jaszczami i wozami. Większość kolumny również dotarła do 5 pal w Warszawie. Major Melbechowski poprowadził dowództwo dywizjonu i 7 baterię w okolice Garwolina, tam podporządkował się mjr Nowakowskiemu dowódcy OZN 1 pułku artylerii najcięższej. 7 bateria zajęła obronę ppanc na szosie Warszawa-Lublin, dowództwo III/5 pal i 7 bateria haubic były nieskutecznie atakowane przez lotnictwo niemieckie. 12 września wieczorem podjęto marsz szosą w kierunku Otwocka; z uwagi na otrzymane informacje o przecięciu drogi przez oddziały niemieckie zawrócono rozkazem dowódcy dywizjonu 7 baterię do Garwolina, a mjr. Melbechowski poszukiwał kontaktu z wyższym dowództwem, w wyniku czego utracił kontakt z 7 baterią. W rezultacie mjr Melbechowski, wraz z częścią dowództwa III/5 pal, dotarł do rejonu Hrubieszowa, gdzie objął dowództwo zbiorczego batalionu piechoty, z którym 25 września pod Krasnymstawem dostał się do niewoli sowieckiej^[59].

7 bateria haubic, z częścią dowództwa III dywizjonu, pomaszerowała przez Garwolin do rejonu Łaskarzewa; tam por. Rudkowski podporządkował baterię dowódcy 10 pal ppłk. Józefowi Kossarkowi. Wraz z resztkami 10. DP pomaszerowano w ślad za GOKaw. gen. bryg. Andersa w kierunku Lubelszczyzny. Rano 17 września bateria dotarła do rejonu Podlodówka, Kock. Następnie podjęto dalszy marsz przez Michów, Gołąb, Kozłówkę; około południa 7 baterię zaatakowała grupa niemieckich samolotów, w wyniku czego kilku kanonierów zostało rannych, stracono kilkanaście koni i ciężko uszkodzoną haubicę, którą pozostawiono. Osiągnięto miejscowość Rudnia. Wyruszono 18 września do Łęcznej, Krasnystaw, Wojsławice, Grabowiec osiągając rano 23 września Komarów. 24 września 7 bateria wspierała natarcia oddziałów polskich w rejonie Bożej Woli i Suchowoli, brała udział w zdobyciu Krasnobrodu ostrzeliwując oddziały niemieckie. Nocą bateria ostrzeliwała źródła ognia nieprzyjacielskiego i stoczyła pojedynek z baterią niemiecką. Od świtu 25 września bateria uczestniczyła w ostrzeliwaniu nacierających oddziałów niemieckiej 8. DP. Następnie nocą 25/26 września przemaszerowała drogami polnymi i lasami w rejon Szopowego, gdzie bateria 7/5 pal przeszła na odpoczynek. Wieczorem 26 września poinformowano por. Rudkowskiego o kapitulacji. Wypłacono żołd, zniszczono uzbrojenie, rozdano konie, mundury i pozostałą żywność. Następnie w nocy 7 bateria haubic została rozwiązana, żołnierze otrzymali rozkaz rozproszenia się^[60].

Zgodnie z planem mobilizacyjnym sformowana została 7 września w ramach II rzutu mobilizacji powszechnej bateria marszowa 5 pal. Początkowo stacjonowała w koszarach pułku przy ul. Gródeckiej. Dowódcą jej został ppor. Mieczysław Szymański, I plutonem dowodził ppor. rez. Zygmunt Orlit, II plutonem ppor. rez. Stanisław Demkowski. Jako uzbrojenie bateria otrzymała szkolne 4 armaty kal. 75 mm wz. 1897, 24 kbk, nie otrzymano sprzętu: łączności, optycznego i pomiarowego; były znaczne braki w wyposażeniu żołnierzy w akcesoria mundurowe, żywnościowe i wyposażenie bojowe. Konie bateria otrzymała z poboru. Z uwagi na ataki lotnictwa, bateria marszowa 9/10 września przemieściła się do Laszek Murowanych, lecz z uwagi na zagrożenie Lwowa nagłym atakiem od strony zachodniej powróciła do miasta 10 września. Dowódcą baterii mianowano kpt. Jana Pacześniowskiego z 8 pac. Tego dnia baterię rozdzielono na działony i wyznaczono jej rolę artylerii przeciwpancernej. Działony zajęły stanowiska: 1. przy stacji kolejowej Persenkówka, 2. przy ul Łyczakowskiej w pobliżu budynku DOK VI, 3. przy ul. Gródeckiej i Skniłowskiej, oraz 4. przy rogatkach ul. Zielonej. Działony prowadziły ostrzał wspierając walki własnej piechoty. Jedynie działon 3. 12 września ogniem „na wprost” zniszczył 2 samochody ciężarowe i 6 czołgów lekkich, zwalczał piechotę niemiecką, zdobył broń strzelecką i osłaniał w walce armatę. Poległo 8 kanonierów, a kilku odniosło rany, łącznie z dowódcą działonu ppor. A. Lauterbachem. W trakcie walki obsługę zastąpili policjanci z oddziału zmotoryzowanej rezerwy policyjnej. Po kapitulacji miasta zniszczono armaty i inną broń, a żołnierze rozproszyli się^[61].

Oddziałem zbierania nadwyżek 5 pal dowodził ppłk Tomaszewski; oddział ten wszedł w skład Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej nr 6 pod dowództwem płk. st. sp. Karola Schröttera. Z zasobów ośrodka mieszczącego się we Lwowie sformowano dodatkowe baterie artylerii: 1, 2 i 3 armat oraz 1 i 2 haubic. 1 bateria armat wywodziła się z nadwyżek 5 pal; dowodził nią kpt. Romuald Stępniewski. Walczyła w obronie Lwowa od 11 września do kapitulacji miasta 22 września. Z uwagi na brak środków łączności, baterię wykorzystywano głównie jako odwód przeciwpancerny i do bezpośredniego wsparcia piechoty. Bateria poniosła straty w zabitych i rannych. Ze stanu ośrodka uzupełniano straty innych jednostek artylerii broniącej Lwowa tj. 33 pal, 42, 52 i 62 dal^[62].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca	ppłk dypl. Tadeusz Popławski
adiutant	por. Adam Włodzimierz Monseu
oficer zwiadowczy	por. Stanisław Zabierzański
dowódca plutonu topo.-ogn.	por. Andrzej Malewski
I dywizjon (armat)
dowódca dywizjonu	mjr Jan Czyrko
adiutant	por. rez. Rudolf Marończyk
oficer obserwacyjny	ppor. rez. Henryk Irzykiewicz
oficer zwiadowczy	ppor. Roman Hodbod
oficer łącznikowy	ppor. rez. Zdzisław Sałamaszyński
lekarz weterynarii	ppor. rez. lek. wet. Alfred Aizen
dowódca 1 baterii	por. Leon Sas-Świstelnicki (do+14 IX 1939)
	ppor. rez. Aleksander Dunin-Rzuchowski[63]
oficer zwiadowczy	ppor. rez. Aleksander Dunin-Rzuchowski
oficer ogniowy	ppor. rez. Andrzej Ładomirski
dowódca 2 baterii	kpt. Juliusz Żwan
	od 15 IX ppor. Tadeusz Praśniewski
oficer ogniowy	ppor. Tadeusz Praśniewski
dowódca 3 baterii	por. Tadeusz Kozioł
II dywizjon (haubic)
dowódca dywizjonu	mjr Feliks Deskur († 8 IX),
	od 13 IX mjr Franciszek Schmid z 9 pac[64]
adiutant	ppor. rez. Karol Kaczorowski
dowódca 4 baterii	por. Eugeniusz Łoziński († 8 IX),
	od 8 IX por. Andrzej Malewski[65]
	od 16 IX kpt. Bolesław Biernakiewicz[66]
dowódca 5 baterii	ppor. Witold Mikołaj Woicki
dowódca 6 baterii	ppor. Robert Marowski
III dywizjon (haubic)
dowódca dywizjonu	mjr Adam Melbechowski
adiutant	por. Zbigniew Marian Chudecki
dowódca 7 baterii	por. Tadeusz Franciszek Rudkowski
dowódca 8 baterii	ppor. Edward Piasecki
	od 15.09 kpt. Juliusz Żwan
dowódca 9 baterii	por. rez. Stefan Kluz
dowódca kolumny amunicyjnej	kpt. rez. Wacław Kuchar[67]

22 listopada 1938 we Lwowie^[68] minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo Lwowa^[e].
Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach.
Na prawej stronie płata także znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych polach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 5 w wieńcach laurowych^[69].
Na lewej stronie płatu sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”.

Brak jest informacji o wrześniowych i dalszych losach sztandaru^[68].

Odznaka zatwierdzona Dz.Rozk. MSWojsk nr 35, poz. 379 z 14 grudnia 1928. Posiada kształt krzyża wzorowanego na francuskim Orderze Legii Honorowej, którego ramiona pokryte są białą emalią. W centrum krzyża herb Lwowa i miniatura Orderu Virtuti Militari, okolony wieńcem laurowym z napisem 5 PAP LWOWSKI. Na ramionach krzyża wpisano daty upamiętniające dziesięciolecie powstania pułku 7 XI 1918 1928. Dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze i emaliowana^[70].

W 1924 „z przyczyn technicznej natury” święto pułku było obchodzone 6 grudnia. Tego dnia na placu Świętego Ducha przed głównym odwachem pułk otrzymał srebrną trąbkę honorową, dar 5 Dywizji Piechoty. Trąbkę z rąk dowódcy Okręgu Korpusu nr VI generała dywizji Juliusza Malczewskiego odebrał dowódca oddziału pułkownik Karol Battaglia. Po ceremonii wręczenia trąbki odbyła się przysięga żołnierzy, a następnie defilada pod pomnikiem Adama Mickiewicza. Obchody święta pułku rozpoczęły się o godz. 10:00 mszą świętą w Kościele Jezuitów^[71].

Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
mjr / ppłk Tadeusz Łodziński[72]	od VI 1919
wz. mjr Henryk Kreiss	p.o. 31 I – IV 1921
kpt. Roman Odzierzyński	I – X 1921
ppłk / płk Karol Battaglia	23 IV 1921–1925)
ppłk / płk art. Roman Wesołowski	VIII 1926 – III 1929	szef 6 Okręgowego Szefostwa Uzbrojenia[73]
ppłk / płk dypl. inż. Jerzy Englisch	30 III 1929 – 30 VI 1934
ppłk dypl. Jan Szewczyk	p.o. 30 VI – 6 XI 1934
ppłk / płk dypl. Tadeusz Procner	6 XI 1934 – VI 1939
ppłk dypl. Jan Ciałowicz	VI – VIII 1939
ppłk dypl. Tadeusz Popławski	27 VIII – IX 1939
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk art. Roman Wesołowski	do VIII 1926[74]
ppłk art. dr Roman Odzierzyński	VIII 1926[74] – V 1927[75]
ppłk dypl. inż. Jerzy Englisch	V 1927[75] – III 1929[76]
mjr art. Gwido Reichenberg	IV 1929[77] – IV 1933[78]
ppłk art. Juliusz Tomaszewski	IV – VIII 1933
ppłk dypl. art. Jan I Szewczyk	VIII 1933 – 1937
ppłk art. mgr Janusz Józef Grzesło	1939

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[79] oraz Muzeum Katyńskie^[80][f][g].

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Kosterski Franciszek	podporucznik rezerwy	prawnik		Katyń
Lissner Edmund	podporucznik rezerwy	inżynier		Katyń
Brzozowski Józef	porucznik rezerwy	inżynier geodeta		Charków
Dreifür Hubert Karol	podporucznik rezerwy	inżynier chemik		Charków
Eysymont Mieczysław[83]	kapitan	żołnierz zawodowy		Charków
Giżyński Jerzy[84]	podporucznik	żołnierz zawodowy		Charków
Jarosiewicz Marian[85]	kapitan	żołnierz zawodowy	(e)	Charków
Jazłowiecki Stefan	podporucznik rezerwy		Dyrekcja Ceł w Krakowie	Charków
Komarski Tadeusz	podporucznik rezerwy	inżynier chemik		Charków
Noskowski Stefan	podporucznik rezerwy	ziemianin	wł. majątku Grabów pow. kowelski	Charków
Stefanowski Stanisław	porucznik rezerwy	ekonomista	dyr. „Azot” SA Jaworzno	Charków
Szmidt Zbigniew	podporucznik rezerwy	inżynier architekt		Charków
Chruściel Zdzisław	podporucznik rezerwy	urzędnik	Starostwo w Bóbrce	ULK
Kiełb Stanisław	kapitan	żołnierz zawodowy		ULK
Schwetz Tadeusz	kapitan	inż. leśnik	Nadleśnictwo Jabłonica	ULK
Serafiński Stanisław	kapitan	żołnierz zawodowy		ULK
Wójcikiewicz Lesław	porucznik rezerwy	inżynier leśnictwa	Dyrekcja Lasów Państwowych Lwów	ULK

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Jan Czyrko: Zarys historji wojennej 5-go lwowskiego pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939. Londyn: 1975.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8. Brak numerów stron w książce
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914–1939. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1991. ISBN 83-11-07772-X.
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• 5.P.A.P. Lwowski w dniu dziesięciolecia 1918–1928. Lwów: 5 Lwowski Pułk Artylerii Polowej, 1928.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1–16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17–22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
• Henryk Wielecki, Rudolf Sieradzki: Wojsko Polskie 1921–1939: Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X. Brak numerów stron w książce
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Piotr Zarzycki: 5 Lwowski Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 58. ISBN 83-87103-01-2.